-fazani uskuna qobig‘i bilan tutashuvida maksimal erga nisbatan
kuchlanishni aniqlash;
-oziqa manbaini neytralini erga ulanishini va nol o‘tkazgich erga qayta
ulashni hisob-kitobi.
Elektr uskunani montajidan so‘ng,kapital ta’mirlashda yoki rekonstruksiya
qilingandan keyin (qabul qilish–topshirish sinovlari)yoki ishlatish jarayonida,
davriy, har besh yilda bir marta no‘llanish nazorat etiladi. Nazorat vaqtida zanjirni
tashqi tomonidan ko‘rib chiqiladi,ish qarshiligi qayta erga ulashlarni va faza–nol
sirtmoqini qarshiliklari o‘lchashlaridan iborat bo‘ladi.
18- rasm. Nollashtirishni ishlash sxemasi:
a)ish qarshiligi erga ulanganda; b)ish qarshiligi qayta erga ulanganda
Tashqi tomondan tekshirilganda zanjirni barcha elementlari imkon
darajasida ko‘rib chiqiladi.Uskunalarni qobiqlar
va oziqa tarmoqlarining nol
o‘tkazgichlari oralaridagi zanjir ishonchli bo‘lishi,uzilgan joyi bo‘lmasligi va
kontaktlar qoniqarli holatida bo‘lishi kerak.Ish va qayta erga ulash qarshiliklarini
o‘lchashi, erga ulanish qurilmalarini o‘lchaganidek o‘lchanadi.
19-rasm.
Nol o‘tkazgichlarini uzilib ketganda ish qarshiligi qaytta erga ulangan
sxemasi Faza – nol sirtmoq qarshiligini o‘lchash maqsadi, sirtmoqdagi to‘liq
qarshiligini aniqlab,bir fazali qisqa tutashuvt okini hisoblash va uning maksimal
himoya tokini uskunaning nominal toki bilan solishtirish. O‘lchovlar eng quvvatli
elektrp qabul qilgichlarida hamda oziqa manbaidan eng uzoq joylashgan va faza–
nol sirtmoqni umumiy sonidan, kamida10 %dao‘tkaziladi.
Faza – nol qarshiligini o‘lchash uchun ampermetr–voltmetr sxemasi va
M417modelli o‘lchov asbobi qo‘llaniladi. Ampermetr–voltmetr sxemasi
yordamida o‘lchash uchun,elektruskunalar o‘chirilgan,o‘lchov asbobi M417 esa–
yoqilgan holatidao‘tkaziladi
20- rasm. Faza – nol sirtmoqni qarshiligini o‘lchash sxemasi
.Sinovdan o‘tayotgan elektrqabulqilgichni oziqlash manbaidan o‘chirilgan
holatidagi faza– nol sirtmoqni qarshiligini o‘lchash sxemasi.O‘lchov sxemasi bir
fazali kuchlanishni 42 V gacha pasaytiruvchi transformator, reostart,
voltmetr va
ampermetrlardan iborat. Transformatorni chulg‘am simini bittasi, imkon
darajasida, kuchi transformatoriga yaqinroq ulanadi, ikkinchi esa, elektropriomnik
rubilnigini fazalaridan biriga ulanadi.Ayni shu fazani o‘tkazgichini elektr
priyomnikni qobig‘iga to‘g‘ridan– to‘g‘ri ulanadi.Reostat yordamida o‘lchash toki
o‘rnatiladi, ampermetr (Io)va voltmetr (Uo) ko‘rsatkichlari olinadi va faza– nol
sirtmoqni qarshiligi aniqlanadi:
Zn = IU
Bu sxemada kuchlangan transformatorni qarshiligini va transformatordan to
sinovdan o‘tayotgan elektruskunalarni orasidagi o‘tkazgichini qarshiligini hisobga
olmaydi, lekin o‘lchanayotgan tarmoqni o‘tkazgichlarini qarshiligini hisobga oladi.
SHu
uchun
ham,sinovdan
o‘tayotgan elektr qabulqilgich oziqa
transformatoridan uzoq joylashgan bo‘lsa,katta hatoliklar hosil bo‘lishi mumkin.
Butun tarmoqni o‘chirilgan holatidagi o‘lchash sxemasi fazani qarshiligini
hamda oziqatransformatoridan to sinovdan o‘tayotgan elektrqabul qilgich orasidagi
nol o‘tkazgichlarni qarshiligini va ulanishda qo‘llaniladigan o‘tkazgichlarni
qarshiligini hisobga olinadi lekin tok kuchi transformatorni qarshiligini esa hisobga
olmaydi.
Bu sxemalar sinovdan o‘tayotgan elektr qabul qilgich va tok kuchi
transformator orasidagi kata masofa bo‘lsa qo‘llaniladi.Bu holatdagi o‘lchov
sxemasi sinovdan o‘tayotgan elektrqabulqilgich oziqlanish manbaidan o‘chirilgan
holatidagi sxemasiga o‘xshash bo‘ladi, faqat
bu sxemada pasaytiruvchi
transformatorni ikkilamchi chulg‘am simini sinovdan o‘tayotgan tarmoqni tok
kuchi trasformatorini yaqinida ulanadi.
Ampermetr –voltmetr sxemalarini qo‘llaniladigan bo‘lsa transformatorlarni
qarshiligini taxminan hisobga olib bir fazali qisqatutashuv toki formula bilan
aniqlanadi:
Jk= If/(Zn+ Zt).
Elektr qabul qilgichni o‘chirilgan holatida fazanol sirtmoqni qarshiligini
o‘lchash uchun M 417 modeli o‘lchov asbobi qo‘llaniladi. Bu asbob oralig‘ida
qarshilikni 0,1 –1,6Omva±10% hatoligida o‘lchaydi. O‘lchashida butun faza nol
sirtmoqni o‘tkazgichlar qarshiligini: trasformatorning chulg‘amni
qarshiliklari
qamrab oladi.O‘lchov asbobi sinovdan o‘tayotgan qobig‘ida kuchlanish39.6 V dan
oshishi bilan o‘zi o‘lchanayotgan zanjirini avtomatik holatida o‘chirib, signal
beradi (faza– nol sirtmoqni qarshiligi 2 Omdan oshiq).O‘tkazgichlarni elektr qabul
qilgich qobig‘iga va elektr qabul qilgichni fazani o‘tkazgichlarni biriga ulanadi.
Sinov savollari:
1.Elektr jihozlarini nollashtirish deganda nimani tushunasiz?
2.Nollashtirish tizimining vazifasi nimadan iborat?
3.Elektr jihozlarini erlashtirishdan maqsad nima?
4.Elektr jixozlarining xavfsizlik blokirovkalari haqida nimalarni bilasiz?
