416
MIning ta’lim maqsadlari uchun imkoniyatlari ayniqsa diqqatga sazovordir, ularni
amalga oshirish pedagogika tarixida misli ko‘rilmagan ta’lim jarayonini jadallashtirish,
shuningdek, talaba shaxsini rivojlantirishga qaratilgan usullarni yaratish uchun zarur
shart-sharoitlarni yaratadi. Ularga:
- ta’lim maqsadlarida foydalanuvchilar va MI o‘rtasida
interfaol qayta aloqa;
- real va “virtual” jarayonlar, hodisalarning ob’ektlari yoki obrazlari haqidagi o‘quv
ma’lumotlarini kompyuterda vizuallashtirish;
- yetarlicha katta hajmdagi ma’lumotlarni arxivda saqlash, uzatish, shuningdek,
markaziy ma’lumotlar bankidan qulay foydalanish imkoniyati;
- hisoblash va axborotini izlash jarayonlarini avtomatlashtirish, yoki tajribaning o‘zini
bir necha marta takrorlash imkoniyati bilan o‘quv eksperimenti natijalarini qayta ishlash;
- axborot-metodik ta’minlash jarayonlarini avtomatlashtirish, o‘quv faoliyatini tashkiliy
boshqarish va o‘zlashtirish natijalarini nazorat qilish.
MIning yuqoridagi imkoniyatlarini ta’lim maqsadlarida amalga oshirish quyidagi
tadbirlarni tashkil qilish imkonini beradi:
- o‘rganilayotgan ob’ektlar,
hodisalar, jarayonlar, shu jumladan haqiqatda sodir
bo‘layotgan ma’lumotlarni ro‘yxatga olish, to‘plash, saqlash, qayta ishlash va turli
shakllarda taqdim etilgan katta hajmdagi ma’lumotlarni uzatish;
- interafaol muloqot - foydalanuvchining dasturiy tizimi bilan o‘zaro aloqasi, muloqotdan
farqli o‘laroq, matnli buyruqlar va javoblar almashinuvini, rivojlangan muloqot vositalarini
amalga oshirishni nazarda tutadi. Masalan, ixtiyoriy shaklda, “kalit” so‘zdan foydalangan
holda, cheklangan belgilar to‘plamiga ega bo‘lgan shaklda savollar berish ikoniyati mavjud
bo‘lishi lozim. Shu bilan birga, o‘quv materialining mazmuni, ishlash
tartibi variantlarini
tanlash mumkin;
- real ob’ektlarni boshqarish (masalan, sanoat qurilmalari yoki mexanizmlarini taqlid
qiluvchi o‘quv robotlari);
- turli ob’ektlar, hodisalar, jarayonlar, shu jumladan sodir bo‘layotgan modellarning
ekranda imitatsion modellarini ko‘rsatilishini boshqarish;
- o‘quv faoliyati natijalarini avtomatlashtirilgan nazorat qilish (o‘zini o‘zi boshqarish),
nazorat, o‘qitish, test natijalariga ko‘ra tuzatish.
Yuqoridagi faoliyatlar talaba (talaba), o‘qituvchi va ta’lim-tarbiya maqsadidagi DVning
axborot o‘zaro ta’siriga asoslanganligi va shu bilan birga ta’lim maqsadlariga erishishga
qaratilganligini hisobga olib, uni axborot-ta’lim faoliyat deb yuritiladi.
Yuqoridagilarni
hisobga olgan holda, biz MIdan ta’lim maqsadlarida foydalanishning
pedagogik maqsadlarini ko‘rsatish joiz:
Talaba shaxsini rivojlantirish, shaxsni axborot jamiyatidan foydalana olishga tayyorlash:
- fikrlash qobilyatini rivojlantirish (masalan, vizual-samarali, vizual-majoziy, intuitiv,
ijodiy, nazariy fikrlash turlari kabilar asosida);
- estetik tarbiya (masalan, kompyuter grafikasi, multimedia texnologiyasidan
foydalanish orqali);
- muloqot
qobiliyatlarini rivojlantirish;
- qiyin vaziyatda eng yaxshi qaror qabul qilish yoki yechimlarni taklif qilish
ko‘nikmalarini shakllantirish (masalan, qaror qabul qilish faoliyatini optimallashtirishga
qaratilgan kompyuter o‘yinlaridan va imitatsion modellardan foydalanish orqali);
- tajriba-sinov tadqiqot faoliyatini amalga oshirish ko‘nikmalarini rivojlantirish
(masalan, kompyuterni modellashtirish imkoniyatlarini amalga oshirish yoki kompyuter
bilan interfeysli uskunalardan foydalanish);
- axborot madaniyatini shakllantirish, axborotni qayta ishlash qobiliyati (masalan,
integratsiyalangan foydalanuvchi paketlari, turli grafik va musiqa muharrirlaridan
foydalanish orqali) [6].
417
Xulosa
qilib aytganda, ta’lim maqsadlarida foydalanuvchilar va MI o‘rtasida interfaol
qayta aloqa, real va “virtual” jarayonlar, hodisalarning ob’ektlari yoki obrazlari haqidagi
o‘quv ma’lumotlarini kompyuterda vizuallashtirish, yetarlicha katta hajmdagi
ma’lumotlarni arxivda saqlash, uzatish, shuningdek, markaziy ma’lumotlar bankidan qulay
foydalanish imkoniyatini yaratadi.
