umumiy
foydalanilayotgan yo
ʻllar uz. 3,4 ming km, xoʻjaliklar hisobidagi yoʻllar uz. 10,5 ming km.
Qashqadaryo viloyati hududidan respublika ahamiyatiga ega bo
ʻlgan Qarshi — Amudaryo (Turkmaniston),
Katta Uzbekiston trakti (Toshkent — Termiz), Qarshi — Buxoro, Qarshi — Samarqand avtomobil yo
ʻllari
o
ʻtadi. Qarshidan Toshkent, Termiz, Samarqand, Buxoro, Navoiy, Denov va boshqalar shaharlarga
avtobuslar qatnaydi. Qarshi aeroportidan Qarshi — Moskva, Qarshi — Toshkent, Qarshi — Andijon va
boshqalar yo
ʻnalishlarda yoʻlovchilar tashuvchi samolyotlar qatnovi yoʻlga qoʻyilgan.
Qashqadaryo
vohasi o
ʻzining madaniy tarixi bilan mashhur. 1990-yillargacha Qashqadaryo hududida
paleolit (tosh asri) davrida odamzodning yashaganligi haqida ashyoviy dalillar kam edi. Faqatgina
Tanxozdaryo vodiysidan topilgan chaqmoqtoshdan yasalgan ayrim buyumlar, Taxtaqoracha dovonida
Takalisoy bo
ʻyidagi gʻordan arxeolog D.N.Lev tomonidan mustye davriga
oid bir nechta tosh buyum
topilganligi Qashqadaryo vodiysida tosh davri odamlari yashaganligidan dalolat berar edi.
1990-yillarda arxeologlardan R. X. Sulaymonov, A.S. Sa
ʼdullayevlar yuqori Qashqadaryodagi
Oyoqchisoy, Quruqsoy vodiylarini o
ʻrganib paleolit davriga oid ashyoviy dalillarni topdilar. Siylontoshda
tosh asrining so
ʻnggi davriga oid topilmalar aniqlandi.
Vohada miloddan avvalgi 10-8-asrlar, jez va
temir asrlarga oid Sangirtepa, Yerqo
ʻrgʻon yodgorliklari
topiddi. Miloddan avvalgi 7-6-asrlarda Qashqadaryo vodiysida dehqonchilik bilan shug
ʻullanuvchi koʻplab
aholi istiqomat qilgan. Kesh, Naxshab shahrilari paydo bo
ʻlib rivojlangan. qadimiy Baqtriya davlati
tarkibiga Qashqadaryo vohasining bir qismi ham kirgan.
Miloddan avvalgi 329-yilda Aleksandr Makedoniyalik qo
ʻshinlari Navtaka (Qashqadaryo) viloyatini bosib
olgan. Qashqadaryo
bosqinchilarga qarshi ko
ʻtarilgan Spitamen qoʻzgʻolonining markazlaridan biri
bo
ʻlgan. Miloddan avvalgi 3-2-asrlarda Qashqadaryo vohasi Salavkiylar, undan keyin Yunon Baqgriya
davlati tarkibiga kirdi. 468-yilda
kushonlar avlodidan bo
ʻlgan koʻchmanchi chorvador toxarlar Kidar
rahbarligida sharqdan Amudaryo havzasiga kirib kelib Naxshabni o
ʻzlariga vaqtincha qarorgoh qilib
turdilar.
Qashqadaryoda 7-8-asrlarda iqtisodiy hayot rivojlangan. Bir necha-yillar davomida Sug
ʻd Kesh podsholari
tomonidan idora qilingan. Kesh podshosi Shasheppi (Shishpar) davrida zarb qilingan tanga pulda „Ixshid
Shishpar“ degan yozuv bo
ʻlgan. Arablar qoʻshini 700-yilda ilk bor Qashqadaryoga bostirib kelib, Naxshab
va Kesh shahrilarini va ular atrofidagi qishloqlarni qo
ʻlga kiritdilar. Qutayba ibn Muslim 710-yilda Kesh va
Naxshabni qayta fath etdi. Ammo, Qarshi, Kesh va Naxshab (Nasaf)da yana
arablarga qarshi norozilik
harakatlari boshlanadi. Kesh asosiy markazlaridan bo
ʻlgan Muqanna qoʻzgʻoloni butun Movarounnahrga
tarqaldi. 9- 10-asrlarda Qashqadaryoda iqtisodiyijtimoiy hayot, fan va madaniyat yana rivojlandi. Kesh
„Qubbat ulilm val adab“ nomiga sazovor bo
ʻddi.
Mo
ʻgʻul bosqinchilari 1220-yil yozida Qashqadaryoga bostirib kelib Naxshab, Kesh, Gʻuzor shahrilari va
qishloqlarini vayron qildilar. Mo
ʻgʻullar oʻtroqlikka oʻtgandan soʻnggina (14-asrda) Kepakxon (1318-26)
qurdirgan saroy yaqinida yangi shahar — Qarshi shahri ga asos solindi. 14-15-asrlarda Temur va Ulug
ʻbek
davrlarida Shahrisabzt bir qancha monumental binolar — saroy, masjid va maqbaralar va boshqalar qurildi.
Shahrisabz vohaning yetakchi shahriga aylandi. Ashtarxoniylar davrida Qarshi,
Shahrisabzda Buxoro
xonligidan mustaqil bo
ʻlish harakati kuchaydi. Mangʻitiylar davrida Qarshi taxt vorisi hokim boʻladigan
viloyatga aylandi.
