Mashg‘ulot
vaqti-80 daqiqa
O‘quvchilar soni: 26 –31 gacha
Mashg‘ulot
shakli va turi
Nazariy-yangi bilimlarni egallash bO‘yicha O‘quv
mashg‘uloti
O‘quv
mashg‘ulot
rejasi
1. Axborot xavfsizligini ta’minlashning me’yoriy asosini
yaratish
2. Axborot xavfsizligini ta’minlashning huquqiy asosini
yaratish
3. «Tashkilotning xavfsizlik siyosati» hujjati
4. Hujjat tarkibi
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O‘quvchilarga Axborot xavfsizligi huquqi
bO‘yicha bilim va kO‘nikmalarini shakllantirish
Mashg‘ulotdan kutilayotgan
natijalar:
Axborot
xavfsizligi,
axborot
xavfsizligini
me’yoriy huquqiy asoslari, xavfsizlik siyosati
bO‘yicha kO‘nikmalar shakllantirish.
Pedagogik vazifalar:
- Axborot xavfsizligini yaratishning
meyoriy-hue=quqiy
asoslarini
yaratish
bO‘yicha
kO‘rsatma
beradi;
- Tashkilotlarda xavfsizlik siyosatini
tashkil
etish
bO‘yicha
kO‘rsatmalar beradi;
- Hujjatlar tarkibi bilan tanishtiradi.
O‘quv faoliyati natijalari:
- Axborot xavfsizligini yaratishning
meyoriy-hue=quqiy
asoslarini
yaratish bO‘yicha kO‘nikmaga ega
bO‘ladilar;
- Tashkilotlarda xavfsizlik siyosatini
tashkil etishni yoritib bera oladilar;
- Hujjatlar tarkibini tavsiflab bera
oladilar.
O‘qitish metodlari
Axborotli kichik ma’ruza, tushuntirish,
namoyish etish, aqliy hujum
O‘qitish vositalari
O‘MT,ma’ruzalar matni, kompyuter,
videoproektor, slayd
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakllari
guruhli, juftlikda
O‘qitish sharoiti
Maxsus jixozlangan o‘quv xona
(kompyuter o‘quv xonasi)
Qaytar aloqaning yO‘l va
vositalarining yO‘l va vositalari
Tezkor so‘rov, savol-javob, test, misol
va mashqlar, berilgan o‘quv
topshiriqlarini baholash
O‘QUV MASHG`ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ta’lim
shakli Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyat mazmuni
O‘qituvchining
O‘quvchi-
ning
O‘quv
mashg‘ulo
-tiga kirish
(5 daqiqa)
Tashkiliy qism:
O‘quvchilarni mashg‘ulotga tayyorgarligi va
davomatini tekshirish
Mashg‘ulotga
tayyorlanadi
Tayanch bilimlarni faollashtirish
1.
O‘quvchilarni
uyga
berilgan
vazifalarni
bajarilishiga qarab baholanishi bo‘yicha va dars
jarayonida baholash mezonlari bilan tanishtiradi (1-
ilova);
2.
O‘tilgan
dars
yuzasidan
bilimlarni
mustahkamlash va o‘quvchilar diqqatini jamlash
uchun og‘zaki so‘rov metodida savol-javoblar
o‘tkaziladi (2-ilova);
Maqsad va vazifalarni belgilanishi
3.Mashg‘ulotning nomi, rejasi, maqsad va
o‘qitish natijalari bilan tanishtiriladi;
4.Nazariy mashg‘ulotning rejasi va tuzilishiga
muvofiq o‘qitish jarayoninitashkil etish bo‘yicha
harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni
yozdiradi, o‘quvchilarni B/B/B tehnalogiyasini
qO‘llash orqali
topshiriqlar
berib,
o‘zlashtirishlarini tahlildan o‘tkazish (3- ilova)
Ta’lim oluvchining bilimlarini faollashtirish
5.Tezkor so‘rov, savol-javob, aqliy hujum
texnikalari orqali bilimlarni faollashtiradi;
Yangi o‘quv metodlari bayoni:
6.
Amaliy mashg‘ulotlarning rejasi va tuzilishiga
muofiq, o‘qitish jarayonini tashkil etish bo‘yicha
xarakatlar tartibini bayon etadi.
7.
Mavzu bo‘yicha bayon etiladi va sharxlar bilan
mavzu bo‘yicha asosiy nazariy holatlarni yoritib
beriladi;
Savollarga
javob
beradilar
Yozib
oladilar
Guruhlarga
bO‘linadilar.
Javob
beradilar
2. Asosiy
bosqich
(65
daqiqa)
Diqqat
qiladilar
Guruhlarda
ishlaydilar
Fikr
almashadilar
Yangi o‘quv materialini mustahkamlash
8.Mustahkamlash uchun savollar beriladi.
3.
Yakuniy
bosqich
(10 daqiqa)
.
Mashg‘ulot yakuni:
1.
Uyga vazifa berilishi:
2.
Mustaqil
ishlash
uchun
adabiyotlar
bilan
tanishtiriladi;
O‘z- O‘zini
O‘zaro
baholashni
O‘tkazadilar.
Topshiriqni
yozadilar
Baholash mezoni
1-
ilova
№
Мazmuni
Baho
Og‘zaki so‘rov
quyidagi mezonlar
asosida baholanadi
Mustaqil ishlar
quyidagi mezonlar
asosida baholanadi
Uyga vazifa
quyidagi mezonlar
asosida baholanadi
1.
Mavzu atroflicha
to‘liq, asosiy fikr va
tushunchalar
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
Mavzu O‘quvchi
tomonidan mustaqil
ravishda atroflicha
to‘liqyoritilsa
So‘z boyligi, ifoda
qilinishi va uslubi
adabiy nutq
talablariga mos
bo‘lsa
5
2.
Маvzu asosan,asosiy
fikr va tushunchalar
qisman
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
Маvzu O‘quvchi
tomonidan mustaqil
ravishda asosiy fikrlar
atroflicha yoritilsa
Ishni bajarishda
grammatik, uslubiy
xatolar uchrasa
4
3
Mavzu qisman
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
Mavzu O‘quvchi
tomonidan mustaqil
ravishda qisman
yoritilsa
Topshiriqni
bajarishda imlo
me‘yorlari va
husnixat talablariga
to‘liq rioya qilinmasa
3
4
Mavzuning ba‘zi
elementlarini
Mavzuning ba‘zi
elementlarini mustaqil
Topshiriqni
bajarishda og‘zaki va
2
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
ravishda qisman
yoritilsa
yozma nutq
me‘yorlari buzilgan
bo‘lsa
5
Mavzuning
O‘zlashtirilishi
yuqoridagi talablar
darajasida bO‘lmasa
Mavzuning yoritilishi
yuqoridagi talablar
darajasida bO‘lmasa
Topshiriqni
bajarishda qo‘pol
xatolarga yo‘l
qo‘yilgan bo‘lsa
1
O‘tilgan mavzularni takrorlash:
O‘tgan dars yuzasidan og‘zaki so‘rov metodidan foydalanib
savol-javob O‘tkaziladi.
1 Kompyuter tarmoqlarida axborotni himoyalash
2 Tashkiliy himoyalash vositalari
3 Qonuniy himoyalash vositalari
4 Axborot xavfsizligini ta’minlash
2-
ilova
3-
ilova
B/B/B usulidan foydalanib mavzuni kengroq yoriting.
Bilaman
Bilishni xohlayman
Bilib oldim
Izoh: O‘quvchilar berilgan topshriqlarni doskaga chiqib tushuntirib va
taqdimot qilib
berishadi.
Yangi mavzu bayoni
№-_9_-Mavzu: Axborot xavfsizligi huquqi
Reja:
1. Axborot xavfsizligini ta’minlashning me’yoriy asosini yaratish
2. Axborot xavfsizligini ta’minlashning huquqiy asosini yaratish
3. «Tashkilotning xavfsizlik siyosati» hujjati
4. Hujjat tarkibi
1 Axborot xavfsizligini ta’minlashning me’yoriy asosini yaratish
Zamon taraqqiy etgan sari jamiyatda axborotga bo‘lgan talab va ehtiyoj
ham ortib bormoqda, ayniqsa, axborot texnologiyalarining kun sayin rivojlanib
borishi axborotlar hajmining ham ortib borishiga xizmat qilib kelmoqda. Bu kabi
axborotlar ichida ma’lum ma’noda himoyani, mahfiylikni va sir saqlanishini
talab etadiganlari ham bo‘ladi, negaki, bu toifadagi ma’lumotlarning oshkor
bo‘lishi, o‘g‘irlanishi yoki yo‘q qilinishi kabi holatlar tashkilot uchun katta
talofotlarni, moliyaviy yoki moddiy zararlarni olib kelishi mumkin. Bu kabi
holatlarni oldini olish uchun esa qanday soha bo‘lmasin albatta, axborot
xavfsizligini, uning himoyasi va muhofazasini amalga oshirishi lozim.
2 Axborot xavfsizligini ta’minlashning huquqiy asosini yaratish
Buni fizik, dasturli-texnik, me’yoriy-huquqiy uslub bilan amalga oshirish
mumkin. Tashkilot misolida olsak, butun bir tizimni tahlil qilgan holda, birinchi
navbatda axborot muhofazasi bo‘yicha me’yoriy-huquqiy bazani yaratib olish
muhim ahamiyatga ega deb o‘ylayman. Negaki, aynan, shu me’yoriy-huquqiy
hujjatlar keyingi amalga oshiriladigan (fizik himoya, dasturli-texnik himoya)
ishlar uchun ham reja, ham dastur, ham poydevor bo‘lib xizmat qiladi. Shuning
uchun, tashkilotlarda zamon talablari asosida axborot xavfsizligini ta’minlash
uchun shu soha bo‘yicha ishlab chiqilishi va qo‘llanillishi tavsiya etiladigan
asosiy me’yoriy-huquqiy hujjatlar ro‘yxati va namunalarini qisqacha keltirib
o‘tishni lozim topdik. Ushbu tavsiyalar xavfsizlik bo‘yicha Xalqaro ISO 17799
standartiga asoslangan holda tuzilgan. Bu xavfsizlik standarti kompleks
xarakterga ega bulib, avvalo tashkilotlarda axborot xavfsizligini ta’minlashning
me’yoriy huquqiy poydevorini yaratish uchun dasturul amal bo‘lib, bu o‘z
navbatida axborot tizimlari xavfsizligini boshqarish vazifalarini yengillashtiradi.
3 «Tashkilotning xavfsizlik siyosati» hujjati
Bu hujjat tashkilotda axborot xavfsizligining maqsad va prinsiplarini
aniqlash uchun mo‘ljallangan bulib, o‘z navbatida axborot xavfsizligi obyektlari
ro‘yxati ko‘rsatib o‘tiladi. Bundan tashqari, tashkilotda axborot xavfsizligini
ta’minlash uchun kerakli bo‘lgan ichki hujjatlar ro‘yxati ham keltirib o‘tiladi.
Hujjat turi — Nizom
Tashkilotning xavfsizlik masalalari bilan shug‘ullanuvchi bo‘lim
tomonidan ishlab chiqiladi. Tashkilot rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Axborot
tizimlari yoki vositalari tarkibi o‘zgargan holda yoki bir yilda eng kamida bir
martta ko‘rib chiqiladi va yangilanadi.
4 Hujjat tarkibi
Tashkilotda axborot xavfsizligining o‘rnini hamda uning tashkil
etuvchilarini
belgilash.
Axborot
xavfsizligi
tushunchasini
belgilash,
tashkilotning axborot xavfsizligi obyektlarini sanab o‘tish. Xavfsizlik
siyosatining, uni tashkil etishning, hamda tashkilot uchun alohida ahamiyatga ega
standart va talablarga javob berishining qisqacha mazmuni ko‘rsatib o‘tiladi:
• xavfsizlik siyosatining mahalliy va xalqaro me’yorlarga zid emasligini;
• xavfsizlik masalalari bo‘yicha xodimlarni o‘qitish va malakasini oshirish
bo‘yicha talablar;
• virus va boshqa zararkunanda dasturlarni aniqlash va yo‘qotish bo‘yicha
talablar;
• axborot xavfsizligini va tashkilot faoliyatini uzluksiz ishlashini ta’minlash
bo‘yicha talablar;
• xavfsizlik siyosatini buzganlik bo‘yicha javobgarlik;
• rahbarlarning lavozim majburiyatnomalariga qo‘shimchalar — axborot
xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha javobgarlik hamda yuzaga kelgan
qoidabuzarlikni o‘z vaqtida ma’lum qilish bo‘yicha javobgarlik;
• mas’ul shaxslar tomonidan axborot xavfsizligi bo‘yicha javobgarlikning
taqsimlanishi.
Tizimni va undagi o‘zgarishlarni boshqarish
Axborot xavfsizligi siyosati bilan birgalikda axborot xavfsizligiga
aloqador boshqa hujjatlarning to‘liq ro‘yxati. «Axborot xavfsizligini ta’minlash
bo‘yicha javobgarlikni taqsimlash» hujjati. Tashkilotda axborot xavfsizligi
resurslarini va bu resurslardan foydalanish vakolatiga ega shaxslarni
javobgarligini belgilash uchun mo‘ljallangan.
Mustahkamlash uchun topshiriqlar
1 «Tashkilotning xavfsizlik siyosati» hujjati
2 Hujjat turi — Nizom
3 Hujjat tarkibi
4 Tizimni va undagi o‘zgarishlarni boshqarish
5 Hujjat turi — Farmoyish
Uyga vazifa
1 «Yangi axborot tizimini tatbiq etish» hujjati
2 «Resurslarni inventarizatsiylash» hujjati
3 «Resurslarni tasniflash» hujjati
4 «Resurslarni taqsimlash» hujjati
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Axborot
texnologiyasi.
Axborotlarni
kriptografik
muxofazasi.
Ma’lumotlarni shifrlash algoritmi” O‘zbekiston Davlat standarti. O‘zDSt
1105:2006
Vizual-didaktik resurslar
“Tasdiqlayman”
Ishlab chiqarish ta’limi
bo‘yicha direktor o‘rinbosari:
S.Ravshanov
Dars o‘tiladigan guruh
Mashg‘ulot o‘tkaziladigan sana
№ 10 -Mavzu: Axborot xavfsizligini tashkil etish
O‘quv mashg‘ulotining ta’lim texnologiyasi modeli
| 