15
tashlangach ikkinchi marta yuviladi.Turli sabzavotlar va mevalar ham suvni oqizib
qo‘yib yuvilishi kerak.Yangi tayyorlangan taomni ilgari tayyorlangan taom bilan
aralashtirish tavsiya etilmaydi. Sutning ustini ochiq holda qoldirish mumkin emas.
Uni toza qog‘oz yoki doka bilan yopib qo‘yish kerak. Issiq ovqatlarga avval toza
doka yoki sochiq,soviganida esa qapqoq yopiladi.
Qo‘l ish boshlashdan avval va ish davomida ham tez-tez yuvib turilishi kerak.
Ish kiyimi nihoyatda toza bo‘lishi zarur. Boshga yengil durracha o‘rab olinadi yoki
oq qalpoq kiyiladi. Oshxona idishlari va ovqat suziladigan idishlar ham toza
bo‘lishi kerak; idishlarni sovun yoki maxsus yuvish vositalari gorchista.soda
kukunlari bilan yuvish kerak. Pazandalik – ovqat pishirish san‘ati.
Ovqatlanishni
tartibga solish, taomlar xilma – xilligini ta‘minlash tayyorlangan taomlarning
lazzatliligi va ularning did bilan dasturxonga tortish pazandalikning asosini tashkil
qiladi. Pazandalik moddiy to‘ydirish va man‘aviy huzur qildirish, lazzatlantirish,
estetik zavq bag‘ishlash jihatidan kishining ruhiga ta‘sir etuvchi san‘atdir. O‘zbek
pazandachiligida pishirish usullari quyidagi turga bo‘linadi:
- Qovurish: a) ochiq qovurish, masalan: kabob pishirish; b) yog‘da qovurish
(ko‘p yoqqa oz masalliq solib qovurish); v) jazlash (oz yoqqa ko‘p masalliq solib
qovurish); g) yog‘ni (qo‘y yoki mol yog‘i) eritib jazlash va hokazo.
- Qaynatish: a) suvda qaynatish;b) sutda qaynatish.
O‘zbek pazandachiligining o‘ziga xosligi
tansiq taom tayyorlashning
masalan, pishirishda mildiratib qaynatish va tuzini taom pishirishga yaqin rostlash
kabi hamma jarayonlarda ―mana, men‖ deb turadi. Suyuq oshlar va sho‘rvalarni
qattiq qaynatganda ham, sekin qaynaganda ham suvni harorati 100 darajadan
ortmaydi. Sharaqlatib qaynatilgan ovqat tezroq pishadi, deb o‘ylash xato, aksincha
masalliqlarning sirti qotib, bag‘ri g‘irt – g‘irt bo‘lib qoladi va tarkibidagi
ne‘matlardan sho‘rvaga kam o‘tadi, natijada taom bemaza bo‘ladi.
Taom tayyorlashda tagi
yarim sharsimon idishlardan, qozonlardan
foydalanish ham o‘zbek pazandachiligining o‘ziga xosligidir.
Pazandachilik har bir xalqning turmush va madaniyati doirasidagi estetik,
axloqiy e‘tiqodiy aloqalarini ifodalovchi rasm-rusum, an‘analar mehmondo‘stlik
16
kabi urf-odatlar, xalqning turmush tarzi va tarixiga bog‘liq bo‘ladi. Pazandachilik
boshqa san‘at tarmoqlari kabi o‘ziga xos ―janr‖lari bor. Bular o`zbek
pazandalagida: oshpazlik, palovpazlik, kabobpazlik, nonvoylik,
qandolatchilik,
mantipazlik kabilardir.
O`zbek oshpazligi va pazandaligi san`atning boshqa turlari kabi doimo
o`zgarib takomillashib borgan. Pazandalik fors-tojik tilidan olingan bo`lib,
―pazidan‖ pishirmoq ya`ni pishirmoqlik degan ma`noni anglatadi. Ovqatlanish
odam sihat-salomatligining, uzoq umr ko`rishini garovi, yaxshi kayfiyatning
vositasi mehnatga bo`lgan qobiliyatning omilidir.
Pazandachilikning asosini
taomlarning xilma-xil va lazzatli bo`lishini ta`minlash, ularni did bilan dasturxonga
tortish tushuniladi.
O`zbek pazandaligining taom pishirish usullari 5 xil bo`ladi:
1.
Qovurish.
2.
Qaynatish.
3.
Bug`lash.
4.
Yopib pishirish.
5.
Murakkab usulda pishirish.
Kishining organizmi normal rivojlanishi uchun vitaminlar, oqsil moddalar,
mineral tuzlar, yog`lar bilan ta‘minlab turishi shart.
Oqsil moddalar
- go`shtda, donlarda, sabzavotlarda, o`simliklarda uchraydi.
Yog`lar
- o`simlik va hayvonlardan olinadi.
1.
Uglevodlar- non, meva , rezavor mevalarda uchraydi. Mineral tuzlar
tuxumda, nonda, go`shtda, sabzavotlarda ko`p boladi. Baliq tarkibida oqsil, yog`,
mineral tuzlar vitaminlar mavjud. Tuxum sarig`ida 30 % yog, S,
D vitaminlar
mavjud. Pishloqda yog` 33 %, oqsil 23 % uchraydi. A-vitamini sabzi, baliq moyi,
pomidor, tuxum, ko`k piyozda bor. Bir sutkada odam bir stakan sut ichib turishi
kerak. To`g`ri ovqatlanish hozirgi vaqtda insoniyat oldiga qo`yilgan ulkan
vazifalardan biridir.
