105
qatining asosida kamolotga uzlat va
tarkidunyochilik orqali
yetishish g‘oyasi olg‘a suriladi. Unga faqat bu dunyo rohati va
farog‘atidan voz kechib, uzlatda toat va ibodat yo‘lida
zahmat
chekib, mashaqqatli mehnat qila olgan kishigina yetib boradi.
Xullas, Yassaviya tariqatida mashaqqatli mehnat va aziyat
shariat yo‘lida bo‘lmog‘i hamda tarkidunyochilik targ‘ib etilsa-
da, inson zoti sharif darajasida ulug‘lanadi. Insonning har
qanday mol-dunyodan va davlatdan ustun turishi ta’kidlanadi.
Tasavvuf ta’limotining buyuk
siymolaridan yana biri
Najmiddin Kubro (1145–1221) edi. U Xorazmda
“Kubroviya”
tariqatiga asos soladi.
Yassaviya tariqatidan farqli o‘laroq, Kubroviya tariqati
tarkidunyochilikni rad etadi. Kamolot yo‘lida olib boriladigan
mashaqqatli mehnat jarayonida bu dunyo noz-ne’matlaridan
bahramand bo‘lishning joizligi g‘oyasi ilgari suriladi. Kubroviya
tariqatida xalqqa va Vatanga bo‘lgan
muhabbat nihoyatda
kuchli bo‘lib, har qanday og‘ir damlarda ham omma bilan
birga bo‘lish, Vatanni mudofaa qilish va uning mustaqilligi
uchun kurashga da’vat etiladi.
Tasavvuf
XIV asrda
Naqshbandiya tariqatida yanada
rivoj topadi. Unga
Bahouddin Naqshband asos soladi. U
1318-yilda
Buxoro yaqinida Qasri Hinduvon qishlog‘ida
matolarga naqsh bosuvchi hunarmand oilasida dunyoga keladi.
Yoshligida ta’lim olish bilan bir qatorda kimxob matoga gul
bosishni puxta o‘rganib, ota kasbi naqqoshlikni egallagan.
Xoja Bahouddin “Hayotnoma” va
“Dalil aloshiqin”
nomli asarlar yozib, o‘z tariqatini yaratadi. Naqshbandiya
tari qati Movarounnahr, Xuroson va Xorazmda keng tarqaladi.
Naqshbandiya tariqati insonlarni halol va pok bo‘lishga, o‘z
mehnati bilan kun kechirishga, muhtojlarga
xayr-ehson berish-
ga, sofdil va kamtar bo‘lishga chaqiradi. Uning
“Dil ba yoru
dast ba kor” (“Ko‘ngil Allohda bo‘lsin-u, qo‘l mehnat bilan
band bo‘lsin”) degan hikmati Naqshbandiya tariqatining
hayotiy mohiyatini ifodalaydi. U tarkidunyochilikni rad etib,
mehnatsevarlik, odillik va bilimdonlikni targ‘ib etadi.
Naqsh-
106
bandiya ta’limoti taraqqiyotiga keyingi asrlarda
Alisher Na-
