INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR Maxsus son, 2023-yil, dekabr
ISSN 2181-4732
105
(asosiy ekin, qoplama ekinlar, takroriy, oraliq ekinlar, yem-xashak sifatida) ekinlardan foydalanishga
alohida katta e’tibor qaratilmoqda [2, 3, 12, 13, 14].
Respublikamizda siderat ekinlarning g‘o‘za, donli va boshqa ekinlar ekilgan paykal tuproq
unumdorligi, o‘simlikning o‘sishi, rivojlanishi, kasallanishi va hosildorligiga ta’siri [1, 2, 3, 4],
kartoshkachilikda esa [5, 6, 7, 8] tadqiq etilgan.
Hozirgi kunda respublika, shu jumladan kartoshkachilik rivojlanayotgan Qashqadaryo viloyatida
yetishtirilayotgan kartoshka miqdori aholini talabini qondira olmaydi. Shuni hisobga olib, Respublika
hukumati tomonidan olimlar zimmasiga serhosil, kasalliklarga chidamli, ta’mi va saqlanuvchanligi
yuqori, zamonaviy texnologiya va mahalliy sharoitlarga mos kartoshka navlarini yaratish bo‘yicha
tadqiqotlarni rivojlantirish va urug‘chilikni tashkil qilishda an’anaviy tanlash usuli bilan bir qatorda
asta-sekin jadallashgan texnologik usul asosida viruslardan holi urug‘lik yetishtirish, kartoshka
mahsuloti bilan aholini to‘liq ta’minlab, chetga eksport qilishdek ulkan vazifalar turibdi. Qishloq
xo‘jalgi ekinlari g‘o‘za, kuzgi bug‘doy, sabzavot ekinlari va kartoshkachilikda qo‘llanilib kelayotgan
qisqa navbatli almashlab ekishda tuproq tabiiy unumdorligini saqlash, oshirish va muhofaza qilishda
siderat ekinlarning ahamiyati nihoyatda katta (1, 2, 3, 4).
Bu agrotexnik tadbirlar birinchidan – tuproqni oziq moddalarga boyitib, tabiiy unumdorligini
saqlaydi va oshiradi, ikkinchidan - allelopatik xususiyatga ega bo‘lib, tuproq mexanikaviy, suv-fizik,
agrofizikaviy, agrokimyoviy va mikrobiologik xossalariga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun
qadimdan sug‘oriladigan tipik bo‘z tuproqlar sharoitida kartoshka yetishtirishda siderat ekinlar
biomassasidan sideratsiya sifatida foydalanish bo‘yicha tadqiqotlar o‘tkazish dolzarb hisoblanadi.
