Kalit so‘zlar
— raqamli transformatsiya; yuqori malakali xodimlar; kasbiy ta’lim;
malaka
I. Kirish
So‘nggi paytlarda O‘zbekiston iqtisodiyotini raqamli iqtisodiyotga o‘tkazish masalasi faol
muhokama qilinmoqda. Iqtisodiy o‘zgarishlar sharoitida yangi yuqori malakali kadrlarni
tayyorlashga alohida e’tibor berilishi kerak. Raqamli iqtisodiyotda korxona rivojlanishining
hal qiluvchi omili yuqori professional xodimlar ekanligi ko‘rsatildi [1]. Yangi zamon
talablari mobil internet, bulutli texnologiyalar, kompyuter unumdorligi va katta hajmdagi
maʼlumotlar sohasida, kraudsorsing va sharing iqtisodiyoti sohasida kadrlar
yetishmasligidir. Raqamli texnologiyalarga ega bo‘lgan innovatsion menejer quyidagilarga
ega bo‘lishi kerak: 1) real vaqt rejimida ma’lumotlar mavjudligi; 2) bashorat qilish va
strategik qarorlar qabul qilish qobiliyati; 3) doimiy o‘z-o‘zini rivojlantirish va istalgan
qurilmadan istalgan joyda o‘rganish qobiliyati; 4) virtual hamkorlik ko‘nikmalari; 5) virtual
424
jamoa tuzish ko‘nikmalari. Tadqiqotlar natijasida xodimlarning intellektual, ijodiy
qobiliyatlari, ijodkorligi tashkilotning asosiy raqobatdosh ustunliklari sifatida aniqlangan.
II. Raqamli iqtisodiyotda yuqori darajali kadrlar tayyorlash mexanizmining
nazariy asoslari
A. Raqamli iqtisodiyotda kadrlarga qo‘yiladigan talablar
Raqamli iqtisodiyotda ishlab chiqarishdagi inson roli o‘zgarib bormoqda, bu esa ishlab
chiqarishni yanada avtomatlashtirish va raqamli ko‘nikmalarga ega va axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari sohasida malakali kadrlarni tayyorlash zarurligini taqozo
etmoqda. Olimlar sun’iy intellekt [5] asosida iqtisodiy tizimlarda iqtisodiy va matematik
modellar va qarorlar qabul qilish usullarini ishlab chiqish, shuningdek, o‘yin nazariyasiga
asoslangan iqtisodiy va matematik modellar va iqtisodiy tizimlarda qaror qabul qilish
usullarini ishlab chiqish bo‘yicha tadqiqotlar olib boradilar. [2]. Munitsipalitetning ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanishini rejalashtirish va prognozlashda ushbu usullar va modellardan
foydalanish noaniqlik darajasi yuqori bo‘lgan va ko‘plab yashirin tizimlarning mavjudligi
bilan bog‘liq bo‘lgan munitsipalitetlarni murakkab, tarkibiy yarim tuzilgan, stokastik
tizimlar sifatida modellashtirishning murakkabligi bilan bog‘liq bir qator cheklovlarga ega.
Sabab-oqibat munosabatlari va xatti-harakatlari bir-biriga va umuman tizimga ta’sir
qiladigan avtonom agentlar. Simulyatsiya usullaridan foydalanib, siz ko‘rsatilgan
muammolarni, xususan, bank axborot tizimlarining xavfsizligini ta’minlash masalalarini hal
qilishingiz mumkin [4]. Inson resurslarini baholash va amaliy qo‘llash muammolari
bo‘yicha tadqiqotlarda razvedka, tuzilmalar, uning tashkilotni rivojlantirishdagi ahamiyati,
samarali boshqaruv texnologiyalarini ishlab chiqish muammolari va tashkilotda razvedka
boshqaruvi samaradorligini baholash usullari o‘rganildi [3]. Shu bilan birga, olib borilgan
tadqiqotlarda xodimlarning ijodkorligiga ta’sir etuvchi omillar aniqlanmagan,
mutaxassislarning ijodiy faoliyati, o‘z-o‘zini o‘rganish qobiliyati va tashkilot faoliyati
natijalari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik o‘z aksini topmagan.
B. Yuqori professional xodimlar tashkilotning raqamli iqtisodiyotdagi raqobatdosh
ustunligidir
Raqamli iqtisodiyot korxonalari uchun inson resurslarining strategik ahamiyati ortib
bormoqda, ularni rivojlantirishga yo‘naltirilgan investitsiyalar ishlab chiqarishga
investitsiyalardan muhimroq bo‘lmoqda. Raqamli iqtisodiyotda olimlar va amaliyotchilar
intellektual, ijodiy qobiliyatlar, xodimlarning ijodkorligini tashkilotning asosiy raqobatdosh
ustunliklari deb bilishadi. Innovatsion iqtisodiyot bilan kurashish uchun korporativ
boshqaruv nazariyasi innovatsion resurslarni taqsimlashning nazariy, tashkiliy va strategik
jihatlariga mos kelishi kerak. Mashinasozlik sanoatidagi ishlab chiqarish korxonalari
bo‘linmalari faoliyatining asosiy ko‘rsatkichlari ko‘plab omillarga bog‘liq va sinergetik
yondashuv asosida aniqlanadi [5]. Iqtisodiyotda yuqori malakali kadrlar xususiyatlariga
yondashuv o‘zgarmoqda. Intellektual qobiliyatlar, ijodkorlik, kasbiy bilimlardan tashqari,
o‘rganish va o‘z-o‘zini tarbiyalash qobiliyatiga ehtiyoj bor. Rahbarning o‘zini o‘zi
rivojlantirishi innovatsion korxona uchun iqtisodiy jihatdan samarali usul bo‘lib,
zamonaviy sharoitda bunday korxonaning raqobatdosh ustunliklariga olib keladi [6].
C. Raqamli iqtisodiyotda bilim va malaka
Tashkilotlar nafaqat yangi bilimlarni ishlab chiqarishga, balki mavjudlaridan samarali
foydalanishga ham intilishi kerak. Intellektual kapitalni boshqarishga yondashuv doirasida
bilimlar auditi va bilim xaritalarini shakllantirish orqali tashkilot aktivlari qiymatini
oshirish muammolari o‘rganilmoqda [2]. Intellektual resurslarni boshqarish printsipi
doimiy ravishda takomillashtirish va yangi boshqaruv usullarini izlash, xodimlarning
intellektual qobiliyatlarini rivojlantirish uchun shart-sharoitlarni yaratish, boshqaruv
texnologiyalarini joriy etish va tashqi aloqalar bilan aloqaning yangi shakllarini o‘rganishga
asoslanadi. va ichki muhit. Tadqiqotchilar tashkilotning intellektual resurslari - bu
tashkilotga innovatsion faoliyatni amalga oshirishga imkon beradigan g‘oyalarni yaratish
425
uchun foydalanadigan xodimlarning bilim qobiliyati to‘plamidir. Intellektual ijodiy
resurslardan farqli o‘laroq, xodimlarning ijodkorlik, innovatsion faoliyat qobiliyatlari.
Ijodkorlik nafaqat fikrlash qobiliyati bilan emas, balki yangi narsalarni yaratish bilan
bog‘liq. Shu bilan birga, ijodkorlik intellektning bir qismidir, shuning uchun ijodiy
resurslarni intellektual resurslarning bir qismi deb hisoblash mumkin. Shunday qilib, ijodiy
va intellektual resurslar innovatsion rivojlanishga erishish uchun samarali ishlatilishi
kerak bo‘lgan ishlab chiqarish omilidir.
|
