Qashqadaryo viloyati
sportchilari sportning ko
ʻp turlari (kurash, dzyudo, karate, futbol, boks, shaxmat,
tennis va boshqalar) bo
ʻyicha turli darajadagi musobaqalarda ishtirok etmoqdalar. Farhod Xoʻjanov, Zokir
Sharipov, Shavkat Jo
ʻrayev, Erkin Xoliqovlar dzyudo boʻyicha; Bahrom Avezov kurash boʻyicha
(Buxarestda va Antaliyada jahon chempioni); akauka Isom va Furqat Kenjayevlar yunonrum kurashi
bo
ʻyicha jahon chempionati bronza medali; Alisher Muxtorov dzyudo boʻyicha, Sofiya Kaspulatova karate
bo
ʻyicha (3-marta) Osiyo chempioni unvonlariga sazovor boʻldilar. Shaxmatchilardan Anvar Rajabov
Yalta, Fransiya,
Ispaniya, Sarvinoz Ergasheva (6-marta respublika chempioni) Fransiyadagi jahon
chempionatlarida qatnashdilar. Viloyatning „Nasaf“, „Mash
ʼal“, „Shoʻrtan“ jamoalari futbol boʻyicha
O
ʻzbekistonning oliy ligasida ishtirok etmoqda. Xotin-qizlarning „Sevinch“ futbol jamoasi 2004-yilda
o
ʻtkazilgan respublika birinchi chempionatining gʻolibi boʻldi. Viloyatda 21 stadion, tennis kortlari, sport
zallari, 8 suzish havzasi va boshqalar sport inshootlari mavjud. 26 bolalar va o
ʻsmirlar sport maktabi
faoliyat ko
ʻrsatadi. 689 ming kishi (shu jumladan, qishloq joylarida 614 ming kishi)
doimiy ravishda
jismoniy tarbiya va sport bilan shug
ʻullanadi.
Qashqadaryo vohasida qadimiy dan mashhur allomalar, shoir va faylasuflar, yozuvchi va muhaddislar,
mohir xattot
va tarjimonlar yashab o
ʻtgan. 9-asr boshlarida Nasaf va Keshda hadisshunoslik va
fiqhshunoslik maktablari vujudga kelgan. 10-asr da Ahmad ibn Muhammad atTadyoniy, Hammod ibn
Shokir anNasafiy, Abdulmu
ʼmin ibn Xalaf anNasafiy, alLays ibn Nasr alKojariy, 11-asrda Abdulaziz ibn
Muhammad anNaxshabiy, Muhammad ibn Ahmad alalHasan ibn Ali
alHammodiy anNaxshabiy kabi
olimlar islom olamida shuhrat topganlar.
Keyingi davrlarda ham bu ilmiy an
ʼanalar muvaffaqiyat bilan davom ettirilgan. Aziziddin Nasafiy asarlari
dunyo xalqlarining ko
ʻp tillariga tarjima qilingan. „Nasafiy“ taxallusli bir necha oʻnlab ijodkorlarning
nomlari ma
ʼlum. Bulardan: Moturidiya kalom maktabining atoqli namoyandalaridan biri Abul Muʼin
anNasafiydir. Uning "Bahr alkalom fi ilm alkalom („Kalom ilmi bo
ʻyicha soʻzlar dengizi“) asari kalom ilmi
bo
ʻyicha almoturidiya maktabining asosiy manbalaridan biri hisoblangan.
Hadisshunos va hanafiy mazhabining taniqli fiqhshunosi Abul Hasan alBazdaviy anNasafiyning musulmon
qonunchiligi asoslari haqidagi „Usuli Bazdaviy“ kitobi Sharqda keng tarqalgan,
unga ko
ʻplab sharhlar
bitilgan. Shu sababli „Faqihu Movarounnahr“ va „Us toz alaimma“ („Imomlarning ustozi“) unvonlariga
sazovor bo
ʻlgan. Fiqhshunos Abu Hafs Najmiddin Umar Nasafiy 100 dan ortiq asar yozgan. Shuningdek,
Abul Barakot gnNasafiy, Abu alMuti
ʼ Nasafiy, Hakim Soʻzaniy,
Abu Turob Naxshabiy, Saido Nasafiy,
Nurmuhammad Nasafiy, Shamsiddin So
ʻzaniy, Muayiddin Nasafiy, Shahobiddin Ahmad Nasafiy,
Sharafiddin Xusom, Abul Barakot anNasafiy, Hofiziddin Nasafiy, Xoja Abulbaraka (Firoqiy), Ayub
Shahrisabziy, Mavlono Soyiliy, Mavlono Mir Qarshiy va boshqalar
bir qancha nasafiylar yashab, ijod
etganlar.
Nasaf va Kesh allomalari arab (9- 10-asrlar), fors (9-11-asrlar) tillarida ijod qilganlar. 15-asrdan turkiy tilda
asarlar yoza boshlaganlar. Temuriy shahzodalar ijod ahlini o
ʻz ona tillarida yozishga daʼvat etganlar, oʻzlari
ham turkiy tilda asarlar bitganlar. Alisher Navoiyning „Muhokamat ullug
ʻatayn“ asari ana shu ijtimoiy talab
zaminida yaratilgan. Ammo, amalda arab va fors tillari ham qo
ʻllanavergan.
Amir Temur va temuriy shahzodalar saltanati davrida Qashqadaryoda ilmfan, madaniyat va san
ʼat
rivojlangan. Ushbu vohadan chiqqan ko
ʻpgina yozuvchi va ulamolar turli-yillarda poytaxt boʻlgan Buxoro
va Samarqandda, ayrimlari esa Hindiston, arab davlatlarida yashab ijod etganlar. Mo
ʻgʻullar istilosi davrida
ziyolilarning kattagina qismi Hindistondan boshpana topgan.
Abu Sa
ʼd Abdulkarim asSamʼoniyning (1113-67) „Kitob alAnsob“ („Nisbalar kitobi“) asarida 8-12-
asrlarda yashab o
ʻtgan 180 yaqin nasaflik olim va shoirning nomlari qayd etilgan. Nasaf tarixi va adabiyoti
bilan bog
ʻliq bir qancha asarlar, xususan, Abul Horis Asad ibn Hamduvayh alVarsiniy anNasafiyning (928-
