|
shoxchalari odatda xilma-xil tarzda y o ‘g ‘on tortib tugaydi
Pdf ko'rish
|
| bet | 236/318 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 14,15 Mb. | | #251148 |
Bog'liq G‘ofurov A.T., Fayzullayev S.S. Genetika va evolyutsion ta’limotshoxchalari odatda xilma-xil tarzda y o ‘g ‘on tortib tugaydi.
Bir nerv hujayrasidan ikkinchi nerv hujayrasiga yoki nerv
hujayrasidan muskul va bez hujayrasiga qo‘zg ‘alish o ‘tadigan joy sinaps
deb ataladi. Sinaps bir qancha xususiyatlarga ega bo‘lib, fiziologik
xossalari jihatidan nerv tolasidan farq qiladi.
Qo‘zg ‘alishni ikki tomonga o ‘tkazadigan nerv tolasiga qarama-qarshi
o ‘laroq, sinaps qo‘zg ‘alishni faqat bir tomonga - nervdan muskulga
o ‘tkazadi. Shunday qilib, sinaps bir tomonlama o ‘tkazuvchanlik xossasiga
egadir.
Qo‘zg ‘alishning muskuldan nervga o ‘tmasligiga sinapsning shu
xususiyati sabab bo‘ladi. Darhaqiqat, nerv ta’sirlansa muskul qisqaradi,
binobarin, qo‘zg ‘alish nervdan o ‘tgan boiadi. Muskul ta’sirlanganda esa,
qo‘zg‘alish nervga o ‘tmaydi va nervdan qo‘zg‘alish toiqinlarini topib
bo im aydi.
Sinapsning ikkinchi xususiyati shuki, u qo‘z g ‘alishni birmuncha
sekinroq o ‘tkazadi. Buni sinaps paysali deyiladi. Q o‘z g ‘alish 10-20 sm
uzunlikdagi nervdan qancha vaqt o ‘tsa, sinapslardan ham o ‘shancha
vaqtda o ‘tadi.
340
Nihoyat, tekshirishlardan ma’lum
bo‘Idiki, sinapsga keiuvehi
dastlabki impulslar uning qo‘zg‘aluvchanligini oshiradi va shu tariqa
navbatdagi impulslarning o'tishini osonlashtiradi. Bu hodisa osonlashtirish
deb ataladi.
So‘nggi o ‘n yillarda ko‘pgina tekshiruvchilar vegetativ nerv
tizimining nerv oxirlarida asetilxolin va simpatin hosil bo‘lishini isbot
etdilar. Fiziologik jihatdan faol moddalar somatik asab tizimining
oxirlarida ham hosil bo‘lishi keyingi tajribalarda ma’lum b oid i. Bunday
modda,lar mediatorlar deb ataladi.
|
| |
