Kichik guruh shakillantirildi

YO‘RIQNOMALI TEXNOLOGIK XARITA 
Kasb kodi va nomi: 30600102 Kompyuter garfikasi va dizayn operatori
O’quv amalyot nomi: Kompyuter grafigi va diayni 
Mavzu 23: 
Filterlar yordamida badiiy tasvir ishlash
Maqsad: O‘quvchilarga 
Filterlar yordamida badiiy tasvir ishlash 
o‘rgatish
. 
Bajariladigan 
ishlar 
mazmuni 
Moslamalar, 
asboblar va hom-
ashyolar 
Eskizlar, chizmalar, rasmlar 
Bajarish tartibi 
Filterlar 
yordamida 
haqida tushuncha 
hosil qilish 
Filterlar yordamida 
badiy tasvir ishlash 
jarayoni 
Filterlar yordamida — Adobe 
Inc. firmasi tomonidan ishlab chiqilgan 
va tarqatilyotgan 
koʻpfunksiyali grafik redaktor 
Filterlar 
yordamida 
haqida 
tushuncha 
hosil qilish
Photoshopda 
kirish jarayoni 
Adobe Photoshop dasturining ishlab 
chiqilgan sanasi birorta kalendarda 
qayd etilmagan

Rasmga RGB 
ranglar tanlash 
jarayoni 
Tanlagan rasm ustida 
amal bajarish 
Oʻshandan boshlab biz birga ishlab, 
murakkab va mukammallashgan Display 
dasturini tuzdik 
Rasmda effect 
tanlash jarayoni 
Rasmda konstraktor 
to’g’irlash 
Qizigʻi shundaki, Industrial Light and 
Magic (ILM) da Jon ham tasvirlarni 
qayta ishlash bilan shugʻullanardi. 

Yangi proekt 
ochish va 
piksellarni 
tanlash 
Yangi proekt ochish 
Ushbu bepul dasturiy ta'minot 
jamiyatga asoslangan rivojlanish orqali 
hozirgi kunga qadar rivojlangan 

27
1 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

27
2 
Mavzu 23: Filtrlar yordamida badiiy tasvir ishlash 
Reja 
1. Rang tasvir haqida tushuncha 
2. Badiiy tasvirda ishlar 
3. Filtrlar yordamida badiiy tasvir ishlash avfzaliklari 
Rang-tasvir — tasviriy sanʼat turi; biror qattiq yuzada rangli ashyolarda, 
Masalan, boʻyoqlar yordamida yaratiladigan badiiy asar. Rangli. voqelikni 
badiiy tasvirlash va talqin qilish; tomoshabin fikri va tuygʻulariga taʼsir 
etishning muhim vositasi; muhim ijtimoiy mazmun va rang-barang gʻoyaviy 
vazifalarga ega. Rangli asarining goyaviy mazmuni uning mavzu va syujetida 
mujassamlashadi, syujetni rassom Rangli ifoda vositalari (kompozitsiya, rasm, 
rang, ritm va h.k.) orqali roʻyobga chiqaradi. Parterit. asarlari asos (maxsus 
ishlov berilgan mato, yogʻoch, qogʻoz, karton, shisha, metall va h.k.), rang 
qatlami (moyboʻyoq, guash, tempera, akvarel, rangli shisha, rangli tosh va h.k.), 
ayrim hollarda uni saqlash uchun ustidan berilgan yupqa lok qatlamidan iborat 
boʻladi. Rasimning muhim tasviriy va taʼsir vositasi — rang (kolorit). Rang 
orqali borliq yoki xayoliy dunyoni koʻrinarli shakllarda tasvirlaydi, makonning 
cheksizligini, undagi narsalarning rang-barangligini, moddiyligini hajm va 
fakturasini koʻrsatishi, harakat, inson ruhiyatidagi oʻzgarishlar, murakkab hissiy 
kechinmalar, oʻy-xayollarni aks ettirishi mumkin. Rangning tasviriy ifoda 
vositasi va ishlash uslubi ishlatiladigan rang, qurollar xususiyati, rang 
eritgichlari, asosi (funt)ga bogʻliq (Mas, yuzasi silliq yoki gʻadirbudir berilishiga 
qarab asar koʻrinishi turlicha taʼsir koʻrsatishi mumkin). Asar dastlab ijodkor 
tasavvuri va ongida paydo boʻlgan gʻoya qoralamasi tarzida kalam yoki 
koʻmirqalamda biror yuza (koʻpincha qogʻoz va karton)da ishlab olinadi. Soʻng 
shunga mos asos tanlanib, unga bajariladigan ishning mohiyatiga koʻra ishlov 
beriladi. Shundan soʻng tasvir oʻrni belgilab rasmi ishlanadi. Rang berishda esa 
asta suyultirilgan rang bilan boshlab koʻp qatlamli (lessirovka) yoki kerak rangni 
bir qoʻyishda bir katlamli (alla prima) bajarish mumkin. R. asarlari ishlanishini 
shartli ikki — yassi va hajmli — fazoviy uslubga ajratish mumkin: birinchi 
uslubda tasvir nursoyasiz yaxlit yassi shakllarda ishlanadi, hajmlifazoviy usudda 
esa tasvir hajmli nursoya yordamida muhit bilan bogʻliq hodda tasvirlanadi. 
Bunday asarlar rangga boy boʻlib, unda ranglarning barcha tuslanishlarini his 
etish, tushuvchi nurning qaytgan rangini ham, qaytgan nurlarning tuslanishi va 
boshqa ranglar bilan boyishi (refleks)ni koʻrish mumkin. Rangli. asarlarida bu 
ikki uslub orasida qatiy chegara yoʻq, biri ikkinchisini toʻldiradi. Rangli asarlari 
oʻzining ishlanish oʻrni, mazmuni, bajaradigan vazifasi, ishlanish uslubi va 
koʻrinishiga qarab monumental (monumental sanat, monumental rangtasvir), 
bezak (bezak sanʼati, bezash sanʼati), dastgoh sanʼati, dekoratsiya (teatr va kino 
dekoratsiyasi), miniatyura va boshqalarga boʻlinadi. Tasvir mavzui va mazmun 

27
3 
yoʻnalishiga qarab bir qator janrlarga ajraladi: animalistika, tarixiy janr, maishiy 
janr, batalʼ janri, portret, manzara, natyurmort va boshqa 
Rangli tasvir qadimda soʻnggi paleolit (miloddan avvalgi 40— 8ming 
yilliklar)da paydo boʻlgan. Janubiy Fransiya (Fon de Gom, Lasko), Shimoliy 
Ispaniya (Altamira), Oʻrta Osiyo va boshqalarda Rangli asarlari saqlanib qolgan; 
soz tuproqli boʻyoqlar, qorakuya, pista kumir bilan ishlangan, rasmlar tekis 
sharpa sifat (siluet), baʼzilarida esa hajmli kilib ishlashga harakat qilinganligi 
seziladi, mezolit va neolit davrida bajarilgan ibtidoiy rasmlarda murakkab 
kompozitsiyalar, abstrakt tushunchalar paydo boʻla boshlagan. Quddorlik 
davrida rivojlangan texnik vositalarga boy obrazlar tizimi shakllandi. Qad. Sharq 
mamlakatlari (Misr, Hindiston, Oʻrta Osiyo), jan.sharqiy Yevropa (Yunoniston, 
Italiya), shuningdek, Amerika qitʼasi (Markaziy Amerika)da monumental R. 
rivojlandi. Maqbara ibodatxona, saroy va boy zodagonlarning uylari devorlariga 
turli mavzu va yoʻnalishda asarlar ishlandi. 
Antik davrda meʼmorlik va haykaltaroshlik bilan uygʻunlashgan R. diniy 
mazmun bilan bir qatorda oliy tavaqa maqsadlarita tavBadmat qildi, nursoya, 
chiziq va havo perspektivasi yuzaga keldi, maishiy va tarixiy lavhalar, manzara, 
portret, natyurmortlar yaratildi. Miloddan avvalgi 5-asrda Yunonistonda mum 
rassomligi (enkaustika)dagi dastgoh rassomligi haqida fayyum portretlari 
tasavvur beradi. Oʻrta asrlarda Sharq mamlakatlarida monumental R. sanʼati 
oʻzining haqiqiy gullashdavrini boshidan kechirdi. Hindiston (Ajanta), Oʻrta 
Osiyo (Tuproqqalʼa, Varaxsha, Afrosiyob, Bolaliktepa) va boshqalarda nozik 
boʻyoqlar, nafis bezak ritmi, hayotiy kuzatishlarning yorqinligi xos boʻlgan 
miniatyura sanʼati rivojlandi, Xitoy, Yaponiya, Koreyada shoyi va qogʻozga 
tush, akvarel va guash boʻyogʻida racm ishlash sohasida yuqori choʻqqilarga 
erishidsi. Uygʻonish davrida R.ning yangi qirralari yuzaga keldi, ilmiy asosga 
tayangan realistik sanʼat kamol topdi va jahon sanʼati rivojida muhim oʻrinni 
egalladi: ifoda tizimi hamda uning ilmiy asosi yaratildi. Perspektiva, optika, 
plastik anatomiya borasida yutuqlarga erishildi, monumental R. yuksak 
choʻqqisiga koʻtarildi, gʻoyaviy boyidi, dastgoh R. ijtimoiy hayotga keng 
koʻlamda kirib bordi. Texnikada suv boʻyoq oʻrnini moyboʻyoq egallay 
boshladi, lessirovka, valyor uslubiga qiziqish ortdi, lok—moyboʻyoq texnikasi 
murakkablashdi, koʻp qatlamli R. rivojlandi. Faktura masalalarida ham 
izlanishlar olib borildi, oq qoplamli (grunt) asosga silliq rangli qoplama asosga 
quyuq rang surtmalari (pastoz uslubi) bilan ishlashga eʼtibor ortdi. 17—18-
asrlarda Yevropa (Fransiya, Italiya, Ispaniya, Flandriya, Gollandiya, Buyuk 
Britaniya, Rossiya va boshqalar)da milliy R. maktablari shakllandi, hayotni 
haqqoniy inqilobiy taraqqiyotda aks ettirish, inson ruhiy olamidagi nozik 
oʻzgarishlarni, inson va jamiyat muammolarini ishonarli talqin etish muhim 
oʻrinni egalladi. R. janrlari kengaydi, monumental R. bilan dastgoh sanʼati keng 
rivoj topdi, uslubiy yoʻnalishlari koʻpaydi, tonal R. yanada mukammallashdi. 
Pastel, akvarelga qiziqish ortdi. Yevropa sanʼati (ayniqsa, dastgoh R.)ning jahon 
xalqlari, jumladan, Sharq mamlakatlari sanʼatiga taʼsiri sezilarli boʻldi. 19-asrda 

27
4 
R. dunyoqarash bilan bogʻliq dolzarb masalalarni hal etishga harakat qilib 
ijtimoiy hayotda muhim urinni egalladi, ijtimoiy hayotdagi mavjud illatlar oʻtkir 
tanqid ostiga olindi, 19-asr mobaynida akademizmga asoslangan xayotdan 
uzok,, ideallashtirilgan obraz va qahramonlarni targʻib qiluvchi asarlar maqtaldi, 
naturalizm anʼanalari shakllandi. Quruq, hayotdan uzoq soʻnggi klassitsizm va 
salon akademizmiga qarshi kurashda davrning murakkab, fojiali voqealariga 
bagishlangan shijoatli, taʼsirchan, nursoya nisbatlari keskin olingan, toʻyingan, 
rangdor koloritli romantizm uslubi paydo boʻlib rivojlandi (Fransiyada — 
P.Jeriko, E.Delakrua; Germaniyada — F.O.Runge, K.D.Fridrix, Rossiyada 
O.A.Kiprenskiy, K.P.Bryullov va boshqalar), hayotni oʻziga oʻxshatib ishlash 
uslubiga asoslangan realistik R. bu davrda yanada chuqurlashdi. Endilikda 
tasvirni na faqat haqqoniy boʻlishiga, balki hayotni kuzatish asosida paydo 
boʻlgan kechinma va taassurotlarni, xayol va oʻylarni ham ifodalashga harakat 
kuchaydi. Borliqning oʻzidan kartina yaratish, nur, havo, kenglik ranglar 
tuslanishi va birbirining rangiga taʼsir etish xususiyatlarini ham ishonarli 
ranglarda tasvirlashga intilish kengayib bordi (Angliyada — J.Konstebl, 
Fransiyada — K.Koro, O. Domye, Rossiyada — A.G.Venetsianov va 
boshqalar). Yevropada inqilob va milliy ozodlik harakati kuchaygan davrda 
demokratik realizm rivojlandi, xalqhayoti, ularning kurashlari koʻrsatildi, milliy 
tarix va zamonaning muhim voqealarini aks ettiruvchi kompozitsiyalar, 
jamiyatning jasur va ilgʻor kishilarining siymolari yaratildi. Rus inqilobiy 
demokratik estetikasi bilan bogʻliq ijtimoiy tankdsiy realizm rivojlandi. 
Peredvijniklar va ularga yaqin ijodkorlar (V. Perov, I.Kramskoy, I. Repin, 
V.Surikov va boshqalar) shu jarayonda faol oʻrinni egalladilar. 19-asr 70-
yillaridan rassomlar palitrasi toza spektr ranglari bilan boyidi; rassomlar ochiq 
havoda racm ishlashni odat qila boshladilar. Bu borada impressionist rassomlar 
(K.Mone, K.Pissaro, A.Sisley va boshqalar) alohida oʻrinni egalladilar. Ular R. 
yuzasini tashkil etishda oʻziga xos yoʻl tutib anʼanaviy silliq fakturadan va 
shakllarning tugal chizikli yechimidan voz kechish, ishlash uslubini 
yangilanishiga, toza spektr ranglarning erkin surtmalaridan foydalanib asar 
yaratishga erishdilar. Bu harakat keyinroq haykaltaroshlik, grafika, meʼmorlik, 
musiqa, adabiyot va boshqa sanʼat turlariga nisbatan ham qoʻllanila boshlandi 
(qarang 
Impressionizm
). 19-asrda moyboʻyoq R.i yetakchi oʻrinni egalladi, 
bunga uning texnikasi, shu davrda sanoatda ishlab chiqarilayotgan yangi 
boʻyoqlarning keng koʻlamda hayotga kirib kelishibnbogʻliqedi. 19-asr 
R.ningelim va moyboʻyoq bilan asar yaratish usuli inqirozga tusha boshladi. 19-
asr oxiri — 20-asr boshlarida shu sanʼatni qayta tiklash harakati boshlandi, 
uning yangi qirralari ochila boshlandi, sanʼatning bezak tomoniga eʼtibor ortdi; 
meʼmorlik, tasviriy va amaliy sanʼatlar uygʻunligida yagona majmua yaratish 
ishtiyoqi shu davrda paydo boʻlgan modern uslubida namoyon boʻldi. Bu davrda 
avangard yoʻnalishi realistik R.ga kuchli raqobatda boʻldi. 
Sharq va Gʻarb toʻqnashuvi natijasida 20-asr R.i shakllandi, realistik sanʼatga 
raqobatda avangard sanʼati rivojlanib bormoqda. Bu yoʻnalish tarafdorlari 
ijodkor subʼyektiv kechinmalari, histuygʻularini hayotiy, borliq shakllarida 

27
5 
tasvirlashdan koʻra oʻzlarining xayollaridagi shakl va koʻrinishlar, harakatlari 
natijasida paydo boʻlgan shakl va chizikdarni tasvirlashni maʼqul koʻradilar. 
Avangard oqimlarining rivojlanishi natijasida borliqni tasvirlashdan umuman 
voz kechilib tasvir vositalari ham oʻzgara boshladi (abstrakt sanʼat). 20-asr 60-
yillar oʻrtalaridan esa ayrim Yevropa va Amerika R.ida avangard sanʼati — 
popartnpng unsuriga aylanib bordi. Bugungi kunda ushbu raqobat rivojlanib 
avangard tarafdorlari ortib bormokda. 
Oʻzbekistonda R. sanʼati qadimdan mavjud boʻlgan. Uning ilk namunalari 
ibtidoiy jamoa davriga borib taqaladi (qarang 
Ibtidoiy sanʼat
, 
Zarautsoy 
rasmlari
). Miloddan avvalgi 1ming yillikning oxiri va milodiy 1ming yillik 
boshlarida R. oʻzining gullagan davrini boshidan kechirgan (Afrosiyob, 
Varaxsha, Bolaliktepa, Tuproqqalʼa va boshqalardagi devoriy rasmlar). Bu 
davrlar R.i yassi bezak yoʻnalishida mahalliy (lokal) ranglarda bajarilgan. Amir 
Temur va Temuriylar davrida monumental R. (devoriy rassomlik, mozaika) 
bilan birga miniatyura sanʼati rivojlangan. Kamoliddin Behzod, Mahmud 
Muzahqib, Muhammad Murod Samarqandiy va boshqalarning asarlari dunyoga 
keldi. 19-asr oʻrtalaridan boshlab Turkistonda dastgoh sanʼati shakllana boshladi 
va 20-asrda oʻzbek milliy R. maktabi yaratildi. R.ning hamma tur va janrlarida 
asarlar yaratildi, miniatyura, vitraj sanʼati qayta tiklandi. Bugungi kunda oʻzbek 
R. sanʼati jahrn hamjamiyati bilan bir qatorda rivojlanmoqda, uning gʻoyaviy 
plastik rivoji ustida rassomlar izlanmoqda, mehnat qilmoqda
. 

Download 8,98 Mb.