11.3. Furfurol bilan neft moylarni tozalash qurilmasi
Neftni moyli fraksiyalarini tozalash qurilmasi-rafinat olish uchun neftning
moyli xomashyosidan keraksiz bo‗lgan komponentlari chiqarib yuborish uchun
mo‗ljallanadi [6]. Xomashyo moyli distillyatlar yoki deasfaltizat bo‗lishi
mumkin. Qurilmada rafinatdan tashqari qo‗shimcha mahsulot-ekstrakt olinadi.
Rafinatning chiqishi xomashyoning sifatiga va uni talab bo‗yicha chuqur
ishlashga bog‗liq bo‗ladi hamda chiqishi 60-90 % (mass.)ni tashkil qiladi,
qurilmada yuqori indeksli komponent ishlanganda rafinatning chiqishi
kamayadi. Bunday jarayondan dizel distillyatlarini va pech yoqilg‗ilarini
tozalashda, katalitik kreking xomashyosini, katalitik gazoyl‘-retsirkulyatlarini,
texnik uglerod ishlab chiqarishda xomashyoni tozalashda qo‗llaniladi [7].
Qurilmaning
tarkibiga
quyidagi
seksiyalar
kiradi:
xomashyoni
deaeratsiyalash;
ekstraksiyalash;
rafinat
eritmasidan
furfurolni
regeneratsiyalash; ekstrakt eritmasidan furfurolni regeneratsiyalash; suvli
eritmalardan furfurolni ekstraktsiyalash.
Sanoatda bir oqimli hamda yiriklashtirilgan kombinatsiyali (ikki oqimli)
qurilmalar amalda
mavjud, qaysiki, ular ikkita deaeratsiyalash va
ekstraktsiyalash
seksiyalari
mavjud,
rafinat
eritmalardan
furfurolni
regeneratsiyalashning ikkita seksiyasi (bir xil turdagi yoki birdaniga ikki xil
turdagi xomashyoni tozalashni imkoniyati mavjud) va ekstrakt eritmalaridan
eritgichlarni regeneratsiya qilish seksiyalar. Xomashyoni bir oqimini tozalashni
(ikkinchi chiziq birinchi chiziqqa o‗xshashdir) va ekstrakt va suvli eritmalarning
aralashmasidan furfurolni regeneratsiyalashni umumiy blokini texnologik
sxemasi 11.2-rasmda keltirilgan.
458
Xomashyo nasos (1) issiqlik (2) almashtirgich orqali deaeratorga (3)
beriladi. Kolonnadan (26) olib kelinadigan xomashyo suyuq furfurol yordamida
issiqlik almashtirgichda (26) qizdiriladi. Deaeratsiya suv bug‗i yordamida (9,97
MPa) vakuumda olib boriladi. Havo va suvning bug‗lari vakuum-hosil qiluvchi
tizim yordamida surib olinadi. Deaeratorning pastki qismidan (3) olinadigan
xomashyo nasos (6) olinib issiqlik almashtirgichda (8), havoli va suvli
sovutgichlarda (5 va 10) sovutiladi va rotorli-diskli kontaktorning (12) pastki
qismiga kirib keladi. Shu kontraktorning yuqori qismiga nasos (27) yordamida
kolonnaning pastki qismida joylashgan (26) buferli yig‗gichdan quruq furfurol
beriladi. Quruq eritgich oldindan issiqlik almashtirgichda (2) va havo
sovutgichda (7) sovitiladi.
Kontaktorda haroratning gradiyentini hosil qilish uchun hamda rafinatni
ajralish aniqligini oshirish va chiqishini kuchaytirish uchun ekstrakt eritmasini
sovutgich (13) orqali va nasos (11) yordamida mavhum-rafinat tindirgich (13*)
apparatini pastki qismidan sirkulyatsiya bo‗lishi oldindan tayyorlanadi. Rafinat
eritmasi kontaktorning (12) yuqori qismidan qobul qilgichga (4) olib o‗tiladi,
ekstrakt eritmasi esa tindirgichning (13*) o‗ng qismidan nasos (14) yordamida
eritgichni regeneratsiyalash seksiyasiga yo‗naltiriladi.
Rafinat eritmasidan furfurol ikki pog‗onada regeneratsiyalanadi. Rafinat
eritmasi qabul qilgichdan (4) olib ketiladi va nasos (5) yordamida issiqlik
almashtirgich (18) va zmeyevikning quvurli pechi (20) orqali kolonnaga (15)
beriladi. Shu kolonnaning o‗zida rafinat eritmasidan vakuum ostida furfurolning
asosiy qismi regeneratsiyalanadi. Pechning qizdirish (20) harorati 215°С dan
oshib ketmaydi, qaysiki, furfurol past haroratli termik barqarorlikka egadir.
Quruq furfurolning bug‗lari kolonnadan (15) havoli sovutish apparatiga (33)
keyin esa sovutgichga (34) beriladi. Bu yerdan furfurol vakuumli qabul
qilgichga (35) oqib o‗tadi. Qabul qilgichdan (35) quruq furfurol sug‗orish
sifatida nasos yordamida (sxemada ko‗rsatilmagan) kolonnalarga (15,24,29 va
32) beriladi. Furfurolning qoldiq qismi ekstraktsiyalash seksiyasiga
yo‗naltiriladi.
459
Rafinat eritmasi kolonnaning (15) pastki qismidan bug‗lantirish
kolonnasiga (16) oqib o‗tadi, bu yerdagi furfurolning qoldig‗i esa kolonnaning
pastki qismiga berilayotgan suv bug‗ining o‗tkir bug‗lari yordamida olib
chiqiladi. Shu kolonnaning o‗zida vakuum ushlab turiladi. Furfurolning va
suvning bug‗lari kolonnaning (16) yuqori qismidan havoli sovutish apparatiga
(41) kirib keladi; kondensat sovutgich (40) orqali o‗tib, vakuum-qabul qilgichda
to‗planadi.
Nasos (38) namli furfurolni tindirgichga (45) uzatish uchun xizmat qiladi.
Rafinat kolonnaning (16) pastki qismidan nasos (17) yordamida issiqlik
almashtirgich (18) va havoli sovutish apparati (19) orqali qurilmadan
rezervuarga olib chiqiladi.
Furfurol ekstrakt eritmasidan to‗rt bosqichli regeneratsiyalanadi. Ekstrakt
eritmasi tindirgichdan (13) issiqlik almashtirgich (8,23 va 21) orqali
zmeyevikdagi quvurli pechga (20) uzatiladi, u yerdan namli furfurolni quvish
uchun 0,22 MPa bosim ostida ishlaydigan bug‗lantirish kolonnasiga (24)
yo‗naltiriladi. Bu kolonnada ekstrakt eritmasining tarkibidagi furfurol va hamma
namlikning 30 % (massasiga) bug‗lantiriladi.
Kolonnaning yuqori (24) qismidan chiqadigan furfurol va suvning
bug‗lari issiqlik almashtirgichda (23) kondensatsiyalanadi (23) va hosil bo‗lgan
kondensat quritish kolonnasiga (26) kirib keladi va u yerda furfurol
suvsizlantiriladi. Shu kolonnaning yuqorisida azeotrop furfurol aralashmasi-suv
kolonnada (0,15 MPa bosimda va 110°С haroratda) ishchi bosim ostida qaynash
haroratida ushlab turiladi. Kolonnaning (26) haydovchi zonasining pastki
qismida pastki likopchaning tagida va kub qismida ishchi bosim ostida furfurol
bug‗larining kondensatsiyalanish harorati ushlab turiladi. Kolonnaning (26)
pastki qismidagi harorat pasayganda eritgich suvlanadi va rafinatning sifati
yomonlashadi.
Ekstrakt eritmasi kolonnaning (24) pastki qismidan nasos (25) yordamida
zmevikning quvurli pechi (28) (230°Сdan yuqori haroratda qizdiriladi) orqali
yuqori bosimli evaporatorga (29) yo‗naltiriladi. Furfurol bug‗lari apparatdan
|
