|
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN
Pdf ko'rish
|
| bet | 98/275 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 30,71 Mb. | | #228485 |
Bog'liq 20-5-PB“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
109
yaratiladi. Bunday paytda bir obyektni boshqa obyektdan farqlash uchun
predmetning aniq soni, miqdori boʼlmasa-da, koʼpincha oʼzbekcha bir, uch, besh,
yetti, toʼqqiz, qirq, yuz, ming; tojikcha yak, du, se, chor, panj, haft, chil, hazor kabi
miqdor va son bildiruvchi soʼzlar ishtirokida gidronimlar yaratiladi. Son va miqdor
bildiruvchi nomlariga misol tariqasida quyidagilarni koʼrsatamiz: Beshbuloq
(Sherobod tum. Xomkon q.), Chilmurob, Shashju//Shaju//Shaijoʼy (ariq) (Sherobod
tum. Sherjon q.), Yettikoʼl (Sherobod tum. Xatak q).
II.
Obyektning hajmi asosida yaratilgan gidronimlar. Hajm asosida
yaratilgan joy nomlarida, asosan bir obyektning belgisi, ikkinchi obyektning belgisi
bilan qiyoslanadi, chogʼishtiriladi. Bunday paytda joy nomlari tarkibida uzun, qisqa,
keng, tor, ingichka, kichik, mayda, daroz, buzurg, kalon, kalta kabi oʼzbekcha-
tojikcha soʼzlar boʼladi: Uzunsoy (Sherobod tum. Qizilolma q.), Kattasoy (Sherobod
tum. Oqtosh q.), Qoʼldaroz (soy), Ichaksoy (Sher. tum. Pashxurt q.).
III.
Obyektning tashqi koʼrinishi va joylashish oʼrniga nisbat yetib
yaratilgan gidronimlar. Xalqlar koʼchmanchilikdan oʼtroqlashishga oʼtishda dastlab
daryo boʼylarida, togʼ etaklarida joylasha boshlaydilar. Natijada dastlabki atamalar
koʼpincha koʼl, daryo, jilgʼa, soy kabi geografik terminlar bilan bogʼliq holda
qoʼllangan.
Vaqtlar oʼtishi bilan aholi soni oshib, chorva mollari koʼpayib boradi va yangi-
yangi qishloqlar, yaylovlar vujudga keladi. Eskisiga nisbat yetib yangi paydo
boʼlgan geografik atamalarning tarkibida ularning joylashuv oʼrnini koʼrsatuvchi
baland, past, quyi, yuqori, oʼrta, yon, chuqur, bosh, xilvat, sar, miyona, bolo, doʼng,
chet, ora, miyon kabi oʼzbekcha-tojikcha soʼzlar va tomon bildiruvchi shimol, sharq,
janub, gʼarb kabi soʼzlar qoʼllanadi: Darasoy, Orabuloq (Sherobod tum. Pashxurt
q.), Yonabuloq (Sariosiyo tum.), Xilvatsoy, Narigisoy (Boysun tum. Machay q.).
Suv obyektlarining joylashuv oʼrniga koʼra nomlanishi koʼproq ariq, buloq,
soy, quduq nomlari doirasida kuzatiladi.
IV.
Suv obyektidagi yer qatlamining ustki tuzilishi, belgisi asosida
yaratilgan gidronimlar. Obyektning tuproq tuzilishi, yongandagi oʼt-oʼlanlarning
|
| |
