Bir martali parollarga asoslangan autentifikatsiyalashda foydalanishga har bir so‘rov
uchun turli parollar ishlatiladi. Bir martali dinamik parol faqat tizimdan bir marta
foydalanishga yaroqli. Agar, hatto kimdir uni ushlab qolsa ham parol foyda bermaydi.
Odatda bir martali parollarga asoslangan autentfikatsiyalash tizimi masofadagi
foydalanuvchilarni tekshirishda qo‘llaniladi.
Bir martali parollarni generatsiyalash apparat yoki dasturiy usul oqali amalga oshirilishi
mumkin. Bir martali parollar asosidagi foydalanishning apparat vositalari tashqaridan
to‘lov plastik kartochkalariga o‘xshash mikroprotsessor o‘rnatilgan miniatyur qurilmalar
ko‘rinishda amalga oshiradi. Odatda kalitlar deb ataluvchi bunday kartalar klaviaturaga
va katta bo‘lmagan displey darchasiga ega.
Foydalanuvchilarni autentifikatsiyalash uchun bir martali parollarni qo‘llashning
quyidagi usullari ma’lum:
1.
Yagona vaqt tizimiga asoslangan vaqt belgilari mexanizmidan foydalanish.
2.
Legal foydalanuvchi va tekshiruvchi uchun umumiy bo‘lgan tasodifiy parollar ruyxatidan
va ularning ishonchli sinxronlash mexanizmidan foydalanish.
3.
Foydalanuvchi va tekshiruvchi uchun umumiy bo‘lgan
bir xil dastlabki qiymatli
psevdotasodifiy sonlar generatoridan foydalanish.
Birinchi usulni amalga oshirish misoli sifatida SecurID autentikatsiyalash texnologiyasini
ko‘rsatish mumkin. Bu texnologiya Security Dynamics kompaniyasi tomonidan ishlab
chiqilgan bo‘lib, qator kompaniyalarning, xususan Cisco Systems kompaniyasining
serverlarida amalga oshirilgan.
Vaqt sinxronizatsiyasidan foydalanib autentifikatsiyalash sxemasi tasodifiy sonlarni
vaqtning ma’lum oralig‘idan so‘ng generatsiyalash algoritmiga asoslangan.
Autentifikatsiya sxemasi quyidagi ikkita parametrdan foydalanadi:
•
har
bir
foydalanuvchiga
atalgan
va
autentifikatsiya
serverida
hamda
foydalanuvchining apparat kalitida saqlanuvchi noyob 64-bitli sondan iborat maxfiy
kalit;
•
joriy vaqt qiymati.
Masofadagi foydalanuvchi tarmoqdan foydalanishga uringanida undan shaxsiy
identifikatsiya nomeri PINni kiritish taklif etiladi. PIN to‘rtta o‘nli raqamdan va apparat
kaliti displeyida akslanuvchi tasodifiy sonning oltita raqamidan iborat. Server
foydalanuvchi tomonidan kiritilgan PIN-koddan foydalanib ma’lumotlar bazasidagi
foydalanuvchining maxfiy kaliti va joriy vaqt qiymati
asosida tasodifiy sonni
generatsiyalash algoritmini bajaradi. So‘ngra server generatsiyalangan son bilan
foydalanuvchi kiritgan sonni taqqoslaydi. Agar bu sonlar mos kelsa, server
foydalanuvchiga tizimdan foydalanishga ruxsat beradi.
Autentifikatsiyaning bu sxemasidan foydalanishda apparat kalit va serverning qat’iy
vaqtiy sinxronlanishi talab etiladi. Chunki apparat kalit bir necha yil ishlashi va demak
server ichki soati bilan apparat kalitining muvofiqligi asta-sekin buzilishi mumkin.
Ushbu muammoni hal etishda Security Dynamics kompaniyasi
quyidagi ikki usuldan
foydalanadi:
•
apparat kaliti ishlab chiqilayotganida uning taymer chastotasining me’yoridan
chetlashishi aniq o‘lchanadi. Chetlashishning bu qiymati server algoritmi parametri
sifatida hisobga olinadi;
•
server muayyan apparat kalit generatsiyalagan kodlarni kuzatadi va zaruriyat
tug‘ilganida ushbu kalitga moslashadi.
Autentifikatsiyaning bu sxemasi bilan bir muammo bog‘liq. Apparat kalit
generatsiyalagan tasodifiy son katta bo‘lmagan vaqt oralig‘i mobaynida haqiqiy parol
hisoblanadi. Shu sababli, umuman, qisqa muddatli vaziyat sodir bo‘lishi mumkinki, xaker
PIN-kodni ushlab qolishi va uni tarmoqdan foydalanishga ishlatishi mumkin.
Bu vaqt
sinxronizatsiyasiga asoslangan autentifikatsiya sxemasining eng zaif joyi hisoblanadi.
