|
O‘zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va 22- son ilmiy tadqiqotlar jurnaliBog'liq Shamsiyeva Nasiba Fayzullaevna Kashfiyot, ihtiro, ratsionalizatorlik va patent axboroti. Tuzuvc, Guruhlashtirish usuli va uni tahlilda qo’llanilishi IQTISODIYOT, Issiqlik texnikasi va ichki yonuv dvigatellari., Polimer kompozitsion materiallar tuzilish va tarkibi polimer kom-fayllar.org, 96-98O‘ZBEKISTONDA
FANLARARO
INNOVATSIYALAR
VA
22-
SON
ILMIY
TADQIQOTLAR
JURNALI
20.09.2023
armirlangan yengil qotishmalar asosilagi kompozitsion materialni olishning ikki usuli
mavjud: dastlab baryer qatlami bilan qoplangan uglerod tolalarini erkin chuktirish va
suyuq eritma bilan bosim ostida majburlab chuktirish. Plastmassalar, ularning umumiy
xususiyatlari va klassifikatsiyasi Plastik massalar yuqori molekulyar birikmalar
polimerlar asosida olinadi. Makromolekulalar orasidagi bogʻlanish turiga bogʻliq holda
chiziqli, tarmoqlangan va toʻrsimon strukturali polimer materiallariga boʻlinadi.
Chiziqli va tarmoqli strukturali materiallarga termoplastikli (termoplast), biriktirilgan
strukturaliga – termoreaktivli (reaktoplast) lar kiradi. termoplastlar qizdirilganda
eriydi, sovutilganda oldingi xolatiga qaytadi. Reaktoplast oʻzini yuqori ishchi
temperaturasi bilan farqlanib, qizdirilganda strukturasi buzilib ketadi, sovutilgada
oldingi holiga qaytmaydi. Plastmassaning mexanikaviy pishiqligi uni toʻldiruvchisining
turiga bogʻliq. Plastmassalarning antifriksion va friksion xossalari. Bir turdagi
plastmassalar – ftoroplast, poliamid, tekstolit, yogʻoch qatlamli plastik (DSP) larda
ishqalanish koeffitsiyenti past va yemirilishga chidamliligi yuqori; asboplast, fenolli
presskompozit (asbotolali toʻldiruvchili) da ishqalanish koeffitsiyenti yuqori. Hamma
plastmassalar – dielektrik. Plastmassalarga korroziya taʼsir etmaydi, koʻpgina
plastmassalar (ftoroplastlar, polietilen, polipropilen, vinoplast, epoksid, poliefir va
fenolformaldegid smolali shishaplastiklar) agressiv muhitga chidamlidir. Shisha-
plastik, shisha-tekstolit, getinakslar oʻzining titrash energiyasini yutish qobiliyati bilan
ajralib turadi. Issiqlik oʻtkazuvchanlik va temperatura oʻtkazuvchanligi metallarga
nisbatan juda past, issiqlik sigʻimi esa yuqori. Baʼzi shartlarni hisobga olib,
konstruksion plastmassalarni uch guruhga bo’lish mumkin:
- past mustahkamli, ularda chuzilishdagi buzuvchi kuchlanish (σr) 500-600 kg
s/sm2 dan ortmaydi;
- oʻrta mustahkamli: σrq600–1000 kg s/sm2;
- oʻrta mustahkamli: σr>1000 kg s/sm2.
Plastmassadan tayyorlangan detallar fakat -60 dan Q200 S temperatura oraligʻida
yaxshi ishlaydi. Faqat baʼzi bir alohida markali plastmassalar Q350gacha ishlashi
mumkin. Plastmassalarning NV qattiqligi past boʻlib, 30 dan 600 MPa gacha boʻladi.
Plastmassa detallarining konstruksiyasining texnologiyaligiga talablar Plastmassa
detallari asosan qoʻyish, zichlash yoʻli bilan olinadi. Shuning uchun, ularni
konfiguratsiyasi shakl qolipdan oson olinadigan boʻlishi kerak. Detallarni ichki va
tashqi yon tomonlarida oʻyiqlar yoki burtiklar qilinmaslik kerak. Ular qolipni
boʻlaklarga boʻlib qoʻllashga, konstruksiyasini murakkablashishiga olib kelmasligi
kerak.
Xulosa: Bugun dunyo yangi texnika va texnologiya taraqqiyotiga qadam qoʻydi.
Fan texnikani rivojlanishi natijasida metallurgiyada ham katta oʻzgarishlar boʻlmoqda.
Metall oʻrniga yangi turdagi mahsulotlar ishlab chiqarilmoqda. Konstruksion
materiallar ishlab chiqarishda fan-texnika yaxshi natijalarga erishmoqda.
Kompozitsion materiallardan foydalanish qator hollarda detallar tayyorlashning yangi
|
| |
