|
Analizatorning markaziy qismi bosh miya
|
| bet | 6/12 | | Sana | 05.01.2024 | | Hajmi | 208,22 Kb. | | #130365 |
Bog'liq KOMILOV DILMUROD Oliy nerv faoliyati va markaziy sistemasi fiziologiyasi (2)3. Analizatorning markaziy qismi bosh miya po'stlog'ining turli sohalarida joylashgan sezuvchi nerv markazlaridan iborat. Bu markazlarda muayyan sezgi a'zolaridagi retseptorlardan kelgan ta'sir analiz va sintez qilinib, ularning mazmuniga ko'ra javob reaksiyasi hosil bo'ladi (1-rasm).
1-rasm. Bosh miya po`stlog`ida sezgi a'zolari markazlarining joylashuvi:
hid bilish markazi bosh miya po'stlog'i chakka qismining oldingi yuqori sohasida;
ko'rish markazi ensa sohasida;
eshitish markazi bosh miya, po'stlog'i chekka qismining pastki sohasida;
ta'm bilish markazi bosh miya po'stlog'i chekka qismining yuqori o'rta sohasida;
barmoq terisidagi paypaslash markazlari bosh miya po'stlog'i tepa qismining o'rta sohasida.
Analizatorning yuqorida aytilgan uchala qismining qaysi biri shikastlansa (kasallansa), muayyan sezgi a'zosining ish faoliyati buziladi. Shunday qilib, yuqorida aytilganidek, odam organiz¬mining atrof-muhit bilan munosabati, ya'ni tashqi muhitning rang-barang ta'siri va o'zgarishlarini qabul.qilish - ko'rish, eshitish, hid bilish, ta'm bilish va teri analizatorlari orqali ta'minlanadi.
Sezgilar nima?
Ular hozirgi vaqtda ma'lum sezgilarga ta'sir qiladigan hodisalar va ob'ektlarning individual xususiyatlarining aksidir. Tuyg'ularning o'ziga xos xususiyatlari bor: ular darhol va bir lahzalikdir va ularning paydo bo'lishi uchun ta'sir qilish kerak. Masalan, odam biror narsaga tegadi, tiliga biror narsa qo'yish orqali tatib ko'radi, hidlaydi, burun teshigiga olib keladi. Bunday bevosita ta'sir kontakt deb ataladi. Bu yoki sezgir bo'lgan ba'zi retseptor hujayralarini bezovta qiladiboshqa tirnash xususiyati beruvchi. Bu shuni anglatadiki, "sezgi" va "tirnash xususiyati" psixologik jarayonlari bir-biri bilan chambarchas bog'liq, ikkinchisi esa tananing asab hujayralarida qo'zg'alish sodir bo'lgan fiziologik jarayondir. U afferent deb ataladigan maxsus nerv tolalari bo'ylab miyaning tegishli qismiga uzatiladi, bu erda jarayon fiziologikdan aqliyga aylanadi va shaxs biror narsa yoki hodisaning u yoki bu xususiyatini his qiladi
|
| |
