|
O`zbekiston Respublikasi
|
| bet | 5/8 | | Sana | 09.02.2023 | | Hajmi | 2.71 Mb. | | #41709 |
Bog'liq AZO BO\'YOQLAR[1]555555 Nomzodlar uchun savollar, Academic-Data-376201101112, o b-uyIaWKwSawW083bgPcENu9cw4H7E (1), 1 лекция, Soburov Umid, obektivka 72, REJA, 0.1 Integers, Maktabgacha ta\'lim muassasalarida loy ishiga o\'rgatish, mustaqil ish (3), 2-mustaqil ish Muratqulov.X, 7-topshiriq, self study 16, Ijtimoiy psixologiyada ziddiyatlar muammosiBis-mono xlorotriazin; Ushbu turdagi bo'yoq tsellyulozali tolali substratlarga qo'llaniladi, chunki u 80 C haroratda yo'q bo'lib ketishga yaxshi mos keladi, bu esa 70 dan 80% gacha bo'lgan fiksatsiya tezligini olish imkonini beradi. Ushbu turdagi bo'yoq molekulalari gomo-funktsional hamkasbiga nisbatan ikki tomonlama o'lchov bilan tavsiflanadi (24-rasm).
Bis-amino nikotinotriazin; Ushbu bo'yoqlar triazin halqasidagi xlorni karboksi-piridin kislotasi bilan almashtirish reaktsiyasi natijasida olingan. Tuzatish paytida qo'llash harorati neytral muhitda qaynashdan yuqori va monoxlorotriazin holatida bo'lgani kabi pH = 11 da 800C da ham qo'llanilishi mumkin. Ushbu bo'yoqlarning sellyulozali substratlar bilan rangi va mustahkamligi monoxlorotriazin bo'yoqlariga o'xshaydi. Bis aminonikotinotriazinning reaktivligi (25-rasm) vinil sulfonlar va xlordifloropirimidinlarga qaraganda yuqori, shuningdek, foydali reagentlar dixloro triazinlar va dixloroxinoksalinlarga qaraganda yuqori.
SUVDA ERIYDIGAN AZOBO’YOQLAR
Agar bo'yoq organik kation (yoki anion) va tegishli noorganik anion (kation) dan iborat tuz bo'lsa, aksariyat hollarda u suvda eriydi. Nafaqat noorganik zarralar ikkinchi ion sifatida, balki kamdan-kam hollarda organik ionlarni ham harakat qilishi mumkin. Bu suvda eruvchanligi sezilarli darajada kamayadigan ichki tuzlar hosil bo'lishiga imkon beradi.
Tuzning rangli qismi anionlar bo'lgan bo'yoqlar, xossalarda xromatikatsiya tashuvchilari ksionlar bo'lgan bo'yoqlardan keskin farq qiladi. Shuning uchun suvda eriydigan barcha bo'yoqlar ularning tarkibiga kiritilgan anion yoki kationning rangli bo'lishiga qarab ikkita katta guruhga bo'linadi.
Anionli yoki Kationli azobo`yoqlar hamda Kislotali, Xromli, aktiv azobo`yoqlar kabilar suvda yaxshi eriydi. -HSO3 guruhi bu moddalarning suvda erishiga ko`mak beradi.
Hozirgi kunda sanoatda ko‘plab turdagi azobo‘yoqlar ishlab chiqariladi.
Azobo‘yoqlarning so‘nggi yillarda aktiv bo‘yoqlar nomli yangi guruhi hozir ko‘p ishlatilmoqda. Aktiv bo‘yoq molekulasida reaksiyaga kirisha oladigan atomlar yoki gruppalar (-Cl; -SO2; -CH=CH2 va boshqalar) mavjudligi bilan harakterlanadi. Bu bo‘yoqlarning o‘ziga xosligi shundan iboratki, ularning aktiv gruppalari sintetik va tabiiy tolalar bilan masalan, sellyulozaning gidroksil gruppalar, jun, shoyi, va poliamid tolalarning amin gruppalari bilan kovalent bog‘lar hosil qiladi. Aktiv bo‘yoqlar bilan materiallarni turli ranglarga bo‘yash mumkin. Bunday materiallar odatdagi bo‘yoqlar bilan bo‘yalgan matolarga nisbatan yuvilishga, organik moddalar ta’siriga va boshqa faktorlar ta’siriga bardoshli bo‘ladi.
Tolalarni bo‘yash, bu protses nisbatan murakkab bo‘lib, bo‘yalgan tola yoki gazlamaning rangi o‘chmasligi, organik va ishqorlarga chidamliligi yuqori bo‘lishi talab qilinadi. Ko‘pchilik bo‘yoqlar suv bilan koloid hosil qiladi. Shuning uchun ular tola yoki materialga adsorbillansa kerak deb tahmin qilinadi. Bo‘yoqlarning ayrimlari tola yoki gazlama bilan kimyoviy bog‘ hosil qiladi. Tola va gazlamalarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri bo‘yoq ichiga tushirib ham ularni bo‘yash mumkin. Bu xil bo‘yoqlar to‘g‘ri bo‘yoqlar deb yuritiladi. Tabiiy shoyi va jun materiallar kislotali bo‘yoqlar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bo‘yaladi. Kislotali bo‘yoqlar tarkibida asosan sulfogruppa bo‘lib. Ular ko‘pincha suvda eriydigan natriyli tuz holida, asosan jun, paxta tolalarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri bo‘yash imkonini beradi. Kislotali bo‘yoqlarni oqsilli tolalarga ta’sir etish mexanizmini quyidagicha tasavvur qilish mumkin.
Asosli bo‘yoqlar bilan tola va gazlamalarni bo‘yash uchun material avval tannin eritmasi, so‘ng vino kislotasining mono kaliliy tuzi va antimonil eritmalari bilan ishlanadi. Shundan so‘ng bo‘yoq bilan ishlov beriladi. Bunday bo‘yoq berilgan material rangi nisbatan mustahkam bo‘ladi.
Tola va gazlamalarni bo‘yashda bo‘yoq materialga mustahkam o‘rnashi uchun mustahkamlovchi moddalar qo‘shiladi.
Mustahkamlovchi moddalar sifatida Al, Fe, Cr, Pb oksidlari va tuzlari ishlatiladi. Texnikada ba’zan bo‘yalishi kerak bo‘lgan rang materialning o‘zida hosil qilinadi. Bunga sellyulozali va sintetik ip materiallarni para-qizil bo‘yoq bilan bo‘yash misol bo‘la oladi.
Buning uchun materialga β-naftolning ishqorli eritmasi shimdiriladi. Song material quritiladi. Shundan so‘ng diazo tashkil qiluvchi paranitrodiazoniy xlorid bilan azobirikish reaksiyasi tola bo‘ktirilgan eritmada, ya’ni shu tolaning o‘zida diaotlash reaksiyasi sodir bo‘ladi. Bunday bo‘yash protsessi sovuqda -5; 0℃ da olib borilganligi tufayli muzda bo‘yash nomi bilan nomlanadi. Bunday usulda bo‘yalgan materiallar rangining chidamliligi yuqori bo‘ladi.
|
| |
