• Tadqiqot natijalari va ularning muhokamasi
  • Masalaning qo‘yilishi va tadqiqot usuli




    Download 26 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet105/157
    Sana01.08.2024
    Hajmi26 Mb.
    #269016
    1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   157
    Bog'liq
    1. Ж.Н.Узоқов MAXSUS SON 2023-1 мақола нашрга чиқди.

    Masalaning qo‘yilishi va tadqiqot usuli 
     
    Metall konstruksiyalarining korroziya xususiyatlarini tahlil qilish.
    Bino va inshootlarning 
    metall konstruksiyalarida korroziya qatlami sodir bo‘lishi natijasida uning qiymati bir necha yuz 
    mikrometrga etadi, suv bug‘lari plyonkasi 50÷100 molekulyar qatlamni tashkil qiladi. Tashqi 
    muhitning ta’siri metall yuzasida turli xil birikmalar, birinchi navbatda oksidlarning paydo bo‘lishiga 
    olib keladi. Metallardagi tashqi plyonkaning qalinligi taxminan 20÷100 S (10÷20 
    molekulyar qatlam) bo‘ladi [1]. Plastik deformatsiya sodir bo‘lgan metall konstruksiyalarda 
    issiqlikning oshishi metall yuzasida oksid hosil bo‘lish ehtimoli va jarayonning tezligi metallda 
    passivlashtiruvchi plyonkaning paydo bo‘lishga olib keladi. Sirtdagi yupqa devorli po‘lat sterjenlar 
    deformatsiyalanganda material ko‘p miqdordagi oksid embrionlarining paydo bo‘lishiga yordam 
    beradi, ularning o‘sishi metall yuzasiga doimiy passiv plyonka hosil bo‘lishiga olib keladi.
    Tadqiqot natijalari va ularning muhokamasi 
     
    Yupqa devorli po‘lat sterjenlar kuchlanishining aniqlash uchun yechimini soddalashtirishda bir 
    qancha taxminlar qilingan. 
    1. Yupqa devorli panjaraning kesimlaridagi kuchlanishlari markaziy chizig’iga parallel 
    ravishda yo‘naltiriladi (Y o‘qiga parallel). 
    2. Yupqa devorli panjaraning kuchlanishlari kesim devorining qalinligi bo‘yicha bir tekis 
    taqsimlanadi (kesmaning kengligi o‘lchami)ga emas, minimal o‘lchamiga (Z o‘qi yo‘nalishi 
    bo‘yicha) belgilanadi [6, 7, 8] 
    =


    (1) 
    Kesim kuchlanishlarining kattaligi (1) formulada aniqlanadi, bunda faqat 
    kengligi o‘rniga 
    kesim kuchlanishlarini aniqlash darajasida 
    qalinligidan foydalaniladi. 
    Doiraviy kesimli sterjen (1-rasm) profilning inerstiya momenti 
    =
    4

    ( − )
    4
    =
    1 −
    3
    2
    +

    1
    4



    INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR Maxsus son, 2023-yil, dekabr 
    ISSN 2181-4732 
    100 
    1 –rasm. Doiraviy kesimli sterjen 
     
    Yupqa devorli po‘lat sterjenlar uchun R>t,
    Bunda
    =
    Statik aniqlanadigan yupqa devorli po‘lat sterjenlar uchun joylashgan qismining statik moment 
    markaziy burchak φ ga teng: 
    =
    ∙ sin

    = −
    (cos − cos ) ;
    = −
    (cos
    − cos ).
    (2) 
    va 
    topilgan qiymatlarini (2) tenglamaga almashtirib, quyidagi holat yuzaga keladi: 
    =


    =
    (cos
    − cos ).
    (3) 
    (3) tenglama ixtiyoriy joylashuvi bilan kesimning istalgan nuqtasidagi kuchlanishini aniqlashga 
    imkon beradi. 
    Cheklovchi holatlardan birida, agar kesimning gorizontal o‘qida joylashgan bo‘lsa (2-rasm, a), 
    burchak γ = π. Tenglama (3) quyidagi ko‘rinishni oladi 
    =
    (1 + cos ).
    Kesim kuchlanishlari nuqtalarda maksimal qiymatlarga etganda neytral o‘qda φ= 0. 
    Urinma kuchlanish yo‘nalishi kuchlanish butun bo‘limda doimiydir. Ichki kesim kuchlari balka 
    markaziga tashqi yuklarni qo‘llash orqali muvozanatlashtirilishi mumkin bo‘lgan chiziqning 
    kesmalarida momentlar markazidan 2R masofada joylashadi [3]. 
    Metall yuzasiga zarar etkazish ortib bormoqda korroziyalari uchun, ayniqsa, asosiy qismi 
    korroziy emirilishga qadar buzilish va yoriqlar paydo bo‘lishi oldingi davrga (ba’zan 90% gacha) 
    nisbatan ortadi. Material sirtu mikrogeometriya bilan belgilanadi, yoki o‘rtacha profilning arifmetik 
    og‘ishi yoki nosimmetrikliklar balandligiga bog‘liq. Deformatsiyalangan namunalarning sirt 
    profilogrammalarini tahlil qilish turli usullar bilan olib boriladi, deformatsiya natijasida, ularning soni 
    ham uzunlik birligi va haqiqiy sirt material namunaning ko‘rinadigan (umumiy) yuzasidan sezilarli 
    darajada ortadi [9].
    Buralish markazi-bu kesmada harakat qiladigan kesim kuchlanishlarining momenti nolga teng 
    bo‘lgan nuqta. 
    Ikkinchi holda, kesimning tashqi kuchlari ta’sir tekisligida yotganda (2-rasm, b), burchak = /2 
    bo‘ladi va (3) tenglama quyidagi shaklni oladi: 
    =
    cos .


    INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR Maxsus son, 2023-yil, dekabr 
    ISSN 2181-4732 
    101 
    2-rasm Tashqi kuchlarning ta’siri 
    =
    cos .
    Nolinchi kesishishdagi urinma kuchlanishlar (B nuqtada) o‘lchanadi. Kesish kuchlanishlari 
    neytral o‘qda yotadigan kesimning nuqtalarida maksimal qiymatga etganda, ularning qiymati 
    gorizontal yo‘nalishga qaraganda ikki baravar ko‘p bo‘ladi. 
    Ichki kuchlarining momenti nolga teng, buralish qismning markaziga to‘g‘ri keladi. Bu 
    vaziyatda faqat buralishsiz tekis ko‘ndalang egilish hosil bo‘ladi. 
    Tadqiqotlar natijasida biz P-1 markali qoplama olindi. Ushbu P-1 markali qoplama ED-20 
    epoksid smola, Al
    2
    O
    3
    va melamindan iborat kompozit bo‘lib, uning asosiy xususiyatlaridan biri 
    qoplamaga yuqori darajadagi harorat ta’sir etishi natijasida qavariqlanish yuzaga keladi va alanga 
    haroratini metall yuzasiga kirib borishini kamaytirishi oqibatida turli zararlarni oldini oladi. P-1
     
    tarkibli issiqlik va korroziyadan himoyalovchi polimer kompozitli qoplamani tarkibi [10,11].
    P-1 markali qoplamani laboratoriyada olish.
    500 ml haroratga barqaror bo‘lgan stakanga 50 g epoksid 
    smola (ED-20- marka) 10 g Al
    2
    O
    3
    va 5 g melamin solinib, 
    bir xil holatga kelguncha aralashtiriladi.
    Epoksid smolasi 
    50 gr 
    Al
    2
    O
    3
    10gr 
    Melamin 
    5gr 
    otverditel (PEPA) 
    5 gr 
     
    Keyin aralashma uzluksiz holatda 1 soat davomida 20-35 
    o
    C aralashtiriladi. 
    3-rasm. P-1 markali qoplamani IQ-spektroskopiyasi 


    INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR Maxsus son, 2023-yil, dekabr 
    ISSN 2181-4732 
    102 
    P-1 markali qoplamani IQ-spektroskopiyasining yutulish chizig‘i (3-rasm) bog‘larning–N–H 
    gruhlarni spektri 3383,14 sm
    -1
    sohasidagi valent, hamda 2927,94 sm
    -1
    –CH
    2
    valent tebranishlarni 
    hosil qiladi. 1055,06 sm
    -1
    yutilish sohasida –C–N– guruhi, 686,66 sm
    -1
    valent yutilish sohasida Al ga 
    tegishli metall bog‘ining mavjudligini ko‘rsatdi. 

    Download 26 Mb.
    1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   157




    Download 26 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Masalaning qo‘yilishi va tadqiqot usuli

    Download 26 Mb.
    Pdf ko'rish