beruvchi turlaridan H`ar bir u`quvchi va u`qituvchi erkin foydalana oladigan sharoit yaratishdan
iborat. Ya’ni H`ozirda sifatli ta’lim berish uchun an’anaviy ikkita tomon — u`quvchi-u`qituvchiga
zarur axborotlarni etkazib turuvchi xizmatdan iborat uchinchi tomon
faoliyatini tashkil qilish
zarur.
Bu yu`nalish axborot texnologiyalarini ta’lim-tarbiya ja rayoniga joriy qilish yu`nalishi deb
nomlanadi.Shu axborot larni u`quvchilar tushuna oladigan mantiqiy shakllard ifodalash
u`quvchi bilan u`qituvchining verbal muloqotin) tashkil qiladi. Buni quyidagi sxema
shaklida ifodalash mumkin:
Axborot
U H`aqidagi
bilim
Mantiq
Su`z,
nutq
Dunyo
karash
Maf-
kura
Bu sxemadan ta’lim jarayonida H`ar bir axborotni u`qituvchi u`zlashtirgan darajada,
uning
mantiqiy tafakkuriga, nutqiy qobiliyatlariga, dunyoqarashi va mafkurasiga muvofiq ravishda baen
qilinishi ku`rinib turibdi.
Verbal muloqot shakllari H`ar xil bu`lib, ularning asosiylari nutq su`zlash, ma’ruza,
suH`batlashish, savol su`rash, savolga javob berish, baH`s, munozara, muzokara,
xabar berish,
kengash, maslaH`at, nasiH`at, tanbeH`, tabrik, salomlashish, xayrlashish kabilarni u`z ichiga
oladi.
Ushbu verbal muloqot shakllarida qu`llaniladigan nutq intonatsiyalari su`zlovchining
fikrlaridagi
uning
maqsadiga
muvofiq bu`lgan
ma’no-mazmunlarni
chuqurlashtirish,
yaqqollashtirish imkonini beradi.
U`qituvchi u`quvchi uchun ma’lum bu`lgan tushunchalarga asos-langan H`olda yangi
axborotlarni tanishtirib, tushuntirib boradi.
Bu jarayonda u`quvchilar
diqqatni jamlash, tinglash, eshitish, anglash, tushunish,
idrok
qilish, mantiqiy fikrlash (taH`lil qilish, qiyoslash, umumlashtirish), xotirada saqlash, qayta eslash
faoliyatlari bilan band bu`ladilar. Bunda u`quvchi-ning qiziqishi, H`avasi, eH`tiyoji, manfaatdorligi,
qobiliyat, iste’dod, iqtidori uning muvaffaqiyati asosi bu`ladi.
Yuqoridagi fiqrimizning dalili sifatida verbal muloqot shakllaridan ayrimlari H`aqida
tu`xtalib u`tamiz.
Ma’ruzalarni faol usulda u`tkazish. H`ar qanday yuqori saviyada u`tkazilgan ma’ruza,
garchand u faktlarga boy bu`lsa H`am, agar uzoq vaqt davom etsa, u`quvchining eshitish
qobiliyati susayadi va charchaydi. Bu H`olat u`quvchini loqayd eshituvchiga aylantiradi. Ma’ruza
qancha uzoq davom etsa, samaradorlik shuncha kamaya boradi.
Shuning uchun ma’ruzani kichik pedagogik texnologiya darajasida quyidagicha tashkil
etish u`quvchilar uchun qulaylik tuғdiradi.
Ma’ruzachi u`z ma’ruzasini bir necha bloklarga bu`ladi. H`ar blokini 15—20
minut davom
ettiradi va H`ar bir blokdan su`ng tu`xtab, mavzu bilan boғliq qisqa savol-javob, fikr almashuv
olib boradi.
