Mantiqiy amallar ko‘rinishlari

30 
amallarni bajaradigan sxemalarni yasashda faqat bitta HAM-EMAS, yoki YoKI-
EMAS mantiqiy elementidan foydalanish talab qilinishi bilan ham ajralib turadi.
- 
Axborotni kodlash usuliga ko‘ra mantiqiy elementlar potensial va impuls 
usullariga bo‘linadilar. 
- 
Mantiqiy elementlarning ko‘pchiligi potensial hisoblanadi, ya’ni ularda 
ikkilik axborot ikkita elektr potensial daraja ko‘rinishida ifodalanadi:
- 
mantiqiy 0 – past potensial U0,
- 
mantiqiy 1 – yuqori potensial U1.
- 
Impuls mantiqiy elementlarda mantiqiy birga - impulsning mavjudligi, 
mantiqiy nolga – uning mavjud emasligi mos keladi. 
- 
IMS potensial mantiqiy elementlari quyidagi parametrlar bilan 
xarakterlanadi: 
- 
mantiqiy «0» va «1» kuchlanishlari - U0 va U1; 
- 
mikrosxema holati teskari holatga o‘zgaradigan kirishdagi ma’lum 
kuchlanish – bo‘sag‘aviy kuchlanish UBO‘S; 
- 
kirish bo‘yicha birlashish koeffisienti m (kirishlar soni); 
- 
chiqish bo‘yicha tarmoqlanish koeffisienti n (yuklama qobiliyati yoki 
mazkur IMS chiqishiga ulash mumkin bo‘lgan xuddi shunday mirosxemalar soni); 
- 
Eng oddiy mantiqiy element mantiqiy operatsiyani bajaradigan invertordir 
EMAS- inversiya yoki mantiqiy inkor. Kirish uchun bitta signal qo'llaniladi, 
qarama-qarshi signal chiqariladi. Kirish "0", chiqish "1" yoki kirish "1" va chiqish 
"0" dir. 
- 
EMAS elementi faqat bitta kirishga ega, u holda uning haqiqat jadvali 
faqat ikkita qatordan iborat. İnverter rolida siz umumiy emitent yoki manbaga ega 
bo'lgan sxema bo'yicha ulangan an'anaviy tranzistorli kuchaytirgichdan 
foydalanishingiz mumkin. Bipolyarda bunday ulanishga misol npn tranzistor, 
quyidagi rasmda ko'rsatilgan. 

31 
- 
O'chirish dizayniga qarab, inverter bo'lishi mumkin turli vaqtlar signal 
uzatish va boshqa yukda ishlashi mumkin. U bir yoki bir nechta tranzistorlarda 
yig'ilishi mumkin, ammo sxemadan qat'i nazar, barcha invertorlar bir xil 
funktsiyani bajaradi. Shuning uchun, tranzistorlarni yoqish xususiyatlari bajarilgan 
funktsiyani yashirmasligi uchun raqamli mikrosxemalar uchun maxsus belgilar 
qo'llaniladi.
- 
Invertorlar raqamli sxemalarning barcha seriyalarida mavjud. Mahalliy 
mikro montajlarda invertorlar LN harflari bilan belgilanadi. Misol uchun, 
1533LN1 oltita inverterni o'z ichiga oladi. Xorijiy mikro yig'ilishlar raqamli 
belgidan foydalanadi, masalan, 74ALS04 
- 
"VA" mantiqiy ko'paytirish operatsiyasini amalga oshiradi. Uning 
kirishiga ikkita signal beriladi va chiqishda bitta signal olinadi.
- 
Agar chiqishda ikkita nol berilgan bo'lsa - nol, ikkitasi - chiqish bitta.
- 
Agar bitta kirish "1" ni, ikkinchisi esa nolni qabul qilsa, u holda chiqish 
"0" dir.
- 
AND mantiqiy elementining ishlashini tushunishning oson yo'li ideal 
elektron boshqariladigan kalitlarga yig'ilgan soddalashtirilgan sxema yordamida 
amalga oshiriladi.
- 
Unda oqim faqat ikkala kalit yopilganda oqadi va shuning uchun 
chiqishdagi bitta signal faqat kirishda ikkala mantiqiy signal bilan bo'ladi. 
- 
Uchinchi asosiy mantiqiy element OR operatsiyasini bajaradigan 
ajratuvchi - mantiqiy qo'shish. Disjunktorning grafik tasviri quyida joylashgan 
videoning kirish qismida ko'rsatilgan. 
- 
Taqdimotning ravshanligi uchun biz "OR" disjunktorini kalitlar shaklida 
taqdim etamiz. Ammo bu safar biz ularni parallel ravishda bog'laymiz. Quyidagi 
rasmdan ko'rinib turibdiki, mantiqiy birlik darajasi har qanday tugma yopilishi 
bilanoq chiqishda o'rnatiladi, batafsil ma'lumot uchun haqiqat jadvaliga qarang. 
- 
Past darajadagi integratsiyaga ega K155 seriyali tranzistor-tranzistorli 

32 
mantiq (TTL) mikrosxemasining misolidan foydalanib, haqiqiy mantiqiy elementni 
ko'rib chiqing. To'rtta elementni o'z ichiga olgan K155LA3 mikromontaji 2I - 
EMAS.
- 
Ikkita birlashtirilgan qismning tasviri: chiqishdagi "2I" va "YO'Q" 
elementi. 2I-NOT uchun haqiqat jadvali quyida ko'rsatilgan: 
- 
Natijada, kirishda inverter tufayli "VA" elementiga qarama-qarshi bo'lgan 
holat ro‘y beradi. Uchta "0" va bitta "1" dan farqli o'laroq, uchta "1" va faqat bitta 
nol olinadi.
- 
VA-EMAS raqamli mantiqiy komponent ko'pincha Schaeffer elementi deb 
ataladi. 
Amalda ikkita kirishli XOR elementlari ham qo'llaniladi. Quyidagi rasmda 
inversiyasiz element belgisi va uning holat jadvali ko'rsatilgan. Ushbu 
komponentning asosiy vazifasi quyidagicha, chiqish signali faqat kirishlardagi 
mantiqiy darajalar boshqacha bo'lsa paydo bo'ladi. 

Download 5,25 Mb.