(p,
yuza pardadan tozalangan-
da keyingi potensiali
(pT
bilan taqqoslanadi. Agarda
(pt ~ (pT
bo'lsa
yuzadan parda ajraladi va tutash yuzalarning yopishib qolish xavfi
mavjud. Agarda, |
(p, - (pr \
farq qancha ko ‘p b o ‘lsa parda shunchalik
sirtni yaxshi him oya qiladi va yeyilish sur’ati kamayadi.
K orrozion — m exanik yeyilish reaktorlar sentrofuga va sepa-
ratorlam ing zichlash halqalari va sirpanish podshipniklarida uchray-
di.
Agressiv m uhitda ishqalanib ishlovchi m ateriallar yuqori korro
zion bardoshlikka, yaxshi antifriksion xossalarga va yeyilishga chi-
damlilikka ega b o iis h i kerak. Korrozion — aktiv m uhitda m aterial
ning yeyilish tezligi yuzalarda pardalarning hosil b o ‘lishi va m exanik
ta ’sir ostida yemirilishi turli tezlik bilan kechishiga bog'liq b o ‘ladi.
Qismning yeyilishga chidamliligini oshirish uchun agressiv m uhitga
ingibatorlar qo'shib yuzada passiv qatlam hosil qilish yoki korro-
ziyaga yaxshi chidam li m ateriallardan foydalanish kerak. U m um an
agressiv m uhit ishqalanish yuzasini o'yishi, harorat esa korroziyani
kuchaytirishi, nisbiy bosim va tezlikning oshishi o ‘z navbatida haro-
ratni ko'tarishi, yuklam a va abraziv zarralar m iqdorining ortishi g‘a-
dir-budir notekisliklam ing plastik deform atsiyalanishi, yopishishi va
m ikroqir-qilishiga sabab bo'lishi m umkinligini nazarda tutish kerak.
Agressiv
m uhitda
yuqori
legirlangan
zanglam as
p o ‘latlar
(14X 17N C H , 20X V N C H G 9, 12X18N10, 08X 17N 15M 3T) yum shoq
antifriksion m ateriallar (uglegrafitlar, plastmassalar) bilan ham da kam
legirlangan korroziyaga bardoshli ch o ‘yan (C H N X T ) va qattiq qo-
tishm alar (VK3, VK6) bir juftlikda yaxshi ishlaydi. Korroziyaga
bardoshlilik va qattiqligini oshirish uchun barcha m etall m ateriallarga
term ik ishlov beriladi, zanglamas p o ‘latlarning yopishishiga moyilli-
gini kamaytirish uchun sirtni azotlantiriladi yoki xrom lanadi. Kimyo-
viy apparatlarda yuqori qattiqlikdagi nom eniral m aterial (silitsirlangan
va borotsilitsirlangan grafltlar, krem niy karbidi m inerialokerem ika) lar
ishlatiladi. U lar m o ‘rt va qiymat b o ‘lsa ham boshqa m ateriallarga
nisbatan yeyilishga va korroziyaga chidam li b o ‘ladi. M asalan, yon
t o ‘skich va sirpanish podshipniklarda qo ‘llanilganda qism ni yeyilishga
chidamliligi 10—100 m arta ortadi. Silitsirlangan grafltni ftorli, brom li,
yodli, kuchli ishqor va kislotali m uhitlardan boshqa har qanday
agressiv m uhitda q o ‘llash m um kin. Bunday m aterialli detalni tegishli
m arkadagi g'ovakli grafitlardan mexanik ishlov yo ‘li bilan tayyorlab
olgach suyuq kremniyga to ‘yintiriladi.
Krem niy uglerod bilan
ta ’sirlashib, krem niy karbidni hosil qiladi. Am m o bir qism krem niy va
grafit erkin holda qoladi. Bunday detallarga olmosli asbob bilangina
ishlov berish m um kin. Borotsilitsirlangan grafitli detallar grafltni
krem niy va borli eritm alarda to'yintirish yo ‘li bilan olinadi. Bunday
m ateriallar gidrobrozavli oqim larda yaxshi ishlay oladi. Ftoroplast - 4
asosidagi kom pozitsion polim erlar istiqbolli bo'lib ularga chidam ligi,
grafit, qum , m ohbden disulfidi, bornitriti, q o ‘shilsa agressiv m uhitga
saqlangan holda m ustahkamligi ham ortadi. Shuningdek, agressiv
m uhitda ishlovchi qism larda silikatli (emal) qoplam lar ham q o lla n i-
ladi.
K o‘pgina m etallar uchun ular oksid pardalarining qattiqligi m e-
tallarning o ‘zining qattiqligadan yuqori b o ‘ladi. Alum iniy oksidlari-
ning qattiqligi M oos shkalasi b o ‘yicha eng yuqori, alum iniyning
qattiqligi esa pastroq bo'ladi. Shu tufayli alum iniy p o ‘lat b o ‘ylab
ishqalanganda oksid pardalari, shuningdek, ana shu pardalarining
yemirilishi m ahsullari hatto eng qattiq p o ‘latlarning kuchli yeyilishiga
ham sabab b o ‘lishi m um kin. Yum shoq oksid boshqa sirtga deyarii
abraziv ta ’sir k o ‘rsatmaydi. M agniy juda yum shoq oksidni hosil
qiladi, shu sababli qattiqroq ashyolar hatto oksid hosil b o ‘lishi uchun
qulay b o ‘lgan sharoitda ham yum shoq m agniy ta ’sirida yeyilmaydi.
Bu hoi nim a uchun m agniy qotishm alaridan yasalgan porshenlar
alum iniy qotishm alaridan ishlangan porshenlarga qaraganda silindr
devorlarini karoq tirnashi va qirqishini tushuntirish im konini beradi.
|
