|
“pedagogik mahorat” ilmiy-nazariy va metodik jurnal. 2022, №3-4Bog'liq 05.12.2021 To`plam Ped mahorat OAKAsosiy qism.
Yuqoridagi dolzarb muammolarni bartaraf etish maqsadida, ta’lim jarayonlarini turli
yangicha yondashuvlar asosida tashkil qilish maqsadga muvofiq sanaladi. Muhtaram Prezidentimiz
Sh.M.Mirziyoyev “Yoshlarimiz mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va ma’naviy salohiyatga ega
bo‘lib, dunyo miqyosida o‘z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo‘sh kelmaydigan insonlar bo‘lib kamol
topishi, baxtli bo‘lishi uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini safarbar etamiz”
[2], degan fikrlari ham mustaqil O‘zbekistonimiz yoshlarini erkin fikrlashni tarkib toptirishga qaratilayotgani
ham e’tibordan xoli emas. Shunday ekan, biz o‘qituvchilar hozirgi yangi davr talabi asosida darslarni
zamonaviy yondashuvlar asosida tashkil qilishimiz oldimizdagi yuksak vazifalardan biridir. Ushbu
muammoli vaziyatdan chiqishning yagona yo‘li - oliy ta’limda yangicha, ya’ni kompetent yondashuvni joriy
etishdir. Kompetent yondashuv talabadan bilim va ko‘nikmalarni alohida-alohida emas, balki yaxlitlikda
egallashni talab etadi. Mazkur talab bilan bog‘liqlikda, o‘z navbatida, o‘qitish metodlarini tanlash tizimi ham
o‘zgarishga uchraydi. O‘qitish metodlarini tanlash va amaliyotda qo‘llash ta’lim jarayonida qo‘yiladigan
talablarga muvofiq keladigan kompetensiya va funksiyalarni takomillashtirishni talab etadi
.
Kompetensiya
u yoki bu sohada bilimdonlik demakdir. ‘‘Kompetensiya’’ lotincha competence –
erishyapman, munosibman, loyiqman degan ma’nolarni anglatadi. Kompetensiya tushunchasi ijtimoiy
mazmuni juda keng bo‘lib, u ishlab chiqarishning barcha yo‘nalishlarida qo‘llaniladi. Kompetensiyaning
ba’zi xususiyatlari quyidagilardan iborat. 1. Kompetensiya bir yoki bir nechta malakalardan iborat bo‘lib,
ularning egallanishi kompetensiyaga erishish imkonini beradi. 2.Kompetensiya samaradorlikni baholash
mumkin bo‘lgan uchta soha bilan bog‘liq: bilim, ko‘nikma va munosabat. 3. Qobilyatlar kuzatilishi mumkin
bo‘lganligi sababli ular ham o‘lchanadi. O‘qituvchi faoliyatida kompetensiyani baxolash mumkin. O‘qitish
kompetensiyalari teng miqdordagi bilim, ko‘nikma va munosabatni talab qilishi mumkin, ammo ba’zilari
buni talab qilmaydi. Kompetensiyalar ko‘nikma yoki munosabatdan ko‘ra ko‘proq bilimni o‘z ichiga olishi
mumkin, ba’zi kompetensiyalar esa ko‘proq mahorat yoki ishlashga asoslanadigan bo‘lishi mumkin. Kasbiy
kompetensiya bilim ko‘nikma va munosabatlar nuqtai nazaridan kompetensiyalarni tavsiflashning an’anaviy
urinishlaridan voz kechishiga va buning o‘rniga ana shu o‘ziga xos qadriyatlar xususiyatlar va
motivatsiyalarga ya’ni odamlarning nisbatan mustahkam xususiyatlariga e’tibor qaratishga intildi.
Talabalarning malakasi bugungi jamiyatning turli murakkabliklari odamlarni jiddiy sinovdan o‘tkazadi.
Ushbu talablar shaxslar egallashlari kerak bo‘lgan asosiy vakolatlar uchun nimani anglatadi? Bunday
kompetensiyalarni aniqlash bizga ta’lim tizimlari va uzluksiz ta’limning asosiy maqsadlarini aniqlash va
o‘qituvchi uchun kompetensiyalar qatorini baholash imkonini beradi. Avvalo, biz talabalar muvaffaqiyatli
muloqot qilish uchun, zarur bo‘lgan ko‘nikmalar va quyi ko‘nikmalarni tushunishimiz kerak. Shaxsiy
rivojlanish, ularga hayotda raqobatbardosh ustunlikni ta’minlashi kerak bo‘lgan narsalar: fikirlash va
muammolarni hal qilish, fikirlashni nutqiy baholash va muammolarni imkoniyatlarga aylantirishni taxmin
qilish, o‘z – o‘zini yo‘naltirish va o‘rganish, xotirani rivojlantirish, shaxsiy o‘zgarishlarni amalga oshirish,
jamoada ishlashni muhokama qilishda boshqalarni ishontirish kabi ko‘nikma va malakalarni o‘zimizda
shakillantirishimiz lozim. Kompetensiya bilim va ko‘nikmalardan ko‘proq narsadir, u muayyan konteksda
psixo – ijtimoiy resurslarni, jumladan, malaka va munosabatlarni jalb qilish va safarbar qilish orqali
murakkab talablarni qondirish qobilyatini o‘z ichiga oladi. Pedagogning mukammallikka intilishida malaka
zarur. Zamonaviy dunyoning murakkab muammolariga dosh berish uchun o‘qituvchilarga keng ko‘lamli
kompetensiyalar kerak. O‘qitish kompetensiyasi samarali o‘qitish jarayonining ajralmas elementi bo‘lib, u
ma’lum bir mamlakat yoki dunyoning faravonligiga hissa qo‘shishga intiladi. Professional o‘qituvchining
o‘qituvchilik mahorati va ta’lim kompetensiyalari quyidagilardan iborat: murakkab pedagogik vazifalarni
bajarish, ruhiy va jismoniy sog‘lom barqaror va bag‘rikeng bo‘lish, yosh avlod bilan ishlashga moyillik,
yaxshi kommunikativ va kuzatuvchanlik qobilyati kabilarni o‘z ichiga oladi.
|
| |
