b — ikkilamchi zanjir tomonidan stabillashga ega sxema: / — yuqori voltli transformator; 2—3 — yuqori voltli to’g’rila-gichlar; 4—5 — silliqlovchi filtrlar; 6—7 — yuqori voltli vakuumli asboblar; 8—9— shu asboblarni boshqaruvchi qurilmalar; 10—11 — kuchaytirgichlar; 12—13 — tayanch kuchlanish manbalari; 14—15 — tenglashtiruvchi moslamalar; 16 — yuqori voltli bo’luvchi sxema; 17— rentgen trubkasi.
b — sxemasi impulsli rentgen trubkalarini ta’minlashda ishlatiladi, bunda yuqori voltli kuchlanishlarda ishlaydigan elektron lampalardan foydalaniladi. Ularni boshqarish shu lampalarni boshqarish setkalari orqali amalga oshiriladi.
Takrorlash uchun savollar:
-
Rentgen kompyuter tomograflarining bajaradigan vazifasi nima?
-
Rentgen kompyuter tomograflarining tarkibiy qismi qanday?
-
Rentgen nurlatgichlari vazifasi va ish rejimlari haqida nima bilasiz?
-
Ularning asosiy parametrlari qanday?
-
Rentgen manba qurilmalarning turlari qanday?
-
Rentgen manba qurilmalarning sxemasi haqida nima bilasiz?
7.5. Rentgen kompyuter tomograflarining tarkibiy qismlari. Detektorlash sistemasi, skanirlash qurilmasi va bemor stoli
Skanirlash deganda turli xil nurlanishlar yordamida nurlanish manbayi bilan qabul qilish qurilmalari, ya’ni rentgen kompyuter tomograflarida rentgen nurlatgichi bilan detektor sistemalarining tekshirilayotgan obektdan o’tgan rentgen nurlarini qayd qilib, elektr signaliga aylantirish tushuniladi.
Skanirlash qurilmasi tarkibiga quyidagilar kiradi (7.8- racm).
7.8 rasm Skanirlash qurilmasining ko’rinishi
Bunda: a) bemorni tekshirish vaqtida kiritilishi lozim bo’lgan aperturaga ega bo’lgan nurlatgich detektor sistemasining zarur yo’nalishlarda harakatini ta’minlovchi elektromexanik qurilma — stanina, nurlatgich detektor sistemasini yoki nurlatgichni zarur yo’nalishlarda harakatini ta’minlovchi servo (oldiga ham orqaga aylanuvchi) dvigatellar, koordinata datchiklari, ya’ni nurlatgichning harakat yo’nalishi va burchagini belgilash qurilmalari, ichida simlari bo’lgan va skanirlash qurilmasining harakatlanuvchi va qo’zg’almas qismlari orasida energiya va axborot almashinuvchi ta’minlovchi trubalar, skanirlash qurilmasining harakatlanuvchi qismlari harakati vaqtida energiya va axborot almashinuvini ta’minlovchi simlarning yig’ilishi va uzayishini ta’minlovchi simlar (kabellar) qurilmasi, bemorni tek shirish vaqtida zarur a’zosining to’g’ri joylashtirilganini bildiruvchi optik vizir sistemasi, ya’ni tekshirilayotgan a’zoni ko’rsatuvchi chiroq sisemasi hamda bemorni zarur holatga keltirib, skanirlash qurilmasi teshigiga kirituvchi bemor stoli kiradi. Ckanirlash qurilmasining zamonaviy kompyuter tomograflarida aylanish tezligi 1 ayl/0,22 sekundgacha boradi va mexanik qurilmalarning chiziqli va burchakli koordinatalar bo’yicha harakatlanish xatolgi 0,01 %dan oshmaydi.
Bemor stoli konctruktiv jihatdan skanirlash qurilmasi bilan bog’langan bo’ladi, ular bemorning boshini tekshirish vaqtida 400 mm gacha, tanasining boshqa qismlarini tekshirishda 1500 mm gacha gorizontal o’q bo’yicha va ± 150 mm gacha vertikal o’q bo’yicha harakatlantirib, zarur holatga keltirishni ta’minlaydi. Bunda tanlangan proekciya xatoligi 0,5 mm dan oshmaydi.
Bemor rentgen nurini to’cmaydigan materialdan ishlangan ko’chuvchi aravacha yoki lentasimon transportyor yordamida teshikka kirgaziladi. Bemor stolining ishi uning o’zidagi hamda boshqaruv pultidagi zarur tugmachalarni bosish orqali boshqariladi. Bemor stoli ning bo’ylama harakati qadamining uzunligi tekshirilayotgan a’zo qalinligiga bog’liq bo’ladi. Skanirlash qurilmasida rentgen kompyuter tomografining avlodlariga, texnik imkoniyatlariga mos holda, zarur detektorlar sistemasi o’rnatilgan bo’ladi. Bu sistemaga kiruvchi detektorlar quyidagi talablarni qondiruvchi kattaliklarga ega bo’lishi lozim:
-
rentgen nurining 100 % gacha yutilishini ta’minlashi kerak, chunki yutilish koeffitsiyentining pact bo’lishi nurlanish tabiatidan kelib chiqadigan shovqinlarning ko’payishiga sabab bo’ladi;
-
1 ga yaqin shovqin koeffitsiyentiga ega bo’lishi kerak, ya’ni detektordan chiqayotgan cignal tushayotgan nurga proporcional bo’li shi kerak. Detektorning xususiy shovqini rentgen nurlanish intensiv-ligining fluktuatsiyasidan sezilarli kichik bo’lishi kerak;
-
o’zgartirish koeffitsiyenti rentgen nurining har qanday intensiv-ligi qiymatlarida o’zgarmas bo’lishi lozim va tushgan nur intensivligiga mos elektr signalining dinamik diapozonda 103+104 martagacha bog’liqligini ta’minlashi lozim;
-
tekshirish vaqtida zarur tezlik bilan zarur intensivlikdagi nur o’lchanishining ta’minlashi va detektorlarning bu sistemadagi boshqa detektorlar parametridan farqi 5 + 10 %dan oshmasligi lozim. Hozirgi vaqtda seriyalab ishlab chiqarilayotgan kompyuter tomograflarida detektorlarning ikki turi ishlatiladi:
-
Sintilatsion detektorlar.
-
Ionizatsion kameralar.
Sintilatsion detektorlar kristall ssintilator va fotodiod yoki foto elektron kuchaytirgichdan (FEK) iborat bo’ladi. Sintilator sifatida atom raqami katta bo’lgan neorganik kristallardan foydalaniladi, bular Na J (Tl), Cc J (Tl), Ca F2, Bi Ge3 0I2 va shu kabi krictallar bo’lishi mumkin. Sintilatsion detektorlarda yorug’lik qabul qiluvchi sifatida fotodiod ko’pincha kremniyli fotodioddan yoki FEKdan foydalaniladi, I, II avlod tomograflarida FEKIi detektorlardan foydalaniladi. FEK larni xarakteristikalaridagi ba’zi notekicliklar keyingi avlod tomograf larida ular bilan bir qatorda sezgirligi 10 barobar past bo’lgan fotodiod-lardan foydalanish imkoniyatini amalga oshirmoqda. Bunda ulardagi rentgen nurlanishi intensivligining yetarli darajada kattaligidan foyda laniladi. Ksenonli ionizatsion kameralar III, IV avlod tomograflarida ishlatilgan bo’lib, bunda ionizatsion kameralar ko’p elementli matritsa shaklida joylashtirilgan. Ionizatsion kameralar ichida 25-r28 kgs/sm2 bocim octida joylashtirilgan yuqori atom raqamiga ega (Z = 54) ksenon rentgen nurining zarur effektivlikda yutilishini ta’minlaydi. Ionizatsion kameradagi ionlarni yig’ish davri 1—5 mc dan oshmaydi. Bu ioni zatsion kameralarning impuls rejimida ishlaydigan III avlod tomograflarida foydalanish imkoniyatini beradi.
Takrorlash uchun savollar:
-
Skanirlash va skanirlash qurilmasi haqida nima bilasiz?
-
Bemor stoli haqida nima bilasiz?
-
Detektorlar qanday talablarga javob berishlari lozim?
-
Detektorlarning turlari haqida nima bilasiz?
7.6. Rentgen kompyuter tomograflarining tarkibiy qismlari. O’lchanayotgan signallarning elektron, raqamli o’zgartirish sistemalari va nazorat diagnostik pulti
O’lchanayotgan signallarning elektron, raqamli o’zgartirish sistemalari va nazorat diagnostik pultdagi displeylar ekranida hosil bo’ladigan tomografik tasvirlarni hosil qilish uchun havoda odam tanasining turli qismlarining rentgen nurini kuchsizlantirish koeffitsiyentlarini hisobga olish zarur.
Bu kuchsizlantirish koeffitsiyenti nicbiy kattaliklarda — 1000 dan 1000 gacha oraliqda sonlarbilan ifodalanadi. — 1000 rentgen nurining havodagi kuchsizlanishi koeffitsiyenti to’g’ri kelsa, 1000 suyaklardagi kuchsizlantirish koeffitsiyentiga to’g’ri keladi. Dicpley ekranidagi yorug’ tasvirlar tananing zich qismlariga to’g’ri kelsa, qoraroq qismi zichligi kam a’zolarga to’g’ri keladi. Rentgen nurining tananing turli qismlarida qanday kuchsizlanishi 6.8 rasmda ko’rsatilgan.
7.8 rasm Rentgen nurining tananing turli qicmlarida qanday kuchcizlanishi
0 — suv: 1 — suyaklar; 2 — o’t pufagi; 3 — oshqozon osti bezi; 4 — buyraklar; 5 — buyrak ustki qavati; 6 — qon; 7 — yurak; 8 — jigar; 9 — ten; 10— shishlar; 11 — siydik pufagi; 12 — ko’krak bezlari; 13 — yog’lar; 14 — o’pkalar; 15 — havo.
Kompyuterlar ekranida zarur sifatli tasvirlarni hosil qilish uchun ularning imkoniyatlaridan kelib chiqib, rentgen nurini tananing turli qismlarida kuchsizlanishini hisobga oluvchi darcha kengligi va holati tushunchalari kiritilgan. Bu tushunchalarni tashkil qiluvchi kattaliklarni boshqarish hisobiga sifatli tasvir hosil qilinadi. Darcha deganda tasvir yorqinligining oqdan qoragacha o’zgarishini ta’minlaydigan kuchsizlantirish koeffitsiyenti — o’zgarish kattaligi tushuniladi. Darcha kengligi deganda eng katta va eng kichik kuchsizlantirish koeffitsientlari nisbatiga mos keladigan tasvir yorqinligining o’zgarishi tushu niladi. Darcha markazi holati deganda tasvir yorqinligining tana turli a’zolarini zichliklariga mos ravishda ko’rish uchun yetarli qiymatlarda tanlash tushuniladi. Kompyuter yordamida hisoblab chiqariladigan tasvir va yarim tonli klinning tasviri, bemor to’g’risidagi ma’lumotlar bilan birgalikda displey ekranida ko’rinadi (7.9 - rasm).
7.9 – racm Kompyuter yordamida hicoblab chiqariladigan tacvir va yarim tonli klinning tacviri
Ushbu rasmdagi tasvirni hosil qilishda ishtirok etuvchi signalni elektron o’zgartirish, tasvirni qayta hosil qiluvchi elektron hisoblash texnikasi vositalari va nazorat diagnostik pulti quyidagi imkoniyatlarga ega. O’lchanayotgan signallarni (kesib o’tgan, sochilgan, kuchsizlangan nurlarni) elektr signallariga aylantirgan detektorlardan olingan signallarni raqamli kodlarga aylantirishda kuchaytiruvchi integratorlardan foydalaniladi. Bu kuchaytiruvchi integratorlar va elektr signal larni zarur raqamlar ko’rinishiga keltiruvchi o’zgartirish sistemasining ishi 7.10 - rasmda keltirilgan struktur sxema yordamida tushuntiriladi.
7.10 – racm Kuchaytiruvchi integratorlar va elektr cignal larni zarur raqamlar ko’rinishiga keltiruvchi o’zgartirish cictemacining ctruktur cxemasi
Rasmda raqamlar bilan elektron o’zgartirish sistemasining quyidagi qismlari ko’rsatilgan:
1 — kuchaytirgich-integratorlar;
2 — multipleksorlar;
3 — logarif-motorlar;
4 — analog raqamli o’zgartgich (ARC);
5 — EHM bilan bog’lovchi interfeys;
6 — sinxronizatsiya bloki;
7 — skanirlash quril-masini boshqarish bloki.
Bu sistemadagi multipleksorlar bloki integratorlarning ARO’ga ulanish tartibini boshqaradi. ARO’ o’lchanayotgan elektr signallarni raqamli kodga aylantirib, EHMga uzatadi. Sinxro nizatsiya bloki o’lchanayotgan signalni integrallashning boshlanib-tugallanishini, ularni ARO’ga ulanish va skanirlash qurilmasining ishini boshqaradi. Bu boshqarish signallarining berilishi koordinatlar datchigining impulsi bilan amalga oshadi.
Raqamli kod ko’rinishidagi tasvir haqidagi signal yuqori mahsul-dorlikka ega bo’lgan mini EHMlarga beriladi. Bu mini EHMlar tarkibiga katta hajmli operativ xotira qurilmasi, magnit diskli sistemali xotira qurilmasi, magnit lentadan iborat tashqi ma’lumot to’plovchi, yozib olib, qayta ko’rsatish imkoniyatiga ega bo’lgan egiluvchan magnit disklari kiradi. Nazorat diagnostika pulti murakkab qurilma bo’lib, tomografning tekshirish olib borishda boshqarilishini ta’minlaydi. Bunda tasvir nazorat diagnostika pulti tarkibidagi displeyda ko’riladi. Tasvirni tekshirish uchun qulay kattaliklarda kuzatish va tahlil qilish uchun EHM bilan bog’lanuvchi alfavit - raqamli terminaldan foydalaniladi (7.11-racm).
Nazorat diagnostik pult yordamida operator quyidagi ishlarni bajara oladi:
-
tomografning tekshirish vaqtidagi ish rejimini tiklaydi, nurlat-gichga beriladigan kuchlanishni («KU»), tokni («mA») va vaqtni («mAc») belgilaydi;
-
tekshirilayotgan qatlam qalinligini, proyeksiyalari sonini, skanirlash burchagini, tasvirni qayta hosil qilishdagi zarur filtratsiya usulini tanlaydi;
-
olingan tasvirni tekshiradi, suratga oladi yoki lazer disklariga yozadi.
Takrorlash uchun savollar:
1. Odam tanasining qismlari qanday kuchsizlantirish koeffitsiyentiga ega?
2. Darcha, darcha kengligi va holati tushunchalari nima?
3. Tekshirilayotgan signalni elektron o’zgartirish qanday amalga oshiriladi?
4. Raqamli kod ko’rinishidagi signaldan tasvir qanday hosil qilinadi?
5. Nazorat diagnostik pult qanday tuzilgan?
7.7. Rentgen kompyuter tomografiyasi tasviri bilan ishlash: tekshirish uchun zarur hududni tanlash va uni miqdoriy baholash, tasvir sifatining nazorati
Kompyuter tomografiyasida olingan tasvir beradigan axborot oddiy rentgenodiagnostik tekshirishda olingan axborotga qaraganda bir nkcha barobar ko’p. Buncha axborotni qayta ishlashda nazorat diagnostik pultdagi EHMlar uchun turli dasturlar tuzib qo’yilgan va ulardan keng foydalaniladi. Albatta, bu dasturlar darcha, darcha kengligi va holati tushunchalariga mos holda tekshirish olib borish imkonini beradi. Bunda tekshiruvchi operator tekshirish uchun zarur a’zolarni o’ziga kerakli o’lchamlarda displey ekraniga chiqarishi mumkin. Shu vaqtda displey ekranida qiziqish hududiga kiruvchi quyidagi axborotlar ko’rinadi:
-
qiziqish hududi ichidagi rentgen zichligining o’rtacha qiymati;
-
shu qiymatning qiziqish hududiga xos ctandart og’ishi va tasvir elementlari miqdori (piksellar).
O’ta qiziquvchan tekshiruvchi displey ekraniga o’zining qiziqish doirasiga kiruvchi har bir rentgen zichligi pikselini chiqarishi mumkin.
Bunda tasvir o’lchamini to’rt va undan ko’p martaga kattalashtirish, tasvir ustiga geometrik o’lchamlarni aniqlash uchun koordinata turini joylashtirish, kontrast moddali va moddasiz tasvirlarni solishtirish, zarurini va sifatlisini chiqarish, shuningdek, rentgen zichligi taqsimoti profilini, o’lchanayotgan signalning o’rtacha qiymatidan og’ishi gictogrammasini tuzishi, frontal va sigittal qirqimlarni ko’ndalang qirqimlar to’plamidan hisoblash va kuzatish imkoniyatlarini amalga oshirish mumkin. Ushbularning amalga oshirilishi tekshirish vaqtida zarur axborotlarni tekshirish imkoniyatini beradi. Tasvir haqidagi zarur axborotlarni olish bilan birga bu axborotlarning ishonchliligini baholash, ya’ni tasvir sifatini baholash ham muhim ahamiyatga ega. Tasvir sifatini baholashda hozirgi kunda ko’pchilik tomonidan qabul qilingan usul va zarur test — obektlardan foydalaniladi. Tasvir sifatini baholash va nazorat qilishda quyidagi asosiy kattaliklar tekshiriladi:
-
tasvir shovqini;
-
bir tarkibli gamogen fantom tasvirining bir xil emasligi;
-
zichlikli yechimi;
-
tarqalma yechimi;
-
zichlikli shkalaning chiziqliligi va to’liq diapazoni;
-
tekshirilayotgan qatlam qalinligi;
-
artefaktlar darajasi;
-
tekshirish vaqtida olingan doza.
Ushbu kattaliklar rentgen kompyuter tomografini ishga tushirish vaqtida va turli tekshirishlarda, texnik xizmat ko’rcatilish vaqtlarida ham miqdoriy jihatdan o’lchanib tekshiriladi.
Tasvir shovqini diametri 20 cm dan kam bo’lmagan gamogen suvli-havoli fantomi yordamida amalga oshiriladi. Fantom ichidagi mahsulot suv yoki shunga o’xshash modda bo’lishi kerak va zichligi bo’yicha suvdan 2—3 % dan ortiqcha farq qilmasligi lozim.
Tasvir sifati turli usullar bilan to’g’rilanadi (korrelatsiya), bunda olingan tasvir cifatiga putur yetishi mumkin, lekin tanlangan tasvir qismi uchun sezilarli bo’lmaydi. Bir tarkibli fantom tasvirining bir xil emasligini aniqlash uchun uning turli qismlari piksellarining tasvir-larini ifodalovchi kattaliklari solishtiriladi. Bunda displey ekranidagi fantom tasvirining turli nuqtalardan olingan proyeksiyalari solishti riladi. Agar rentgen kompyuter tomografda rentgen trubkasiga berilayotgan kuchlanish, tok qiymatlari bir-biriga yaxshi moslanmasa, tasvir sifatiga salbiy ta’sir etadi. Ssintilatsiya hodisasiga asoslangan detektorlarda fantomdagi muhitlar chegarasi (fantom devori bilan suyuqlik, havo)ga bog’liq kontrast, ya’ni ajratuvchanlikning o’zgarishiga xos ba’zi xususiyatlar, keyincha chaqnashlar ta’siri tasvirning bir xil bo’lmasligiga ta’sir etadi va tasvir bir xil bo’lishini ta’minlovchi yo’llarni izlashni taqozo qiladi.
Takrorlash uchun savollar:
-
EHMli rentgen kompyuter tomograflarida qanday tushunchalarga mos tekshi-rishlar olib boriladi?
-
Qiziqish hududi, a’zo rentgen zichligi deganda nima tushunasiz?
-
Tasvir sifatini baholash qanday amalga oshiriladi?
-
Tasvir shovqini, tasvir sifatini korrelatsiyalash qanday amalga oshiriladi?
7.8. Rentgen kompyuter tomografiyaci tasvir i bilan ishlash
Rentgen kompyuter tomografiyasi tasvir i bilan ishlash zichlikgi deyilganda tekshirilayotgan a’zo qismlari bilan uning atrofini o’rab olgan a’zolardan iborat fondan farq oz bo’lganda ham tasvir ni ajratish tushuniladi. Zichlikli yechimni aniqlash variantlaridan biri «kontrast-o’lcham» egri chizig’ini tuzish hisoblanadi (7.12- rasm).
7.12- racm Detal o'chamlari, mm
Buni amalga oshirish ancha murakkab hisoblanadi. Keyingi vaqt larda Rentgen kompyuter tomograflarda zamonaviy EHM va displeylarning qo’llanilishi natijasida tasvir o’lchamlarini kattalashtirish imkoniyatlaridan, shuningdek, «kontrast o’lcham» bog’liqligini aniqlovchi maxsus fantomlardan foydalanish hisobiga erishilmoqda. Maxsus fantom bir tarkibli modda va har xil o’lcham hamda kontractlikka ega bo’lgan maxsus moslamalardan iborat. Bunda fon vazifasini bajaruvchi bir tarkibli modda sifatida, tirqishlariga plastmassaga yaqin kontrast va fonga ega modda joylashtirilgan plastmassadan foydalanilgan. Zichlikli yechimni baholashda ana shu fantom yordamida olingan nuqta — «ko’rinayapti», «ko’rinmayapti» degan jumlalardan foydalaniladi.
Turli Rentgen kompyuter tomograflar va ulardan anod kuchlanishlariga mos ravishda, maxsus fantomlar yordamida, zichlikli echim masalasi tekshirib hal qilinadi. Ayrim R Rentgen kompyuter tomograflarda fantomdagi bir tarkibli modda sifatida polistiroldan va fon sifatida uning legirlangan hamda qo’shimchalar qo’shilgan turlaridan foy dalanilgan. Tarqalish echimini aniqlashda atrof fonidan sezilarli ajralishga (kontrastga) ega bo’lgan a’zolar aniqlanadi. Bunda rentgen nuri dactasining tarqalish yuzasi shakli, uning filtrlanishi va qayd etilishi muhim rol o’ynaydi.
Tarqalish echimini aniqlash usullari juda ko’p, shulardan biri yupqa yuqori kontractga ega bo’lgan fantomdan foydalanib, nuqtalarning o’rta balandlik gistogrammasini aniqlash hisoblanadi (7.13-rasm, a).
7.13-rasm Nuqtalarning o’rta balandlik gictogrammacini
7.14- rasm Yoyilish modulatsiyacining yoyilish chactotaciga bog’liqlik grafigi
Ikkinchi usuli bo’lib yoyilish modulatsiyasining yoyilish chastotasiga bog’liqlik grafigini tuzish hisoblanadi (7.13- rasm, b).
Bunda tarqalish echimining ifodalanishi yoyilish chastotasining Umax va U0, oraliqdagi qiymatlari orqali amalga oshiriladi. Buning natijasida displey ekranida hosil bo’ladigan tasvir 7.14- rasm (a) ko’ri-nishida bo’ladi. Bu tasvir da teshiklari suv yoki havo bilan to’ldirilgan fantomdan foydalanilgan. Ushbu teshiklar qator bo’yicha joylashgani uchun, bu qatorning yoyilish chastotasi U=(2F)~l va «kontrast-o’lcham» egri chizig’ining (7.14- rasm) acimiptotasi tarqalish yechimi haqida ma’lumot bcradi. Tarqalish yechimining ko’rinishini baholash uchun 7.14- rasm (ft)dagi ko’rsatilgan maxsus fantomdan foydalaniladi.
Shuningdek, zichliklar shkalasining to’liq diapazoni va chiziqlili-gi degan tushuncha ham mavjud. Bunda N birliklaridagi rentgen nuri zichligini, zichlikning — 1000 N dan 1000 N gacha oralig’idagi chiziqli kuchsizlanish koeffitsiyentiga nisbati qanday darajada chiziqli ekanligi aniqlanadi. Bunda havoning zichligi — 1000 N, suvniki ON,, suyak va unga ekvivalent zichlikka ega bo’lgan fantomniki 1000 N deb olinadi. Bu bilan oldinroq tanishgan edik. Bu kattalik suv fantomi yordamida o’lchanadi va unga turli zichlikka ega bo’lgan moclamalar kiritiladi. Masalan: ftoroplast ( + 1000 N), organik oyna ( + 120 N), polietilen (-20 N).
Tekshirish vaqtida tasvir sifatini o’zgartiruvchi turli voqealar bo’lishi mumkin. Bularga bemorni tekshirish vaqtida qo’zg’alishi, o’tayotgan rentgen nuri energiyacining hamda detektorlar sezgir-ligining o’zgarishi va boshqalar kiradi.
Ushbu o’zgarishlarning oldini olish uchun bemorning qo’zg’alishiga yo’l qo’ymaslik, zarur rentgen nuri intensivligini saqlab qolish va detektorlarning zarur sezgirliklarini ta’minlash talab qilinadi. Ularni tekshirish va sozlashning turli usullari ishlab chiqilgan.
Tekshirilayotgan a’zo qalinligi yuqori kontractlikka ega bo’lgan belgilar miqdori yoki yupqa aluminiy plastinalari o’lchami bilan aniqlanadi. Bu tekshirilayotgan qatlamlar oralig’idagi masofa ikki tekshirish natijasi bilan aniqlanadi. Rentgen kompyuter tomograflarda bemorning oladigan dozasi juda zarur tekshirilayotgan yuzaga tushadigan nurga bog’liq, chunki bunda tekshirilayotgan a’zo qatlamining qalinligi 1-g-15 mm gacha bo’ladi. Bu doza rentgen nurining yutilishi va sochilishi hisobiga 1,2 dan 2 barobargacha ko’p bo’lishi mumkin. Bu dozalarni qayd qilish dozimetrik to’qima ekvivalentiga ega bo’lgan fantom orqali o’lchanadi. Bunda ushbu Rentgen kompyuter tomograflarning makcimal mAc va KV qiymatlarida o’lchovlar amalga oshiriladi. Detektor cifatida ionizatsion kamera yoki LiF asosili termoluminessent detektordan foydalaniladi.
Rentgen kompyuter tomograflarida rentgen tasvir i sifatining yuqori bo’lishiga halaqit qiluvchi cabablarga tasvir shovqini kiradi, bu shovqin rentgen nurining tabiatiga bog’liq bo’ladi. Tasvir shovqinini kamaytirish uchun fantomlar sonini va doza bilan yuklanishni oshirish lozim bo’ladi.
Rentgen nuri dozasi bilan tasvir sifati orasidagi bog’lanish quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
bu yerda:
|
