30
amallarni bajaradigan sxemalarni yasashda faqat bitta HAM-EMAS, yoki YoKI-
EMAS mantiqiy elementidan foydalanish talab qilinishi bilan ham ajralib turadi.
-
Axborotni kodlash usuliga ko‘ra mantiqiy elementlar potensial va impuls
usullariga bo‘linadilar.
-
Mantiqiy elementlarning ko‘pchiligi potensial hisoblanadi, ya’ni ularda
ikkilik axborot ikkita elektr potensial daraja ko‘rinishida ifodalanadi:
-
mantiqiy 0 – past potensial U0,
-
mantiqiy 1 – yuqori potensial U1.
-
Impuls mantiqiy elementlarda mantiqiy
birga - impulsning mavjudligi,
mantiqiy nolga – uning mavjud emasligi mos keladi.
-
IMS potensial mantiqiy elementlari quyidagi parametrlar bilan
xarakterlanadi:
-
mantiqiy «0» va «1» kuchlanishlari - U0 va U1;
-
mikrosxema holati teskari holatga o‘zgaradigan kirishdagi ma’lum
kuchlanish – bo‘sag‘aviy kuchlanish UBO‘S;
-
kirish bo‘yicha birlashish koeffisienti m (kirishlar soni);
-
chiqish bo‘yicha tarmoqlanish koeffisienti n (yuklama qobiliyati yoki
mazkur IMS chiqishiga ulash mumkin bo‘lgan xuddi shunday mirosxemalar soni);
-
Eng oddiy mantiqiy element mantiqiy operatsiyani bajaradigan invertordir
EMAS- inversiya yoki mantiqiy inkor. Kirish uchun bitta signal qo'llaniladi,
qarama-qarshi signal chiqariladi. Kirish "0", chiqish "1" yoki kirish "1" va chiqish
"0" dir.
-
EMAS elementi faqat bitta kirishga ega, u holda uning haqiqat jadvali
faqat ikkita qatordan iborat. İnverter rolida siz umumiy emitent yoki manbaga ega
bo'lgan sxema bo'yicha ulangan an'anaviy tranzistorli
kuchaytirgichdan
foydalanishingiz mumkin. Bipolyarda bunday ulanishga misol npn tranzistor,
quyidagi rasmda ko'rsatilgan.
31
-
O'chirish dizayniga qarab, inverter bo'lishi mumkin turli vaqtlar signal
uzatish va boshqa yukda ishlashi mumkin. U bir yoki bir nechta tranzistorlarda
yig'ilishi mumkin, ammo sxemadan qat'i nazar,
barcha invertorlar bir xil
funktsiyani bajaradi. Shuning uchun, tranzistorlarni yoqish xususiyatlari bajarilgan
funktsiyani yashirmasligi uchun raqamli mikrosxemalar uchun maxsus belgilar
qo'llaniladi.
-
Invertorlar raqamli sxemalarning barcha seriyalarida mavjud. Mahalliy
mikro montajlarda invertorlar LN harflari bilan belgilanadi. Misol uchun,
1533LN1 oltita inverterni o'z ichiga oladi. Xorijiy mikro yig'ilishlar raqamli
belgidan foydalanadi, masalan, 74ALS04
-
"VA" mantiqiy ko'paytirish operatsiyasini amalga oshiradi.
Uning
kirishiga ikkita signal beriladi va chiqishda bitta signal olinadi.
-
Agar chiqishda ikkita nol berilgan bo'lsa - nol, ikkitasi - chiqish bitta.
-
Agar bitta kirish "1" ni, ikkinchisi esa nolni qabul qilsa, u holda chiqish
"0" dir.
-
AND mantiqiy elementining ishlashini tushunishning oson yo'li ideal
elektron boshqariladigan kalitlarga yig'ilgan soddalashtirilgan sxema yordamida
amalga oshiriladi.
-
Unda oqim faqat ikkala kalit yopilganda oqadi va shuning uchun
chiqishdagi bitta signal faqat kirishda ikkala mantiqiy signal bilan bo'ladi.
-
Uchinchi asosiy mantiqiy element OR operatsiyasini bajaradigan
ajratuvchi - mantiqiy qo'shish. Disjunktorning grafik
tasviri quyida joylashgan
videoning kirish qismida ko'rsatilgan.
-
Taqdimotning ravshanligi uchun biz "OR" disjunktorini kalitlar shaklida
taqdim etamiz. Ammo bu safar biz ularni parallel ravishda bog'laymiz. Quyidagi
rasmdan ko'rinib turibdiki, mantiqiy birlik darajasi har qanday tugma yopilishi
bilanoq chiqishda o'rnatiladi, batafsil ma'lumot uchun haqiqat jadvaliga qarang.
-
Past darajadagi integratsiyaga ega K155 seriyali
tranzistor-tranzistorli
32
mantiq (TTL) mikrosxemasining misolidan foydalanib, haqiqiy mantiqiy elementni
ko'rib chiqing. To'rtta elementni o'z ichiga olgan K155LA3 mikromontaji 2I -
EMAS.
-
Ikkita birlashtirilgan qismning tasviri: chiqishdagi "2I" va "YO'Q"
elementi. 2I-NOT uchun haqiqat jadvali quyida ko'rsatilgan:
-
Natijada, kirishda inverter tufayli "VA" elementiga qarama-qarshi bo'lgan
holat ro‘y beradi. Uchta "0" va bitta "1" dan farqli o'laroq, uchta "1" va faqat bitta
nol olinadi.
-
VA-EMAS raqamli mantiqiy komponent ko'pincha Schaeffer elementi deb
ataladi.
Amalda ikkita kirishli XOR elementlari ham qo'llaniladi. Quyidagi rasmda
inversiyasiz element belgisi va uning holat jadvali ko'rsatilgan. Ushbu
komponentning asosiy vazifasi quyidagicha, chiqish
signali faqat kirishlardagi
mantiqiy darajalar boshqacha bo'lsa paydo bo'ladi.
