Qarshi davlat universiteti international scientific and practical conference on algorithms and current problems of programming




Download 15,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet177/551
Sana15.05.2024
Hajmi15,84 Mb.
#234763
1   ...   173   174   175   176   177   178   179   180   ...   551
Bog'liq
Asosiy oxirgi 17.05.2023 18.20

Abstract:
This article aims to analyze and classify the characteristics of manufacturing 
enterprises using ERP (Enterprise resource planning) systems. It is considered how ERP 
systems benefit manufacturing enterprises in terms of increasing their efficiency, flexibility 
and competitiveness. Effective classification can lead to a better understanding and 
identification of important elements that distinguish some manufacturing enterprises from 
others. 
Key words:
production enterprises, characteristics of enterprises, classification of 
enterprises, ERP. 
Ishlab chiqarish sanoati xomashyoni iste’molchilar yoki sanoatning boshqa tarmoqlari 
foydalanishi mumkin bo‘lgan tayyor yoki oraliq mahsulotga aylantiruvchi iqtisodiyotning 
muhim tarmoqlaridan biridir. Biroq, ishlab chiqarish korxonalari globallashgan va 
raqobatbardosh bozorda unumdorlikni oshirish, xarajatlarni kamaytirish, sifatni yaxshilash 
va mijozlarning o‘zgaruvchan talablariga moslashish kabi ko‘plab muammolar va 
qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Ushbu qiyinchiliklar va muammolarni engish uchun ishlab 
chiqarish korxonalari o‘zlarining asosiy biznes jarayonlarini boshqarish va birlashtirishga 


219 
yordam beradigan samarali strategiya va vositalarni qabul qilishlari kerak. Ushbu 
vositalardan biri korxona resurslarini rejalashtirish (ERP) hisoblanadi [1]. 
ERP (Enterprise Resource Planning) - bu turli biznes jarayonlari va ma'lumotlar 
manbalarini yagona platformaga birlashtirgan tizimi hisoblanib ish jarayonlarini tartibga 
solish, vazifalarni avtomatlashtirish, xatolarni kamaytirish va real vaqtda ma'lumotni 
taqdim etish orqali tashkilotning samaradorligi, mahsuldorligi va ish faoliyatini 
yaxshilashga qaratilgan. ERP shuningdek, tegishli va aniq ma'lumotlarni taqdim etish orqali 
menejerlar va rahbarlarning qaror qabul qilish va strategik rejalashtirish imkoniyatlarini 
oshirishi mumkin [2]. 
ERP tizimlari odatda buxgalteriya hisobi, inson resurslari, inventarni boshqarish, sotish, 
marketing va ishlab chiqarish kabi biznesning turli funktsional sohalariga mos keladigan 
bir nechta modullardan iborat. Har bir modul tashkilotning o‘ziga xos ehtiyojlari va 
afzalliklarini qondirish uchun moslashtirilishi mumkin. ERP tizimlari mijozlar bilan 
munosabatlarni boshqarish (CRM), biznes razvedkasi (BI), elektron tijorat va ijtimoiy 
media kabi boshqa tashqi tizimlar va ilovalar bilan ham birlashtirilishi mumkin. 
ERP ning afzalliklari juda ko‘p va xilma-xildir. ERP ning asosiy afzalliklaridan 
ba'zilari[3]: 
- Operatsion samaradorlikni oshirish: ma'lumotlarni qo‘lda kiritish va takrorlash 
zaruratini yo‘q qiladi, xatolar va kechikishlarni kamaytiradi, resurslar va aktivlardan 
foydalanishni optimallashtiradi. ERP turli bo‘limlar va manfaatdor tomonlar o‘rtasida 
tezroq va silliq aloqa va hamkorlikni ta'minlaydi. 
- Mijozlarning qoniqishini oshirish: mahsulot va xizmatlar sifati va izchilligini 
yaxshilaydi, yetkazib berish muddatlari va xarajatlarini kamaytiradi, mijozlarning 
sodiqligini va ushlab qolishini oshiradi. ERP mijozlarni yaxshiroq segmentatsiyalash va 
shaxsiylashtirish, shuningdek, yanada samarali marketing kampaniyalari va aktsiyalarini 
amalga oshirish imkonini beradi. 
- Rentabellikni oshirish: operatsion xarajatlar va isrofgarchilikni kamaytiradi, daromad 
va bozor ulushini oshiradi, pul oqimi va rentabellikni yaxshilaydi. ERP shuningdek, yaxshi 
byudjetlashtirish va prognozlash, aniqroq va o‘z vaqtida moliyaviy hisobot va muvofiqlikni 
osonlashtiradi. 
- Kattaroq raqobatdosh ustunlik: tashkilotga o‘zgaruvchan bozor sharoitlari va mijozlar 
talablariga tez va samarali moslashish imkonini beradi. ERP shuningdek, innovatsiya va 
farqlashni, shuningdek, doimiy takomillashtirish va o‘rganishni qo‘llab-quvvatlaydi. 
ERP muammolari ham muhim va murakkabdir. ERP ning asosiy kamchiliklaridan 
ba'zilari[3]: 
- Yuqori boshlang‘ich sarmoya: apparat, dasturiy ta'minot, litsenziyalar, o‘qitish, 
konsalting va texnik xizmat ko‘rsatishni sotib olish uchun katta miqdordagi kapital 
xarajatlarni talab qiladi hamda tashkilotning normal faoliyatini buzishi mumkin bo‘lgan 
uzoq va xavfli amalga oshirish jarayonini o‘z ichiga oladi. 
- Texnik muammolar: turli xil texnik muammolarga duch kelishi mumkin, masalan, 
tizimdagi 
nosozliklar, 
xatolar, 
muvofiqlik 
muammolari, 
xavfsizlik 
buzilishi, 
ma'lumotlarning yo‘qolishi yoki buzilishi va ishlashning pasayishi, shu bilan birga, eng 
yangi texnologiyalar va standartlarga rioya qilish uchun muntazam yangilanish va 
yangilanishlarni talab qiladi. 
- Tashkiliy o‘zgarishlar: tashkilot madaniyati, tuzilmasi, jarayonlari, rollari va 
mas'uliyatini tubdan o‘zgartirishni nazarda tutadi. ERP shuningdek, tashkilotning barcha 
darajalaridan yuqori darajadagi majburiyat va ishtirokni, shuningdek, samarali 
o‘zgarishlarni boshqarish va aloqa strategiyalarini talab qiladi. 
- Foydalanuvchining qarshiligi: yangi tizimga moslasha olmaydigan yoki istamaydigan 
foydalanuvchilar tomonidan qarshilikka duch kelishi mumkin va foydalanuvchilarning 


220 
tizimdan samarali foydalanish uchun zarur ko‘nikma va bilimlarga ega bo‘lishini ta'minlash 
uchun keng qamrovli tayyorgarlik va ta'limni talab qiladi. 
Quyida bir necha turdagi ishlab chiqarish korxonalarining xususiyatlari tahlil qilingan 
holda har bir ishlab chiqarish korxonasiga mos keladigan umumiy tasnif ishlab 
chiqildi[4][5] (1-jadval): 
1-jadval. 
№ 
ERP bo‘limlari 
ERP dagi vazifasi 

Materiallar ro‘yxati 
Har qanday bulutli ishlab chiqarish dasturining markazida materiallar ro‘yxati 
bo‘lib, aniq belgilangan materiallar ro‘yxati mustahkamlik va aniqlikni 
ta'minlaydi. ERP da materiallar ro‘yxati ierarxik bo‘lib, tayyor mahsulot tepada 
joylashgan. Shuningdek, u mahsulot kodlari, qismlar tavsifi, miqdorlari, 
xarajatlari va qo‘shimcha spetsifikatsiyalarni o‘z ichiga oladi. 

Sexni boshqarish 
Ish kartalari, operatsiyalari va ish stantsiyalari xususiyatlari bilan sexdagi 
kundalik ishlarni avtomatik ravishda yozib olish mumkin. Mahsulotlarni ishlab 
chiqarish uchun bajarilayotgan ish ishining real vaqt rejimida holatini, har bir 
ish stantsiyasining joylashishini, xodimlarning topshiriqlarini va har bir ish 
buyurtmasining joriy holati va kutilayotgan natijalarni ko‘rsatadi. 

Subpudratchilik 
Bu xomashyo yetkazib berish va etkazib beruvchilarning mehnati va 
operatsiyalarini kuzatishni osonlashtiradi. Tayyor mahsulot xomashyo va 
xarid qilingan xizmatlar tannarxi asosida baholanadi. 

Element vaiantlari 
Element variantlari asosiy element shablonida saqlanadi va har bir o‘zgarish 
element varianti sifatida saqlanadi. Har bir element varianti uchun rang yoki 
shakl kabi har qanday atributni saqlashingiz mumkin. 

To‘plamli inventar 
Real vaqt rejimida mahsulot mavjudligini ko‘rish har bir partiyaning ishlab 
chiqarish sanalari, amal qilish muddati va boshqa tafsilotlarni saqlaydi.

Seriyalashtirilgan 
inventarizatsiya 
Birliklarni yagona identifikatsiyalash uchun seriya raqamlaridan foydalanish.

Moddiy 
resurslarni 
rejalashtirish 
Moddiy resurslarning barcha jihatlarini ko‘rsatadi. Xarajatlarni cheklash va 
resurslarni isrof qilmaslik uchun ketma-ket yoki partiyali inventarlarning 
material sarfini kuzatib boriladi. 

Imkoniyatlarni 
rejalashtirish 
Ochiq ishlab chiqarish buyurtmalari uchun mavjud resurslar asosida ish 
stantsiyalaringizni optimallashtirish. Imkoniyatlar rejasini tuzish orqali sex 
darajasidagi to‘siqlarni aniqlash va yo‘q qilish.

Bir 
nechta 
o‘lchov 
birliklari 
Materiallarni turli birliklarda o‘lchash va bir birlidan boshqasiga konvertatsiya 
qilish. 
10 
Tez zaxira balansi 
Zaxiralar balansi bo‘yicha tezkor hisobot yordamida ombordagi zaxiralarni 
tekshirish uchun to‘plarni tekshirish va uni tizimga kiritilgan zaxiralar bilan 
solishtirish. 
11 
Zaxiralarni to‘ldirish 
Zaxiralar tugashining oldini olish uchun mahsulotning qayta buyurtma 
darajasini kuzatib boradi. Zaxira darajasi qayta buyurtma darajasidan pastga 
tushsa, avtomatik ravishda moddiy so‘rov yaratadi. Bu to‘g‘ri vaqtda 
inventarni to‘ldirishga yordam beradi va zaxiralarning tugashi ehtimolini 
kamaytiradi. 
12 
Tezda moslashtirishlar 
Formalarga maxsus maydonlar qoʻshish orqali eng muhim maʼlumotlaringizni 
xaritada koʻrsatadi. Qiymatlarni avtomatik olish orqali forma xatti-
harakatlarini moslashtirib, foydalanuvchi rollari asosida maydonlarni 
yashiriadi va maxsus chop etish formatlarini yaratadi. 
ERP - bu muvaffaqiyatli amalga oshirilgan taqdirda tashkilotga sezilarli foyda keltirishi 
mumkin bo‘lgan kuchli va ko‘p qirrali tizim. Biroq, ERP ham puxta rejalashtirish, 
boshqarish, baholash va takomillashtirishni talab qiladigan jiddiy muammolarni keltirib 
chiqaradi. Shuning uchun tashkilot ERP tizimini qabul qilish yoki qilmaslik to‘g‘risida qaror 
qabul qilishdan oldin o‘z ehtiyojlarini, maqsadlarini, imkoniyatlarini, resurslarini, 
risklarini, imkoniyatlarini diqqat bilan baholashi kerak[6]. 

Download 15,84 Mb.
1   ...   173   174   175   176   177   178   179   180   ...   551




Download 15,84 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Qarshi davlat universiteti international scientific and practical conference on algorithms and current problems of programming

Download 15,84 Mb.
Pdf ko'rish