Oltinning elektrolitik affinaji

248 
Oltinni elektrolitik rafinirlashda katodda boradigan asosiy jarayon bu 
AuCl
4
anionini metall holigacha qaytarilishidir: 
АuCl
4
-
+ 3е =Аu + 4 Cl
- 
Bu jarayonning standart potensiali +0,99V ga teng, shuning uchun 
vodorodning katodda qaytarilishi kuzatilmaydi. 
Anodda esa rafinirlanadigan qotishma erishi bilan oltinning eritmaga 
oʻtish jarayoni kuzatiladi: 
Au + 4 Cl
- 
- 3e → AuCl
4 
; 
Cl
- 
- 2e → Cl
2 
(gaz); E
0
= + 1,36B; 
2N
2
О →4 H
+ 
+ O
2
(gaz); E
0
= + 1,23B. 
Xlor va kislorodning standart potensiali oltinnikiga nisbatan elektr musbat 
boʻlganligi uchun odatiy sharoitda ularning anodda ajralib chiqishi 
kuzatilmaydi. 
Lekin oltinning passivlashishi jarayonga salbiy ta'sir koʻrsatadi, chunki 
oltin passivlashganda anodni erishi deyarli toʻxtaydi, uning standart potensiali 
musbat tomonga siljiydi, bu esa oʻz navbatida xlor gazini anodda ajralib 
chiqishiga olib keladi. Bu holat esa elektrolit tarkibida oltinni miqdorini 
kamayishiga olib keladi va shu bilan birga ishlab chiqarish boʻlimini xlor gazi 
bilan zaxarlanishiga olib keladi. Oltinni passivlanishi jarayonning muhitiga 
bog’lik boʻlib, qulay sharoit xlorid kislotaning konsentratsiyasi 1 g-ekv/l ni va 
tok zichligi 1500 A/m
2
boʻlgan sharoit hisoblanadi. 
Au + 2 Cl
- 
- e → AuCl
2 
; E
0
= + 1,11B 
АuC1
4
-
va АuC1
2 
anionlari oʻrtasidagi tenglama oʻrnatiladi: 
3AuCl
2 
→ АuC1
4
-
+2 Аu + 2C1
-
Bu anionlarning konsentratsiyasi oʻlchangan, shuning uchun bir valentli 
oltin xlorid anionining katodda metall holigacha qaytarilishini kuzatish 
mumkin:

249 
AuCl
2
+ e→ Аu +2C1
-
. 
Elektrolitik 
rafinirlashning 
oʻziga 
xosligi 
shundaki, 
jarayonda 
oʻzgaruvchan assimetrik tok va uning 1500A/m
2 
zichlilikga ega koʻrinishi 
qoʻllaniladi. Doimiy tok ta’sirida anod yuzasini kumush qoplaydi va oltinning 
erishi toʻxtaydi, natijada anodda gaz holida xlor ajralishi kuzatiladi. Doimiy tok 
ta’sirida bu jarayonni chetlab oʻtish imkonini beradi va 20% kumushli 
eritmalardan ajratish imkon mavjud boʻladi.
Oltin anodlarida mis, qoʻrg’oshin, temir, tellur, qalay va platina kabi 
qoʻshimchalar uchraydi. Mis oltinga nisbatan elektromanfiy metall boʻlib, 
eritmaga elektrolit shaklida oʻtadi. Anodda mis miqdori 2%dan oshsa 
elektrolitdagi mis miqdori 90g/l ga yetadi va bu vaziyatda elektrolitni 
almashtirishga toʻg’ri keladi. 
Oltin anodlarini elektroliz qilish vaqtida vismut, sulfid va ikki valentli 
temir yomon ta’sir koʻrsatadi. Elektroliz jarayoni chinni vannalarda olib 
boriladi. Katod sifatida oltindan qilingan qalinligi 0,1-0,25mm boʻlgan 
plastinkalardan foydalaniladi.
Vannaga 18 katod va 15 anod yuklanadi, bitta anodning og’irligi 2kg. 
Vanna tortmali shkafga joylashtiriladi. Elektrolit tarkibida 70-200g/l oltin va 
40-100g/l sulfat kislota boʻladi. Elektrolit harorati 50-60
0
C. Elektroliz jarayoni 
doimiy assimetrik tok kuchizichligi 600-1500A/m
2
, vannadagi qarshilik 0,5V. 
Katodlar kuniga 3-4 marta boʻshatiladi.
Oltin katodi qaynoq suv bilan yuviladi va sulfat kislota bilan qayta 
ishlanadi, quritiladi va induksion pechda eritiladi va tozaligi 999,8-999,9
boʻlgan quyma olinadi.  

Download 3,78 Mb.