|
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN
Pdf ko'rish
|
| bet | 152/194 | | Sana | 17.12.2023 | | Hajmi | 5,34 Mb. | | #121843 |
Bog'liq 98-71-PB“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-26, Issue-2, January - 2023
154
o‘qituvchilaridan fizikani chuqur o‘rganish, uni analiz qilish, qonunlarining bir biriga
bogʻliqligini ochib berish, o‘quvchilarga uni bir-biri bilan uzviy bogʻliqligini ko‘rsatib
berish, qonunlarni moxiyatini tushuntirish, fanning jamiyat taraqqiyotida tutgan o‘rnini
ochib berilishidan iboratdir. Fizikaning rivojlanish tarixini o‘rganishda quyidagi
vazifalarni amalga oshiriladi: - Tarixiy faktlarni topish va oydinlashtirish; - Tarixiy
faktik materiallarni analiz qilish, uning moxiyatini ochish; - Fizikaviy umumiy
qonunlarni o‘zaro bogʻliqligini ochish. Dunyo taraqqiyotidagi barcha fanlar tarixi
asosiy imkoniyat yo‘nalishidagi vazifani hal qiladi: 1. Tabiat qonunlari tarixi; 2.
Jamiyat qonunlari tarixi. Tarixiy fanlar shuni ko‘rsatadiki, fizika fani o‘z rivojlanishida
boshqa fanlar bilan birinchi navbatda tabiatshunoslik fani tarixi bilan uzviy bogʻliqdir,
fizika fani esa bu fanlarning rivojlanishida o‘zining munosib xissasini qo‘shadi.
Shuning uchun ham ko‘pgina fanlar rivojlantirgan olimlarni ham ko‘p qirrali deb
qarashimiz mumkin. Bular fizika, astronomiya, ximiya, biologiya, matematika va h.k.
fanlarning rivojlanishiga kattagina hissa qo‘shgan olimlar Abu Rayxon Beruniy, Mirzo
Ulugʻbek, Ibn Sino, R. Boel, E. Mariott, G.Kavendesh va boshqalar shular
jumlasidandir. Fanlar tarixini o‘rganar ekanmiz qadimda bu fanlarning barchasi
falsafiy qarashlardan kelib chiqqanini ko‘rishimiz mumkin. Qadimda olimlarning
“Donolik ishqibozlari” deyilgan[6]. So‘ngra fanlar o‘rganilib qonuniyatlarning
ochilishi natijasida barchasi alohida fan sifatida shakllana bordi. Fizika fani ham o‘z
rivojlanishida ko‘pgina fanlar bilan bogʻliqdir. Masalan fizika fani o‘z rivojlanish
tarixida matematika fani bilan uzviy bogʻliqdir, chunki matematikasiz fizik qonunlari
tushuntirish mumkin emas. Matematikani ilmiy metod sifatidagi ahamiyati fizikani
o‘qitishda juda keng va yaxshi o‘z aksini topdi. Ular matematika formulalarida
ifodalanadi, bular esa fizik qonunlardan xulosaalar chiqarishda ayrim holatlarni
isbotlashda va fizik masalalarni echishda ishlatiladi. Fan tarixida minglab yillar
davomida astronomlar osmon “Talqin va tadqiqotlar” Respublika ilmiy-uslubiy jurnali
№7 175 xodisalari to‘gʻrisida faqat ko‘zga ko‘rinadigan yorugʻlik vostasida olinadigan
informastiya bilan cheklanib keladilar. Ular bu xodisalarni elektromagnit
nurlanishlarning keng spektridagi torgina tirqishi orqali o‘rganar edilar deb aytish
mumkin. 1965- yillar radiofizikasining rivojlanishi tufayli radioastronomiya vujudga
keldi va bizning koinot haqidagi tasavvurlarimiz xaddan tashqari kengayib ketdi.
So‘ngi yillarda muxim o‘zgarishlar bo‘ldi. Astronomiyadagi astrofizika ko‘proq
ahamiyat kasb eta boshladi va ishlab chiqarishni rivojlantirishda, ishlab chiqarish
jamiyatning moddiy farovonligining o‘sishiga olib keladi[7]. Demak, fanning
rivojlanishi ishlab chiqarishni boshqarar ekan, ishshlab chiqarish fizikaning yangi
qonunlar ochishiga har doim ta’zyiq o‘tkazib turadi. Masalan, Gyugensning mayatnik
nazariyasi – mexanik soatning ixtiro qilishga olib keldi. Termodinamikadan S.Karno
stikli bugʻ mashinsining ixtiro etinlishiga asos bo‘ldi. A.S.Popov tomonidan radioning
kashf etilishi radiofizikaning rivojlanishiga olib keldi va hakozolar. Shuningdek fizika
|
| |
