|
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti
|
| bet | 8/19 | | Sana | 19.02.2024 | | Hajmi | 120,85 Kb. | | #158967 |
Bog'liq O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazi-www.fayllar.orgToshko’mir peki – asfalt tayyorlashda va to’ldiruvchi vosita sifatida foydalaniladi[25].
Moyli ko’mirdan olingan koks metallurgiyada, gazli ko’mirdan olingani esa sintez gaz va kalsiy karbid ishlab chiqarishda ishlatiladi[26].
Qo’ng’ir ko’mirni yarim kokslash – qoramoy olish maqsadida bajariladi. Ko’mir qizdirilgan gaz bilan qarama – qarshi ravishda 600 – 700oC gacha qizdiriladi[27].
Qo’ng’ir ko’mirni yarim kokslashdagi mahsulotlar :
Yarim koks gazi – uchbu jarayon borayotgan pechlarni qizdirish uchun ishlatiladi (boshqa yoqilg’ilardan foydalanish maqsadga muvofiq emas);
Yengil moy, past sifatli benzin bo’lgani uchun undan surkov moylarini erituvchi yoki motor yoqilg’isi sifatida foydalaniladi;
Qo’ng’ir ko’mir qoramoyi – alkanlarni olishda foydalaniladi.
O’rtacha moy, tarkibida fenol bo’ladi, dizel yoqilg’isi sifatida yaroqli;
Og’ir moy, undan alkanlarning yuqori qatori gomologlari ajratiladi (parafin);
Qo’ng’ir ko’mir koksi – issiqlik berish qobiliyati : 25100 – 29300 KDJ/kg;
Smola osti suvi – undan fenol, ketonlar va ammiak ajratiladi[28].
Gazifikasiyalash – qazilma ko’mirni organik qismini yuqori temperaturada (1000 – 2000oC) oksidlovchilar (O2, havo, suv pari, CO2) bilan o’zaro ta’sirida yonuvchi gazlarga aylantirish[29].
Bunda ko’mir deyarli to’liq generator va suv gazlariga aylanadi (qattiq qoldiq – kul).
Gazifikasiyalash uchun qo’ng’ir ko’mirdan va toshko’mirni qayta ishlash mahsuloti – koksdan foydalaniladi.
Ko’mirni gazifikasiyalash - gazogeneratorlarda amalga oshiriladi : koks qatlamidan (qalinligi 3 m gacha) pastdan yuqoriga qarab navbati bilan havo – issiq purkash va suv parlari – sovuq purkash o’tkaziladi[30].
Issiq purkashda ekzotermik jarayon boradi :
2C + O2 2CO ∆H = -220 kDJ
Chiquvchi gazlar – N2 va CO(havodan) ; bunday aralashma generator yoki havo gazi deyiladi. Uning issiqlik berish qobiliyati v 300 kDJ/m3, tabiiy gazning issiqligiga qaraganda (38000 kDJ/m3) juda kam, shuning uchun generator gazi faqat metallurgiya ishlab chiqarishida va koksokimyoviy zavodlarda ishlatiladi[31].
Sovuq purkalganda endotermik jarayon boradi :
C + H2O CO + H2 ; ∆H = 132 KDJ
CO va H2 aralashmasi suv gazi deyiladi. Uning issiqlik berish qobiliyati 11500 kJ/ m3
Suv gazi ko’pchilik sanoat sintezlarida, masalan metanol va ammiak olishda foydalaniladi[32].
|
| |
