bosqich
(30-daq.)
ishlarini tekshiradi va baxolarini
e`lon qiladi
3.2
Keyingi
mavzu
bo‘yicha
tayyorlanib kelish uchun savollar
beradi.
3.3. Mavzu bo‘yicha bilimlarni
chuqurlashtirish uchun adabiyotlar
ro‘yhati beradi
Eshitadilar
Yozadilar
Tinglaydilar
YO`RIQLI TEXNOLOGIK XARITA
Kasb kodi va nomi: 3.52.01.01.Raqamli multimediya axborotlarni qayta ishlash va
yaratish ustasi
O’quv amaliyot nom: Raqamli multimediya axborotlarini nashr qilish
Mavzu: Animatsion va tasvirli ma`lumotlarni ishlab chiqish vositalari bilan ishlash
Amaliy masg’ulot maqsadi: O’quvchilarda amaliy ish bajarish ko’nikmalarini
shakllantirish
Bajariladiga
n ishlar
mazmuni
Moslamalar,
asboblar va
uskunalar
Eskizlar,chizmalar,
rasmlar
Bajarish tartibi
I
II
III
IV
1Animatsion
foto suratlar
bilan
ishlovchi
dasturlarni
kompyuterga
o’rnatish.
Kompyuter,
noutbuk,
proektor
*
Flash texnologiyasiga
-
ShockWave
Flash
(SWF)
formatli vektorli
grafikdan foydalanishga
asoslangan
texnologiyadir
*
Hozirgi vaqtda Web-
sahifalarni
yaratishda
birinchi
o`rinlardan
birini
rastrli
grafika
egallaydi.
Rastrli
formatlardan
GIF
(Graphics
Interchange
Format - ma’lumotlar
almashuvi uchun grafik
format),
JPEG
(Join
Photographic
Experts
Group – tasvir bo`yicha
mutaxassislar birlashgan
guruhi)
va
PNG
(Portable
Network
Graphics-
ko`chirma
grafik format) va boshqa
formatlarni
keltirish
mumkin.
Rastrli
grafikani
ishlatishda
tasvir nuqtalar majmuasi
(piksellar
– inglizca
pixels)
dan
iborat
bo`ladi.
2.Aimatsion
dausturida
fotoda
animatsiyalar
bajarish.
Kompyuter,
noutbuk,
proektor
Animatsion va tasvirli
ma`lumotlarni
ishlab
chiqish vositalari bilan
amaliy ish bajaradilar.
*
3.Tasviriy
ma’lumotlar
bilan
ishlovchi
dasturni xam
kompyuterga
o’rnatadilar.
Kompyuter,
noutbuk,
proektor
tasvirli
ma`lumotlarni
ishlab
chiqish vositalari
bilan tanishib chiqadilar
amaliy ish bajaradi
-
Flash
dasturining
uskunalar
paneli
tasvirlarni yaratish va
tahrirlash kabi amallarni
bajarishga
yordam
beradi
-Tahrirlash
uskunalari
paneli asosiy ekranni
chap
tomonida
joylashadi. Unda asosan
grafik obyektlar yaratish
va
tahrirlash
uchun
mo`ljallangan uskunalar
joylashtirilgan.
- Zoom Tool – bu
uskuna tanlanganda ish
maydonidagi tasvirni tez
masshtablash
rejimi
yoqiladi
4.Animatsion
va
tasviriy
ma’lumotlar
bilan
ishlovchi
dasturlarni bir
birdan
farqlaydilar.
Kompyuter,
noutbuk,
proektor
-sintaksis
jihatidan
"JavaScript" ga o`xshab
ketadi.
Actionscript
boshqa
dasturlash
tillariga
o`xshab
o`zining
maxsus
sintaksisiga,
rezervlashgan so`zlariga,
operator
va
ma'lumotlarni
o`zida
saqlashni bajaradi
*
Rastrli
grafikani
ishlatishda
tasvir
nuqtalar
majmuasi
(piksellar
– inglizca
pixels) dan foydalanadi
-Actions
oynasining
chetki o`ng
burchagida
joylashgan tugmada ham
birqancha
buyruqlar
yozilgan
ularni
aksariyatini ko`rib o`tadi
-“Import
skripta”
–
bundan oldin kiritilgan
skriptni joylashtiradi
-“Eksport
skripta” –
kiritilgan
skriptni
as
formatda kiritib saqlab
qo`yish
uchun
22-Mavzu: Animatsion va tasvirli ma`lumotlarni ishlab chiqish vositalari bilan
ishlash
Reja:
1 Animatsion vositalar.
2 Tasvirli ma’lumotlar vositalari.
3Animatsion va tasvirli ma’lumot ishlab chiqish.
Flash texnologiyasi haqida ma’lumot
Flash texnologiyasiga - ShockWave Flash (SWF) formatli vektorli grafikdan
foydalanishga asoslangan texnologiyadir. Bu format eng samarali
grafik formatlardan
bo`lmasada, SWF formati foydalanuvchilarga grafik imkoniyatlari cheklanmagan
grafiklar bilan ishlovchi vositalar va natijani Web- brouzerlarda, kerakli muxarrirlarda
foydalanish imkoniyatilari mavjud. Flash texnologiyasining imkoniyatlardan yana biri -
bu uning moslashuvchanligidir, ya’ni bu format barcha platformalarda (MacOS tizimli
Macintosh kompyuterlari yoki Windows tizimli kompyuterlarida) ishlatilishi mumkin.
Yana bir qulay imkoniyati uning yordamida yaratilgan tasvirlar nafaqat animatsiyali
bo`lishi, balki interfaol elementlar va tovush bilan boyitilishi hamda dasturlash orqali
boshqarilishi mumkin. Flash texnologiyasining mosalashuvchanlik va interfaol
multimediya dasturlar yaratish imkoniyati ko`pchilik Web-dizaynerlar o`rtasidagi
bahslarga sabab bo`lib, uni mashhurligini oshishiga imkoniyat berdi. Shuning uchun bu
texnologiyaning yaratilishi bilan bir vaqtda Macromedia kompaniyasi tomonidan ikki
asosiy
web-brouzerlari, Internet Explorer va Netscape Communicatorlar uchun
elementlar Plug-In yaratildi. Bu esa, o`z navbatida Flash texnologiyasini Internetda yana
ham keng tarqalishiga olib keldi. Natijada ushbu web-brouzerlar yaratuvchilari swf
formatini o`z dasturlarini asosiy formatlar bazasiga qabul qildi. Bunday usulni boshqa
yirik dasturiy ta’minot yaratuvchilar (masalan, Adobe firmasi) ham qo`llay boshladi.
Macromedia kompaniyasi swf formatini juda oddiy va qulay uskunalar bilan
ta’minlaganligi bu formatdan ko`p muxlislarning foydalanishiga olib keldi. Shuni aytish
kerakki, hozirgi vaqtda ushbu uskunalarni bir qancha to`liq to`plamlari ham mavjud.
Ushbu uskunalarni bir turi Macromedia Director Shockwave Studio - multimediya
taqdimotlarni yaratish, Macromedia FreeHand va Macromedia Fireworks - grafik
tasvirlar
muharriri, Macromedia Authorware va Macromedia CourseBuilder - interfaol
o`rgatuvchi kurslarni yaratish muharriri va boshqalarni misol qilib olish mumkin. Web-
sahifa yaratuvchilar orasida eng ko`p ishlatiladigani bu Macromedia Flash dasturidir,
chunki ushbu dastur ixtiyoriy Web-sahifaga mashhurlik olib keluvchi banner va
animatsiya, interfaol lavhalar yaratish imkonini beardi. Balki shuning uchundir swf
formatini oddiy qilib Flash deb atalish odatga kirib kolgan. Flash texnologiyalar
tarkibining elementlari: · vektorli grafika; · animatsiyani bir qancha usullarda ishlash; ·
interfeysda interfaol elementlarini yaratish; · sinxron ovoz qo`shish; · HTML formati va
boshqa internetda foydalaniladigan barcha formatlarga o`tkazishni ta’minlash; ·
mustaqil platformali; · Flash-roliklarni avto rejimda ham,
Web - brouzer yordamida
ham ko`rish imkoniyati mavjud; · vizual uskunalari mavjudligi Flash-rolik
yaratuvchilarini ko`plab murakkab amallardan xalos etadi, shuningdek Flash-
texnologiyalarning texnik asnektlarni o`rganishni talab etmaydi.
Hozirgi vaqtda Web-sahifalarni yaratishda birinchi o`rinlardan birini rastrli grafika
egallaydi. Rastrli formatlardan GIF (Graphics Interchange Format - ma’lumotlar
almashuvi uchun grafik format), JPEG (Join Photographic Experts Group – tasvir
bo`yicha mutaxassislar birlashgan guruhi) va PNG (Portable Network Graphics-
ko`chirma grafik format) va boshqa formatlarni keltirish mumkin.
Rastrli grafikani
ishlatishda tasvir nuqtalar majmuasi (piksellar – inglizca pixels) dan iborat bo`ladi. Bu
nuqtalar bir - biri bilan bog`liq bo`lmaganligi uchun ushbu nuqtalarni har birga rangi va
koordinatasi berilishi kerak. Oddiy holda, agar ikki xil rangli tasvir ishlatilsa (masalan,
oq-qora), u holda har bir pikselni ta’riflash uchun bitta ikkili razryad (0- qora, 1- oq)
ta’riflash etarli bo`ladi. 256 - rangli rasm uchun har bir pikselga bunday razryadlardan 8
ta kerak bo`ladi (256=2 8 ). Juda ham murakkab fotorealistik rangli tasvirlar 1 pikselga
24 razryad talab qiladi. Natijada rastr tasvirli fayllar o`lchami tasvirni rang chuqurligi
o`sgani sari oshib boradi. Rastrli tasvirlarni yana bir kamchiligi shundan iboratki, tasvir
sifati piksel o`lchamiga bog`liq, u esa o`z navbatida monitorni imkoniyati bilan
belgilanadi. Shuning uchun bir xil rasm turli monitorlarda har xil ko`rinishga ega
bo`lishi mumkin. Rastrli tasvir o`lchamini o`zgartirish juda ham murakkab ishdir.
Chunki bunday tasvirni kattalashtirish piksellar sonini o`sishiga olib keladi. Kompyuter
grafikasi sohasidagi mutaxassislar tomonidan juda murakkab rastrli tasvirlar piksellar
«ko` naytirish» yoki “o`chirish (agar tavirni kichraytirish kerak bo`lsa)” algoritmlari
ishlab chiqilgan, lekin ular doim ham ushbu masalani oqilona bajara olmaydi. Web-
sahifalarni yaratishda birinchi o`rinlardan birini vektorli grafika ham egallaydi. Bu
tasvirni rasmdagi joylashuvi matematik formulalar bilan berilgan egri chiziqlar
majmuasi yordamida namoyish etish usulidir. Masalan, istalgan doirani tasvirlash uchun
uch-to`rt raqam kerak bo`ladi: radius, markaz koordinatalari va chiziq qalinligi. Shuning
uchun, vektorli grafika rastrli grafikaga nisbatan bir qancha afzalliklarga ega: · vektorli
tasvirlarni belgilovchi matematik formulalar kompyuter xotirasida rastrli tasvir
piksellariga qaraganda
kamroq joy egallaydi; · tasvir (yoki uning ayrim qismlarini)
sifatini yuqotmasdan chegaralanmagan kattalashtirish imkoniyati mavjudligi; · tasvirni
bir platformadan ikkinchisiga ko`chirishning qulayligi. Albatta, vektorli tasvirlarni o`z
kamchiliklari ham mavjud. Masalan, fotorealistik tasvirni vektorli formatda namoyish
qilish murakkabroq. Flash yaratuvchilari bunga echimni tonishgan. Flash yordamida
Web – sahifalar tuzishda siz nafaqat vektorli balki rastrli tasvirlarni ishlatishingiz ham
mumkin.
