|
Qalin qog‘oz ishlab chiqarish
|
| bet | 7/8 | | Sana | 11.12.2023 | | Hajmi | 1,31 Mb. | | #116096 |
Bog'liq 6-Qog\'oz ishlab chiqarishning texnologiyasi va sifati
Qalin qog‗oz va uning sinflanishi. Qalin qog‗oz bu- 1 m2 ulchamda 250 gr dan yukori ogirlikka teng bo‗lgan, asosan usimlik tolalaridan tashkil topgan materialdir.
Qalin qog‗oz quyidagi kursatkichlarga javob beradi: 1 m2 dagi oqirligi, qalinligi, xajm oqirligi, mexanik pishiklik, namligi, shimish kobiliyati, elektroizolyatsion va boshkalar.
Xozirgi kunda gqalin qog‗ozning 100 dan ortik turlari ishlab chikarilmoqda. Xalk xujaligining turli tarmoqlarida qalin qog‗ozdan yog‗och, metall va terini urnini bosa oladigan material sifatida keng foydalaniladi.
Qalin qog‗oz quyidagicha siniflanadi:
Qutilar uchun qalin qog‗oz.
Poligrafiya soxasi uchun qalin qog‗oz.
Elektroizolyatsion qalin qog‗oz.
Sanoatda va texnik maksadlarda kullaniladigan qalin qog‗oz.
Poyafzal uchun qalin qog‗oz.
Kurilishda kullaniladigan qalin qog‗oz.
Qutilar uchun muljallangan qalin qog‗oz bir necha turda ishlab chikariladi: gofrlangan - bir nechta sillik qalin qog‗oz va gofrlangan qog‗ozlarni yelimlash orkali hosil kilinadigan, kutili – ishlatilish soxasi va texnik kursatkichi buyicha bash xil markadagi, kadoqlash qalin qog‗ozi – bir necha sillik qalin qog‗ozni yelimlash orkali hosil kilinadigan 7 ta markadagi. Bu turlardagi qalin qog‗oz kuti va kadoqlash qog‗ozlarini ishlab chiqarishda kullaniladi.
Poligrafiya soxasida qalin qog‗oz kitoblar va boshka turdagi qog‗ozlarni mkovalash uchun ishlatilinadi.
Elektroizolyatsion qalin qog‗oz generator va elektromotorlarning transformatorlarini tayyorlashda izolyatsion material sifatida ishlatiladi. Elektroizolyatsion qalin qog‗oz xavo muxitida va suyuk yogli muxitda ishlaydigan turlarda ishlab chikariladi. Eektroizolyatsion qalin qog‗oz markasiga kura sulfat sellyuloza va mato chikindailari yarim massasidan xar xil nisbatlarda ishlab chikariladi.
Sanoatda va texnik maksadlarda kullaniladigan qalin qog‗oz turli ko‗rinishdashi qalin qog‗ozlarni birlashtiradi: kalandr, galtak va chita tayyorlashda, tipografiya soxasida, xamda avtomobil sanoatida kullaniladigan.
Poyafzal tayyorlashda qalin qog‗ozdan oyok kiyimning orka kismini, ichki tushamasini va uch kismini tayyorlashda foydalaniladi.
Qurilishda devor, shift va boshka maksadlarda ishlatiladigan qalin qog‗ozlar talab kilinadi.
Massani tayyorlash. Qog‗oz ishlab chiqarishda kullaniladigan xom ashyolardan klin qog‗oz ishlab chiqarishda xam foydalaniladi. Qalin qog‗oz ishlab chiqarishda yarim sellyuloza, yog‗och massasini xar xil turlari, mato chikindlari, kamish massasi, jun mato va paxta ni kayta ishlashda hosil buladigan chikindilardan keng kulamda foydalaniladi. ¤simlik tolalaridan tashkari asbest va teri kiykimlari xam qalin qog‗oz ishlab chiqarishda ishlatilinadi.
Qalin qog‗ozning ba‘zi turlariga oqlik darajasiga bo‗lgan talab kuyilmaydi. Shuning uchun qalin qog‗oz ishlab chiqarishda yelimlovchi moddalar sifatida tuk rangli moddalardan – bitum, kauchuk, asfalt, montanvosk va boshkalardan foydalanish mumkin. Tuldiruvchilar sifatida kaolin va talkdan, buyovchi moddalar sifatida organik buyovchilardan foydalaniladi. Qalin qog‗ozni tayyorlash buyicha bir kavatli, ko‗p kavatli, varoqli va rolli turlarga bulinadi.
Qog‗oz kuyish mashinalari kabi qalin qog‗oz kuyish mashinalari xam xul, quritish va pardozlash bulimlaridan tashkil topgan.
1 m2 dagi ogirligi 200 dan 1200 g gacha bo‗lgan qalin qog‗oz ko‗p slindrli qalin qog‗oz kuyish mashinalarida tayyorlanadi. Mashinada sakkiztagacha turli slindr bulib, bu mashinada shu slindrlarning soniga boglik ravishda ko‗p kavtli qalin qog‗oz ishlab chiqarish mumkin. Ko‗p kavatli qalin qog‗ozning xuddi shunday qalinlikdagi yassi tur mashinalarda olingan bir kavatli qalin qog‗ozga nisbatan mexanik pishikligi yukori. Bundan takari ko‗p kavatli qalin qog‗ozning xar bir elementar katlamini xar xil tolali materiallardan olish mumkin. Bu esa uz navbatida kimmatbaxo tola - sellyulozani tejab qolish imkonini beradi.
Uzlukli yoki uzluksiz usulda tayyorlangan massa tuplab aylantirib turuvchi basseynlarga uzatiladi, bu yerdan massa tarkatish basseniga keladi. Tuplab aylantirib turuvchi va tarkatish basseniga 2,5-3,5 % li klin qog‗oz massasi keladi va suyuklashtirish baklariga utadi. Suyu2lashtirilgan qalin qog‗oz massasi tebranma xarakatlanadigan tozalagichda, sentroqlinerda, tugunchalarni ushlab koluvchi moslamada, ajratkichva boshka tozalash apparatlarida ketma-ket tozalanadi.
Qalin qog‗oz 1 m2 da yukori massaga ega, shuning uchun polotnoni yelimlash jarayoni yengillashadi. Ko‗p kavatli qalin qog‗oz agar turli materiallardan tayyorlangan va xar xil darajada yenchilgan bulsa, u xolda yelimlash- chirashlash jarayoni juda ogir kechadi.
Biror elementar kavat orasida yelimlash sifatsiz bajarilgan bulsa, bu butun qalin qog‗ozga yomon yelimlanganlik xususiyatini beradi.
Ko‗p kavatli qalin qog‗oz tayyorlashda yelim va glinozem xar bir elementar kavat uchun aloxida basseynlarda solinadi. Tuldiruvchi sifatida asosan kaoli va talkdan, yelimlovchi modda sifatida kazein va kraxmaldan, buyash uchun esa organik buyovchi moddalardan foydalaniladi. Qalin qog‗ozning ba‘zi turlari melanlangan xolatda ishlab chikariladi.
Kuyida aylana turli qalin qog‗oz kuyish mashinasi sxemasi keltirilgan.
Rasm 10. Qalin qog‗oz kuyish jixozining tur kismi sxemasi.
1-sukno, 2-dastlabki press, 3-pastki yordamchi sukno, 4-tur silindrlar.
Rasmda 8 ta shakllantiradigan slindrli qalin qog‗oz kuyish jixozining tur kismi sxemasi keltirilgan. 0,15-0,35 % li massa aloxida xar bir slindrning bosimda ishlaydigan kutilariga beriladi. Shakllantiradigan slindrlarning tashki kismida tola kavatlanadi va suknoning past kavatiga uzatiladi. 4-10 % absalyut kurik elementar kavat kabul kiluvchi suknoga utadi. Qabul kiluvchi suknoga yopishgan ko‗p kavatli kaln qog‗oz polotnosi siqiladi, suvsizlantiriladi, yengil presslanadi va gauch-pressda siqiladi. Gauch-pressdan chiqqan qalin qog‗ozdagi absalyut Quruq modda miqdori 25-30 % ga teng. Shu yerda sukno orkaga kaytib ketadi va qalin qog‗oz polotnosi to‗g‗ri ogir press va kaytma ogir pressdan utadi. Quruk modda miqdori 38 % ga yetadi, so‗ng quritishga uzatiladi.Ko‗pgina slindrli qalin qog‗oz kuyish mashinalarining eni4, 5 m ga teng (ba‘zan 6 m gacha bulishi mumkin), Xar bir elementar kavat ogirligi 40-100 g/ m2 ga teng. Ishchi tezligi 100-180 m/min (ba‘zilari 260 m/min) ga teng.
List ko‗rinishdagi qalin qog‗oz uzlukli va uzluksiz usulda tayyorlanadi. Uzlukli usulda qalin qog‗oz tayyorlashda asosan ikki silindrli jixozlarda tayyorlanadi.
Rasm 11. Ikki silindrli qalin qog‗oz ishlab chiqarish jixozi sxemasi.
1-shakllantirish vali;
2-aylantiruvchi val;
3-bosimli kuti; 4-vanna; 5-aylanma suvni kabul qilish moslamalari; 6-turli silindr; 7-val; 8-sukno.
11-rasmda shunday jixoz sxemasi keltirilgan. List ko‗rinishdagi qalin qog‗oz quyidagicha shakllantiriladi. Massa 0,1-0,3% konsentratsiyada jixoz basseynidan bosimli kutiga utadi, u yerdandan turli silindr aylanib turgan vannaga uzatiladi. Massa satxini farki buyicha suv vannadan tur orkali silindr ichiga utadi, tola ema tur yuzasida elementar kavat hosil kila boshlaydi. Turli silindrga kabul kiluvchi valiklar urnatilingan. Hosil bulayotgan qog‗oz kavatlari birin ketin valikka, undan suknoga utib xarakatlanadi va bunda birinchi kavat ikkinchisiga yopishadi. Pressv azifasini shakllantiruvchi va xaraktlantiruvchi vallar bajaradi. Bu jixozdan qalin qog‗oz 25-30% Quruqlikda chikadi, so‗ngra gidravlik pressda sikilib, quritish kamerasiga utadi. Presslangan qalin qog‗oz namligi 40-60% ga, Quritilgandan so‗ng esa 4-8% ga teng.
|
| |
