1.7.Boyitishning texnologik ko‘rsatkichlari
Boyitishning asosiy texnologik ko‘rsatkichlariga quyidagilar kiradi:
komponentning dastlabki ruda va boyitish mahsulotlaridagi miqdori, boyitish
darajasi, boyitish mahsulotlarining chiqishi, komponentlarni boyitish
mahsulotlariga ajralishi.
Komponentning miqdori deb mahsulotdagi komponent og`irligini
mahsulot og`irligiga nisbatiga aytiladi. Boyitish natijasida erishiladigan
boyitish darajasi deb boyitmadagi qimmatbaho komponent miqdorini uning
dastlabki rudadagi miqdoriga nisbatiga aytiladi. Boyitish darajasi boyitma
dastlabki mahsulotga nisbatan qancha boyligini ko‘rsatadi.
Boyitish mahsulotlarining chiqishi deb boyitish natijasida olingan
mahsulot og`irligini dastlabki mahsulot og’irligiga bo‘lgan nisbatiga aytiladi.
Chiqishni foizlarda yoki birlik ulushlarida ifodalash qabul qilingan. Birlik
ulushlarda ifodalangan chiqishga teskari o‘lcham boyitish natijasida bir tonna
mahsulot olish uchun dastlabki mahsulotning tonnalari sonini ko‘rsatadi.
59
Boyitish mahsulotlariga foydali komponentning ajralishi deb
mahsulotdagi komponent og’irligini Shu komponentning dastlabki rudadagi
og’irligiga nisbatiga aytiladi. Ajralishni foizlarda yoki birlik ulushlarida
ifodalash qabul qilingan. Foydali komponentning boyitmaga ajralishi
boyitishda Shu komponentning qancha qismi dastlabki mahsulotdan boyitmaga
o‘tganini ko‘rsatadi.
Boyitish
mahsulotlari
va
dastlabki
mahsulotdagi
qimmatbaho
komponentning miqdori bo‘yicha chiqish va ajralishni hisoblash uchun
formulalar chiqaramiz.
Quyidagi belgilashlarni kiritamiz:
Q,C va T – tegishli ravishda dastlabki mahsulot, boyitma va
chiqindining og’irligi, t/soat yoki t/ sutka;
α,
va ν – dastlabki mahsulot, boyitma va chiqindidagi
komponentning miqdori, %;
γ - mahsulotning chiqishi, % yoki birlik ulushida;
ε – ajralish, % yoki birlik ulushida.
Chiqishni aniqlaymiz:
boyitmaning chiqishi
Q
С
б
,%
100
chiqindining chiqishi
Q
Т
ч
,%
100
Boyitish oxirgi mahsulotlari chiqishlarining yig’indisi 100 % deb qabul
qilinadigan dastlabki mahsulotning chiqishiga teng.
Q
T
C
Q
Т
Q
С
ch
b
%
100
100
100
100
Balans tuzamiz:
mahsulot bo‘yicha Q=C+T
komponent bo‘yicha
100
100
100
T
C
Q
T
C
Q
Mahsulot balansi tenglamasidan
60
T = Q - C
C = Q – T
T va S larning qiymatini komponentning balansi tenglamasiga qo‘ysak
C
Q
C
Q
va
T
T
Q
Q
bundan
Q
C
va
Q
T
U holda chiqishlarni hisoblash uchun hisoblash formulasini olamiz.
Q
С
b
,%
100
100
Q
T
ch
,%
100
100
Komponentning ajralishini aniqlaymiz boyitmaga
,%
100
100
100
100
Q
C
Q
C
б
chiqindiga
,%
100
100
100
100
Q
T
Q
T
ч
Komponentni boyitishning oxirgi mahsulotlariga ajralishi yig’indisi uni
100 % deb qabul qilingan dastlabki mahsulot ajralishiga teng.
%
100
100
100
100
Q
T
C
Q
T
Q
C
ch
b
Q
T
ва
Q
C
larning yuqorida topilgan qiymatlarini
ch
b
,
ga qo‘yib
ajralishni hisoblash uchun formulani olamiz.
b
b
Q
C
100
100
61
ch
ch
Q
T
100
100
Texnologik ko‘rsatgichlar boyitish fabrikalaridagi boyitish jarayonlarini
baxolash uchun xizmat qiladi.
|
