Nollashtirishni asosiyvazifasi-

Bu kuchlanish xavfli bo‘lib va ko‘p vaqt davomida ketmaslikligi 
mumkin.To uni aniqlaguncha maksimal himoyalovchi tok ishlamay qolishi 
mumkin bunga sabab,er bilan tutashuvi tok ko‘p holatlarda himoyalovchi vositani 
ishga tushurish uchun etarli bo‘lmaydi 
Elektr uskunani,tok o‘tmaydigan metalli qismlarni nolli o‘tkazgichga ulanib 
kuyilsa, 
fazali 
kuchlanishi 
qobiqqa 
o‘tishi,bir fazali qisqa tutashuv 
tokigatengbo‘ladi. Hosil bo‘lgan qisqa tutashuv toki faza bilan nol o‘tkazgich 
qarshiliklari va transformatorning chulg‘amiga bog‘lik bo‘ladi.Bu 
tokdan, 
maksimal himoyalovchi tok qurilmasni ishgatushadi va buzilgan uskunani 
o‘chiradi. SHunday qurilmalardan biri tez eriydigan saqlagich buzilgan jismni 5-7 
soniya ichida o‘chirib qo‘yadi va avtomatik o‘chirgichlar, 1-2 soniyada lat olgan 
qisminio‘chiradi. 
Nollashtirish foydalanish miqyosi- kuchlanish 380/220 V va 220/127V 
(oxirgisi kam uchraydi) to‘rttalik simli uch fazali tarmoqlar ya’ni, ishlab 
chiqarishda keng qo‘llaniladigan tarmoqlar . 
17-rasm 
 
 
 
 
 
 
 
17-rasm.Kuchlanishi 1000V gacha bo‘lgan izolyasion va mustahkam erga ulangan 
neytralli uch fazali to‘rt o‘tkazgichli tarmoqlaridagi fazalarida tutashib qolish sxemalari 
Nollashtirish tizimi o‘ziga quyidagi elementlarni qamrab oladi: nol 
o‘tkazgichi, oziqa manbaini neytralini erga ulash qurilmasi va nol o‘tkazgichni
erga qayta ulash. 
Nol o‘tkazgichni vazifasi faza qobiqqa tutatishishi zahoti kichik qarshiligiga 
ega bo‘lgan zanjirni hosil qilish va shu himoya tok uskunani ishga tushirish. 
Tok manbai neytrallini erga ulash maqsadida faza erga ulanib qolgan 
holatida nol o‘tkazgichni kuchlanishi pasayishini erga nisbatan ta’minlanadi. 
Nol o‘tkazgichni qayta erga ulash–nol o‘tkazgichni barcha uzunligi 
davomida ma’lum masofa oralab bir necha marta erga ulab qo‘yish. 
Buzilgan asbob-uskunani o‘chirishga erga qayta ulash ta’sir etmaydi. Lekin 
faza qobig‘i bilan tutashishi nol o‘tkazgichni va nollangan asbob-uskunani 

kuchlanishlarini erga nisbatan pasayishiga olib keladi. Me’yoriy ishlash holatida 
va nol o‘tkazgich uzilgan holatida ham, nol o‘tkazgichni qayta erga ulanmagan 
tarmoqda, faza qobiqqa tutashib qolgan vaqtida nol o‘tkazgichning qismi va unga 
ulangan asbob-uskunani tutashuv joyidagi keyingi joylarida quyidagi kuchlanish 
hosil bo‘ladi: 
UH= Ik R0 
bu erda:Ik- faza-nol sirtmoqdan o‘tayotgan tok; 
Ro- nol o‘tkazgichni transformatordan to buzilgan asbob-uskunani qobig‘i 
ulangan joyigacha bo‘lgan to‘liq qarshiligi. 
Buzilgan asbob- uskunani ulangan nuqtasi va transformator orasidagi 
bo‘lgan nol o‘tkazgichni potensiali asta-sekin pasayib nolgacha etib boradi. 
Nol o‘tkazgichni uzilgan nuqtasida va undan keyingi joylarida faza qobiq 
bilan tutashgan vaqtida,nol o‘tkazgichni potensiali va unga ulangan asbob-
uskunalarini potensiali quyidagicha taqsimlanadi: 
Erga qayta ulash bo‘lmagan tarmoqlarda nol o‘tkazgichuzilgan nuqtadan 
keyingi joylarida nol o‘tkazgich ulangan asbob-uskunani potensiali tarmoqdagi 
faza kuchlanishiga, uzilgan nuqtagacha esa nolga teng bo‘ladi. 
Qayta erga ulangan tarmoqlarda nol o‘tkazgichni va ulangan asbob-uskunani 
uzilgan nuqtasidan keyingi joylarida tutashish tok va erga qayta ulash qarshiligi 
bilan tavsiflanadi: Ie Rn,biroq uzilgan nuqtagacha esa tutashuv toki bilan erga 
ulash qurilmasini ishchi qarshiligi Ie Ro bilan tavsiflanadi. 
Havfsizlikni ta’minlash maqsadiga buzilgan asbob-uskunani zudlik bilan 
o‘chirishni talab qilinadi,shu uchun nollashtirishni qo‘yilgan asosiy talabi-
maksimal himoya tokni zudlik bilan ishga tushirish. 
O‘tkazgich zanjiri har bir qobiqdan oziqa manbaidan
Neytralligacha uzliksizni ta’minlash maqsadidanol o‘tkazgichni harbir 
ulangan joyni payvandlash yoki bolt yordamida biriktirilishi lozim. Nol zanjirini 
uzluksizligini ta’minlash maqsadida nol o‘tkazgichlarga o‘chirg‘ich va saqlagich 
o‘rnatish qat’iy man etiladi.Faqat,nollashtirish o‘tkazgichni o‘chirishi bilan birga 
barcha fazalar o‘tkazgichlari o‘chiradigan o‘chirgichlarni qo‘llashgaruxsat etiladi. 

Download 6,08 Mb.