PEDAGOGS
international research journal
www.pedagoglar.uz
Volume-2, Issue-2, January–2022
263
BOSHLANG`ICH SINFLARDA MATEMATIKADAN SINFDAN
TASHQARI ISHLARNI TASHKIL ETISHNING NAZARIY ASOSLARI
Qarshiyeva Zuhra Xursandovna
Surxondaryo viloyati Sherobod tumani
27-umumiy ta`lim maktabi boshlang`ich sinf o`qituvchisi
Annotatsiya: Matematikadan sinfdan tashqari mashg’ulotlar
deganda
o’quvchilarning matematik bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirish maqsadida
tashkil qilingan mashg’ulotlatlarni tushunamiz. Matematikadan o’tkaziladigan
sinfdan tashqari ishlarning mazmuni dars mashg’ulotlarida egallangan bilimlarni
kengaytirish va chuqurlashtirishda qaratilgan bo’lishi kerak.
Kalit so`zlar: Boshlang`ich sinf, matematika, mashg`ulot, misol, sinf, bilim,
o`quvchi, natija.
Sinfdan tashqari mashg’ulotlar deganda ko’pincha
yuqori sinflar nazarda
tutiladi. Lekin ilg’or tajribalarning tasdiqlashicha, boshlang’ich sinflarda ham
sinfdan tashqari turli – tuman formalarda mashg’ulotlar
olib borishning potensial
imkoniyatlari mavjud. Bu imkoniyatlardan foydalanish o’qitishda boshlang’ich va
yuqori sinflar uzviyligini ta’minlaydi. Boshlang’ich sinflarda sinfdan tashqari
ishlarni olib borishda o’quvchilarning nutq madaniyatini va matematik tafakkurini
shakllantirishga kompleks holda yondashish talab qilinadi.
Yosh avlodni hozirgi zamon fani bilan qurollantirish orqali ularning aqliy
jihatdan maksimal darajada rivojlanishlariga erishish umumta’lim –
tayanch
maktablar oldida turgan eng muhim vazifalardan biridir. Bu vazifani hal etishda
sinfdan tashqari ishlarning o’rni benihoya katta. Sinfdan tashqari ishning asosiy
maqsadi o’quvchilardagi fanga bo’lgan qiziqishni rivojlantirish, ularni darsda olgan
bilimlarini to’ldiruvchi
matematik bilim, malaka va ko’nikmalar bilan
qurollantirishdan foydalanish mumkin. Darsdan tashqari qilinadigan ishlar o’quv
reja asosida ya’ni darslik talablarini bajarishga qaratilgan bo’lib, bunga sinfdagi
barcha talabalar bevosita ishtirok etiladi. Sinfdan tashqari mashg’ulotlardan asosiy
PEDAGOGS
international research journal
www.pedagoglar.uz
Volume-2, Issue-2, January–2022
264
maqsadi reja va darslikdan tashqari o’quvchilarga qo’shimcha bilim, ko’nikma va
malakalar berish, ularning fanga bo’lgan qiziqishlarini orttirish, olingan bilimlarni
hayotga tadbiq qila bilishga yordam berishdan iborat.
Boshlang’ich sinflarda matematikadan sinfdan tashqari
ish turi matematika
to’garagini tashkil etishda o’quvchilarning matematikaga bo’lgan qiziqishlariga
qarab tanlab olinar ekan. Matematikadan to’garaklarni tashkil etishda qiziqarli misol
va masalalardan, mantiqiy masalalardan foydalanish lozim. Sinfdan tashqari amaliy
mashg’ulotlar davomida o’quvchilar bilan (bolalar bilan joylarda) maqsadni
ko’zlovchi, barqaror amaliy natijaga olib keladigan ularni havaslarini orttiradigan
amalda bajariladigan ishlarni olib borishi kerak. Sinfdan
va maktabdan tashqari
ishlar quyidagi yo’nalishlarda olib borilishi mumkin.
a) ommaviy ishlar; (musobaqalar, ko’rik tanlovlar,
kechalar, ertakliklar,
ekskursiyalar va hokazolar);
b) to’garak ishlar (yosh matematiklar);
d) o’qituvchilarning mustaqil mashg’ulotlarini yo’lga qo’yish (bunda
o’quvchilar fan va texnikaning biron soxasini o’rganish uchun mustaqil ishlaydilar
va hokazo).
e) Maktabdagi o’zlashtirmovchi o’quvchilar bilan ishlashni tashkil etish
usullari.
Matematika to’garagi sinfdan tashqari ishlarning eng ommalashgan turi.
To’garak ixtiyoriy ravishda tuziladi. Har qaysi matematika to’garagida
qatnashadigan o’quvchilar soni 15-20 dan oshmasligi kerak, aks holda o’qituvchiga
qiyinchilik tug’diradi va o’quvchilar to’garakda aktiv ishtirok eta olmaydilar.
Matematik viktorinalar ma’lum mavzu, bo’lim yoki umuman matematikaga
doir masalalar bo’yicha savol – javob o’yini bo’lib, ko’p vaqt va katta tayyorgarlik
talab qilmaydi. Boshlang’ich sinflarda viktorinalar 10 – 20 minut davom etadi.
Bunda oldindan tayyorlangan 5 – 6 savolga og’zaki yoki yozma javob olinadi.
Matematik musobaqa Yuqorida aytib o’tilgan sinfdan tashqari ishlarda (10 minutlik,
viktorina va h.k.), asosan, butun sinf o’quvchilari
ishtirok etsa, matematik
