6.8-jadval
Jahon regionlari neftni qayta ishlash quvvatlari infrastrukturasi.
Ko‗rsatgichlar
AQSh
G‗arbiy
Yevropa
Rossiya
O‗zbekiston
1
2
3
4
5
Neftni qayta ishlash hajmi, mln.tonna/yil
713
648
180
15,0
Jarayonlar,%
1.Birlamchi qayta ishlash
100
100
100
2.Vakuumli distilyatsiyasi
43,6
36,2
29,5
3.Gidrotozalashning umumiy hajmi
60,3
47.5
25,0
4.Termik kreking - visbreking
1,7
10,7
3,5
282
5.Katalitik kreking
34,2
13,9
7,5
6.Katalitik riforming
23,6
15,5
8,8
7.Kokslash
10,1
2,1
1,8
8.Gidrokreking
8,1
3,2
0,6
9.Izomerlash
2,2
0,5
0,1
10.Alkillash
5,6
0,8
0,1
11.MTBE +TAME
1,3
0,9
0,12
12.Qayta ishlash chuqurligi,%
92,0
86,0
62,0
NQIZ larda oktan sonini oshirishga MTBE asosli turli qo‗shimchalardan,
N-monometilanilin, marganets va temir organik birikmalari va avvalgidek
yuqori konsentratsiyali aromatik uglevodorodlardan foydalanilib erishilmoqda.
Shubhasiz, bunday holat vaqtinchalik va yaqin kelajakda bu bartaraf
etilishi kerak bo‗lgan, bu esa neftni qayta ishlashga katta investitsiyalarni talab
etadi.
Avtomobil benzinlarining AZS orqali amalga oshiriladigan sifatini
faqatgina ularni ishlab chiqarish texnologiyalariga qattiq amal qilib, sifatini va
texnik talablarga mosligini malakali nazorat etib, shuningdek tashish va saqlash
shartlariga amal qilgan holda kafolatlash mumkin.
Shunday qilib, istiqbolli avtomobil benzinlarning sifati foydalanish va ekologik
talablarni hisobga olgan holda quyidagicha aniqlanadi:
- oltingugurt birikmalari darajasini 50 ppm dan 30 ppm gacha tushirish bilan;
- aromatik uglevodorodlar miqdorini 35% gacha, shuningdek avtomobil
benzinlariga yuqori oktan soniga ega bo‗lgan aromatik bo‗lmagan qator
komponentlarini (alkilat, izomerizat) jalb qilgan holda benzol sonini 1%gacha
tushirish bilan;
- olefin uglevodorodlari miqdorini 18%gacha tushirish bilan;
-avtomobil benzinlari tarkibiga oksigenatlar, birinchi navbatda pastmolekulyar
spirtlar – etanollarni keng jalb etish bilan.
Bunday benzinlarning samarali ishlatilishiga ishlatilgan gazlarning
katalitik neytralizatorlarini keng qo‗llanilishi ham sabab bo‗lgan.
Yanada uzoqroq istiqbolda avtomobil benzinlari sifati NQIZlar
tuzilmasida ikkilamchi jarayonlar (birinchi navbatda alkillash va izomerlash)
283
qurilmalarini o‗zgarishi bilan belgilanadi, bu benzinlar komponent tarkibining
tubdan o‗zgarishiga olib keladi. Yuqori oktanli benzin komponentlari olishning
eng katta jarayonlari riforming jarayonlari suyuq mahsulotlarini olish va benzin
fraksiyalarini izomerlashdir.
|
