INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR
Maxsus son, 2023-yil, dekabr
ISSN 2181-4732
66
Tadqiqotlar davomida olingan natijalar 1-jadvalda keltirildi:
1-jadval
Birlamchi va ikkilamchi PE, PP, PVX chiqindilari hamda ularni plastifikatsiya qilingan
kompozitsiyalarining yumshash haroratlari
Polimerlarning nomlari va plastifikatorlarning
olingan nisbatlari
Yumshash harorati,
℃
P-Y342 granulasi
120
Ikkilamchi PE
109,3
PE + plastifikator; 1 : 0,1
104,2
PE + plastifikator; 1 : 0,3
100,1
PE + plastifikator; 1 : 0,5
95,5
Polipropilen
140
Ikkilamchi PP
135,4
PP + plastifikator; 1 : 0,1
129,5
PP + plastifikator; 1 : 0,3
124,3
PP + plastifikator; 1 : 0,5
120,1
PVX smolasi
105
Ikkilamchi PVX
125,8
PVX + plastifikator; 1 : 0,1
121,2
PVX + plastifikator; 1 : 0,3
119,1
PVX + plastifikator; 1 : 0,5
116,8
Ikkilamchi PE, PP va PVX aralashmalari
142
Ikkilamchi PE, PP va PVX aralashmalari +
plastifikator; 1 : 0,1
136,7
Ikkilamchi PE, PP va PVX aralashmalari +
plastifikator; 1 : 0,3
130,2
Ikkilamchi PE, PP va PVX aralashmalari +
plastifikator; 1 : 0,5
128,4
Izoh: Ikkilamchi aralash PE, PP, PVX chiqindilarini plastifikatsiya qilish uchun soapstok va
dioktilftalat (DOF) aralashmasi 1:1 nisbatda olingan.
1-jadvaldan kо‘rinib turibdiki,
birlamchi PE, PP va PVX xomashyolarining yumshash
haroratlari
ikkilamchi PE, PP chiqindilarining yumshash haroratlaridan yuqori (qizil rangli tо‘g‘ri
chiziq) va PVX chiqindilarining yumshash haroratlari esa uning tarkibidagi har xil qо‘shimchalar
hisobiga bundan mustasno, ya’ni ancha past bо‘ladi. Ushbu ikkilamchi
chiqindilarning tarkibiga
1:0,1; 1:0,3; 1:0,5% nisbatlarda plastifikator (soapstok va dioktilftalat) kiritilganda ularning
yumshash haroratlari kamayib borganligini kо‘zatish mumkin.
Ikkilamchi PE, PP va PVX asosidagi materiallarning texnologik xossalari qо‘llanilayotgan
plastifikatorlarning tabiatiga sezilarli darajada bog‘liq bо‘ladi. Plastifikatsiya
qilinmagan polimer
materiali bilan taqqoslab kо‘rilganda, plastifikatsiya jarayoni materialni yetarli darajada yumshatib,
uning absolyut qoldiq deformatsiyasini oshiradi. Plastifitsirlanmagan va soapstok yoki ftalatli
plastifikatorlar bilan plastifikatsiya qilingan ikkilamchi polimer
materialini bir-biri bilan
taqqoslaganda ularning suv shimuvchanligi, mustahkamligi va chо‘zilishdagi
nisbiy uzayishi bir-
biridan keskin farq qiladi. Shuning uchun ham ftalatli plastifikatorlar,
jumladan dioktilftalat va
soapstok aralash holdagi ikkilamchi PE, PP va PVX asosidagi materiallar
uchun juda yaxshi
texnologik, fizik-mexanik kо‘rsatkichlarni namoyon qiladi [6].
INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR Maxsus son, 2023-yil, dekabr
ISSN 2181-4732
67
