1-mavzu:
KURSNİNG PREDMETİ, VAZİFALARİ VA MAZMUNİ.
Reja:
1. Menejmentning
mohiyati va vazifalari
2. Menejment fanining mazmuni va izlanish uslublari
3. Kursning mazmuni va vazifalari
Tayanch iboralar: Menejment, biznes, tashkilot, tadbirkor, rahbar, ishbilarmon,
bozor
munosabatlari, boshqarish tizimi, foyda, iqtisodiy qonun.
Menejmentning mohiyati va vazifalari
Menejmentni jamiyatning iqtisodiy negizi bilan bog’lab, shu bilan birga boshqaruvning ikki
- tashkiliy-texnikaviy va ijtimoiy-iqtisodiy tomonlarini hisobga olgan hodda o’rganish lozim.
Tashkiliy-texnikaviy boshqaruv aniq istemol qiymatini olish uchun mahsulot tayyorlashda
mehnat taqsimoti va kooperatsiyasi bilan ajralib turadi. İjtimoiy-iqtisodiy boshqaruv mavjud ishlab
chiqarish munosabatlari bilan bog’liq bo’lib, menejment maqsadlarini belgilaydi. Tashkiliy-
texnikaviy boshqaruv mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish samaradorligining
oshishi uchun
sharoit yaratishga imkon beruvchi faoliyat turidan iboratdir. İjtimoiy-iqtisodiy boshqaruvning
maqsadi ishlovchilar samarali mehnat qilishi uchun sharoit yaratish ularni ijtimoiy himoya
qilishning ishonchli umumdavlat tizimini shakllantirish, bandlikni taminlash va aholining kam
taminlangan qatlamlarini qo’llab-quvvatlashdan iboratdir.
Mamlakatimiz Prezidenti İ. A. Karimovning «o’zbekiston iqtisodiy islohatlarni
chuqurlashtirish yo’lida» asarida kuchli ijtimoiy siyosat, avvalo sermahsul
mehnat qilish uchun
yaxshiroq rag’bat va imkoniyatlar yaratishdan iboratligi, iqtisodiy yo’l tanlash va faoliyat ko’rsatish
erkinligiga bo’lgan kafolatli Huquqni qaror toptirish hamda aholining mehnat va ijtimoiy faolligini
oshirishdan iboratligini alohida takidlanadi.
Menejmentning mohiyati ishlab chiqarish usuli, ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar darajasi,
ishlab chiqarish kuchlari rivojlanishiga bog’liq holda o’zgaradi. İshlab chiqarish rivojlanishi va
iqtisodiy aloqalar murakkablashuvi bilan boshqaruv ham murakkablashadi va mustaqil fan sifatda
ajralib chiqadi. Mulkchilikningturli shakllari mavjud bo’lgan sharoitda tovar ishlab chiqaruvchilar
o’rtasida
raqobat vujudga kelib, u ishlab chiqarishni boshqarish, foydani ko’shtirishga yo’naltiriladi.
Menejmentning asosini obektiv iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa qonunlarga asoslanuvchi
huquqiy ilmiylik tashkil etadi. Bu qonunlarni o’rganish va ularning aniq vaziyatlarda namoyon
bo’lishini hisobga olgan holda xo’jalik rahbarlari respublika xalq xo’jaligini boshqarishning
strategiya va taktikasini belgilaydilar.
Jamiyat hayotining barcha tomonlari demokratik yangilanishi sharoitida asosiy masala
iqtisodiy,
ilmiy-texnikaviy, ijtimoiy taraqqiyotni rag’batlantirish. Boshqariladigan bozor bilan shaxs
va jamoa manfaatlarini samarali bog’lash masalalaridan iboratdir. Nazariy va amaliy nuqtai
nazardan ishlab chiqarish egalari bo’lgan mehnatkashlar manfaatlari eng muhim manfaat ekanligi,
ijtimoiy-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni jadallashtiruvchi qudratli harakatlantiruvchi
kuch ekanligi shubhasizdir. Bundan boshqaruvni isloh qilishning strategik g’oyasi mehnatkash
kishining obro’sini ko’tarishdan, chunki, iqtisodiyotni sog’lomlashtirishning asosi bo’lib vijdonan
va masuliyat bilan
mehnat qilishga xizmat qiladi, ishchining mehnatdan manfaatdorligini keskin
oshirish, o’z qobiliyatini to’liq sarf etish, uni jamiyatni harakatlantiruvchi kuchlarining umumiy
tizimiga qo’yishdan iborat. Bunga faqat ishchi ishlab chiqarishning haqiqiy egasi sifatida mehnat
qilgan holdagina erishish mumkin, bu juda murakkab masala, chunki inson faqat ijtimoiy shaxs,
yani jamiyatga bog’liq va uning tasiri ostida bo’lib qolmay, tabiiy mavjudot hamdir.
Xuddi shunga
bog’liq holda uning shaxsiy manfaatlarini (unga bog’liq holda hulqi, harakatlari) har doim ham
ijtimoiy manfaatlar bilan emas, balki o’z idroki manfaatlari bilan ham mos kelmaydi. Kishilar
o’rtasidagi iqtisodiy va ijtimoiy munosabatlar aks etuvchi manfaatlar ular maqsadlari, mehnat
intizomi, faolligiga bevosita tasir ko’rsatadi va ularning harakatlarini tartibga soladi.
Bozor munosabatlariga o’tish ishlab chiqarish va bozorning samarali o’zaro
tasirini, davlat
boshqaruvi va korxonalarning o’z-o’zini boshqarishning mutanosib nisbatda bo’lishini taminlovchi
takomillashgan xo’jalik mexanizmini yaratishga yo’naltirilgandir. Davlat menejmentining asl
maqsadi barqaror ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini quchli demokratik huquqiy davlat va
fuqarolik jamiyatini qurishdan iboratdir.
