Topshiriq variantlari
№
|
Payvandlanadigan metall qalinligi s, mm
|
№
|
Payvandlanadigan metall qalinligi s, mm
|
1
|
0,5
|
1
|
3,0
|
2
|
1,0
|
2
|
3,2
|
3
|
1,2
|
3
|
3,4
|
4
|
1,4
|
4
|
3,5
|
5
|
1,5
|
5
|
3,6
|
6
|
1,8
|
6
|
3,7
|
7
|
2,0
|
7
|
3,8
|
8
|
2,2
|
8
|
4,0
|
9
|
2,4
|
9
|
4,2
|
10
|
2,5
|
10
|
4,4
|
11
|
2,6
|
11
|
4,5
|
12
|
2,8
|
12
|
4,8
|
13
|
3,0
|
13
|
5,0
|
14
|
3,2
|
14
|
0,5
|
15
|
3,4
|
15
|
1,0
|
16
|
3,5
|
16
|
1,2
|
17
|
3,6
|
17
|
1,4
|
18
|
3,7
|
18
|
1,5
|
19
|
3,8
|
19
|
1,8
|
20
|
4,0
|
20
|
2,0
|
21
|
4,2
|
21
|
2,2
|
22
|
4,4
|
22
|
2,4
|
23
|
4,5
|
23
|
2,5
|
24
|
4,8
|
24
|
2,6
|
25
|
5,0
|
25
|
2,8
|
2 - AMALIY MASHG‘ULOT.
PAYVAND CHOKLARNI ZICHLIKKA PNEVMATIK SINASH
Qisqacha nazariy malumot
Bu usullar suyuqlik bilan izlash usullariga nisbatan sezgirroqdir, chunki sinov moddalari – gazlar parron nuqsonlar orqali osonroq o‘tadi. Nazoratning gazli usullari faqat tutash (berk) idishlarni sinash uchun qo‘llaniladi. Gazli usullarning eng oddiysi pufakchali usul bo‘lib, u masalan, havo yordamida ortiqcha bosim qilingan buyumni suvli vannaga botirish va sizish joylarini paydo bo‘layotgan pufakchalarga qarab aniqlashdan iborat (6.2 - rasm). Agar buyum katta bo‘lsa va vannaga sig‘masa, u holda buyumning tashqi yuzasiga ko‘pik hosil qiluvchi modda (sovun eritmasi) qoplanadi va sizish joylari sovun pufakchalariga qarab qayd qilinadi. “Lotos”, “Ladoga” va boshqa sirt-aktiv moddalar hamda namlikni tutib turuvchi komponent xrompikli (0,01%) glitserin (90% gacha) ko‘pik indikatorining asosi bo‘lib xizmat qiladi. Pufakchali usul 10-3 mm gacha diametrli ancha mayda sizish joylarini aniqlashga imkon beradi.
6.2-rasm. Sizishni izlash bilan nazorat qilishning pufakchali usuli sxemasi 1 - reduksion klapan, 2 - manometr, 3 - klapan, 4 - saqlovchi klapan, 5 - bak, 6 - suyuqlik, 7 - nazorat kilinayotgan buyum, 8 - bosimni pasaytirish ventili
Payvand choklarni zichlikka pnevmatik sinash utkazing
2.1-jadval.
Topshiriq variantlari
№
|
Payvandlanadigan metall qalinligi s, mm
|
№
|
Payvandlanadigan metall qalinligi s, mm
|
1
|
0,5
|
1
|
3,0
|
2
|
1,0
|
2
|
3,2
|
3
|
1,2
|
3
|
3,4
|
4
|
1,4
|
4
|
3,5
|
5
|
1,5
|
5
|
3,6
|
6
|
1,8
|
6
|
3,7
|
7
|
2,0
|
7
|
3,8
|
8
|
2,2
|
8
|
4,0
|
9
|
2,4
|
9
|
4,2
|
10
|
2,5
|
10
|
4,4
|
11
|
2,6
|
11
|
4,5
|
12
|
2,8
|
12
|
4,8
|
13
|
3,0
|
13
|
5,0
|
14
|
3,2
|
14
|
0,5
|
15
|
3,4
|
15
|
1,0
|
16
|
3,5
|
16
|
1,2
|
17
|
3,6
|
17
|
1,4
|
18
|
3,7
|
18
|
1,5
|
19
|
3,8
|
19
|
1,8
|
20
|
4,0
|
20
|
2,0
|
21
|
4,2
|
21
|
2,2
|
22
|
4,4
|
22
|
2,4
|
23
|
4,5
|
23
|
2,5
|
24
|
4,8
|
24
|
2,6
|
25
|
5,0
|
25
|
2,8
|
3 - AMALIY MASHG‘ULOT.
ULTRATOVUSH DEFEKTOSKOPI BILAN ISHLASH VA TANISHISH
Qisqacha nazariy malumot
Ultratovush bilan nazorat qilish apparatlari ultratovush tebranishlarini nurlantirish va qabul qilish uchun pezoelementi bo‘lgan pezoo‘zgartkichdan, elektron blok (defektoskopning o‘zi) va har xil yordamchi qurilmalardan tuzilgan.
O‘zgartkichlar. Ular uch asosiy turga (3.1-rasm): to‘g‘ri (a), qiya (b) va birlashtirilgan alohida-alohida (v) o‘zgartkichlarga bo‘linadi. To‘g‘ri o‘zgartkichlar buyumga bo‘ylama to‘lqinni tegish yuzasiga (O‘TTni kiritish yuzasiga) perpendikulyar ravishda nurlantiradi; qiya o‘zgartkichlar metallga ko‘ndalang to‘lqinni kiritish yuzasiga nisbatan burchak ostida kiritadi, birlashtirilgan alohida-alohida o‘zgartkichlar bo‘ylama to‘lqinning metallga kiritish yuzasiga perpendikluyar bo‘lgan tekislikka nisbatan 5 – 100 burchak ostida kiritilishini taminlaydi. Pezoo‘zgartkichning asosiy elementi qalinligi nurlanayotgan ultratovush tebranishlari to‘lqini uzunligining yarmiga teng bo‘lgan disk yoki to‘rtburchak plastina ko‘rinishidagi pezoelementdan iborat.
3.1 - rasm. Ultratovushli o‘zgartkichlar:
a – to‘g‘ri, b – qiya, (prizmasimon), v – birlashtirilgan alohida–alohida;
1 – korpus, 2 – dempfer, 3 – pezoplastina, 4 – himoya tubi (protektor), 5 – prizma,
6 – tok keltirgich, 7 – akustik ekran
To‘g‘ri pezoo‘zgartkichlarning ish tomonidagi pezoplastina 3 da himoya tubi 4 (protektor) bor bo‘lib, u pezoplastinani mexanik shikastlanishdan saqlaydi. Qarama qarshi tomonda pezoplastina 3 ga ultratovushni ko‘p yutadigan materialldan qilingan dempfer yopishtirilgan. Dempfer pezoplastinaning tebranish muddatini kamaytiradi, yani qisqa zondlovchi impulslar olishga yordam beradi. To‘g‘ri o‘zgartkich pulat korpus 1 ichiga joylangan.
Kiya va birlashtirilgan aloxida aloxida o‘zgartkichlarda pezoplastina 3 organik shisha, polistirol, polikarbonat, kaprolon va boshqa materiallardan yasalgan prizmalar 5 yopishtiriladi. Bu materiallarda ultratovush kichik tezlikda tarqaladi, bu esa nisbatan kichik pasayish burchaklarida ko‘ndalang to‘lqinlarni nazorat qilinayotgan buyumga katta (90º gacha) burchak ostida kiritish imkonini beradi. Ultratovushning prizmada yuqori darajada so‘nishi nazorat qilinayotgan metall bilan bo‘lgan chegaradan qaytarilgan ultratovush tebranishlarning tez so‘nishini taminlaydi.
To‘g‘ri va qiya o‘zgartkichlar asosan qo‘shilgan sxema bo‘yicha ishlaydi, ya’ni birgina pezoelementning o‘zi ultratovush tebranishlari nurlangichi va qabul qilgichi bo‘lib hisoblanadi.
Birlashtirilgan alohida alohida o‘zgartkichlarda bir plastina elektrik tebranishlar generatoriga ulangan bo‘lib, UTT nurlangichi vazifasini o‘taydi, ikkinchi plastina esa qabul qilgichga ulangan. Ular orasida akustik ekran 7 joylashgan.
Protektor 4 bilan buyum orasidagi kontakt suyuqligi qatlamining qalinligiga ko‘ra pezoo‘zgartkichlar kontaktli, tirqishli va immersion o‘zgartkichlarga ajratiladi. Kontaktli o‘zgartkichlarda suyuqlik qatlami ultratovush to‘lqini uzunligidan ancha kichik bo‘ladi; tirqishli o‘zgartkichlarda suyuqlik qatlamining qalinligi to‘lqinning uzunligi bilan o‘lchovdoshdir; immersion o‘zgartkichlarda kontakt qatlami ancha qalin bo‘ladi. O‘zgartkich turini akustik kontakt hosil qilish usuliga ko‘ra tanlash nazorat qilinadigan buyum yuzasining sifatiga bog‘liq. Masalan, yuzasi dag‘al (chunonchi, qum uloqtirib ishlov berilgandan keyin) buyumlarni nazorat qilish uchun tirqishli o‘zgartkichdan foydalangan ma’qul.
Protektori elastik material, masalan, poliuretandan yasalgan yoki rezinka qobiqli gidravlik yostiq (mahalliy immersion vanna) ko‘rinishida ishlangan o‘zgartkichlardan ham samaradordir; rezinka qobiq akustik kontakt (tegish) ishonchli bo‘lishini taminlaydi
Elektron blok. U yuqori chastotali kuchlanishning zondlovchi impulslarini yuzaga keltirish, nuqsondan qaytarilgan aks-sado-signallarni kuchaytirish va o‘zgartirish hamda aks-sado-signallarning amplituda - vaqt tavsiflarini elektron - nur trubka (ENT) da yaqqol aks ettirish uchun mo‘ljallangan.
3.2-rasm. UD-11PU defektoskopning umumiy ko‘rinishi
Payvand choklarni nazorat qilish uchun UD-11PU, UD-10P va boshqa defektoskoplar ishlatiladi. UD-11PU defektoskopi (3.3-rasm) quyidagicha ishlaydi. Takt impulslari sinxronizatordan zondlovchi impulslar generatoriga kelib uni ishga tushiradi. Ishga tushiruvchi impulslar uzatilganda induktivlik, idish, pezoplastinalar va to‘plovchi kondensatordan tuzilgan konturda qisqa vaqtli erkin radiochastotali tebranishlar (zondlovchi impulslar) yuzaga keladi. Zondlovchi impulslar pezoplastinada tegishli chastotadagi ultratovush tebranishlarni hosil qiladi. Ayni paytda takt impulslari sinxronizatordan elektron–nur trubkaning yoyma generatoriga ham uzatiladi. Turli qalinlikdagi metallni (5000 mm gacha qalinlikdagi po‘latni) tovush yordamida nazorat qilish uchun yoyilma tezligi rostlanishi mumkin.
Nuqsondan qaytarilgan qayishqoq tebranishlar impulslari pezplastinaga keladi va undan elektr signallarga aylanadi. Bu signallar kuchaytirgichda kuchaytiriladi, keyin ENT ekraniga uzatiladi.
ENT ning gorizontal yoyilmasi vaqt yoyilmasi hisoblanadi. YOyilma bo‘yicha zondlovchi impulsdan qabul qilingan signalgacha bo‘lgan oraliq impulsning pezoplastinadan nuqsongacha o‘tish va orqaga qaytish vaqtiga mutanosibdir. SHunday qilib, ultratovush tezligi va nurlanish oqimining harakat yo‘nalishi malum bo‘lsa, nuqsonlar koordinatalarini yoki buyumning qalinligini ana shu vaqtini strob–impuls deb ataluvchi chuqurlik o‘lchagichning P – simon surilma belgisi yordamida o‘lchash orqali aniqlash mumkin. Koordinatalarni o‘lchash hatosi 2 mm dan oshmaydi.
ENT da nurning vertikal yo‘nalishida og‘ishi (impulslar balandligi) qabul qilingan signal amplitudasini tavsiflaydi va nuqsonning kattaligiga mutanosibir. Amplitudani o‘lchash uchun defektoskoplarda darajalarga bo‘lingan maxsus asbob – attenyuator bor.
|
