BIOS darajasida ma'lumotni himoya qilish

43 
BIOS mikrosxemada joylashgan bo’lib, diskga ko’chiriladi. Sistemali BIOS 
drayverlarning asosiy qismlarini (klaviatura, diskovod, qattiq disk, parallel portlar 
va h.k.) kompyuterning boshlang’ich ishi uchun saqlaydi. Yangi qurilmalar 
o’rnatilgan vaqtda, ularning ish faoliyati BIOSga kiritilmagan bo’ladi. Bunday 
qurilmalar kompyuter ish vaqtida sezilmaydi, shuning uchun kerakli drayverlar 
diskdan o’rnatiladi. Bu ovoz adapteri, skaner, printer singari qurilmalariga ta‘luqli. 
Lekin ba‘zi uskunalar kompyuter ishi uchun zarur. Masalan: Ma‘lumotni ekranda 
paydo bo’lishi uchun video adapterni ishlatish kerak. Hozirda ko’p turdagi 
videoadapterlar mavjud. Ularning hammasini sistemali BIOSga kiritib bo’lmaydi. 
Bunday vaqtda kerakli drayverlar BIOS mikrosxemasiga maxsus disklar 
yordamida o’rnatiladi va operatsion sistema yuklanish davomida uni yuklaydi. 
Bunday ish tartibi yangi modellardagi qurilmalarda BIOS ni yangilashdan 
saqlaydi. Shaxsiy BIOS qoidaga ko’ra quyidagi platalarda o’rnatiladi: Video 
adapter – doim shaxsiy BIOS mikrosxemasiga ega. SCSI -adapter - bu BIOS 
barcha SCSI qo’llaydi. Diskdan qo’shimcha drayverlarni to’plovchi CD-ROM, 
skaner ZIP lar uchun yozib olish kerak. Tarmoq adapteri – qurilmalarning 
boshlang’ich ishi va disksiz markazlarini normal funksiyasi. IDE disklar yoki disk 
yurituvchilar - sistema ishida yordamchi funksiyani bajaradi. Barcha tizim 
platalarda mikrosxema ko’rinishida, BIOS yoki ROM BIOS deb ataluvchi dastur 
ta‘minoti kiritilgan. Mazkur tur xotirani ko’pincha ROM (Read Only Memory, 
ya‘ni faqat o’qishga mo’ljallangan xotira) yoki DXQ (doimiy xotira qurilmasi) deb 
yuritiladi. Bu mikrosxemada boshlang’ich yuklash dasturlari va drayverlar 
jamlangan. Unda shuningdek POST jarayoni jamlangan, bundan tashqari 
konfiguratsiya ma‘lumotlari kiritiladi. Barcha parametrlar CMOS – xotirada 
yozilgan bo’lib, batareya yordamida zaryadlanadi. Bu CMOS – xotirani ba‘zida 
NVRAM (Non Volatile RAM) deb atashadi. Shunday qilib BIOS da bir nechta 
mikrosxemalarda saqlanadigan dastur to’plami mavjud. Bu dasturlar kompyuter 
ish vaqtida operatsion sistema yuklanmasdan oldin bajariladi. BIOS odatda 
kompyuterda RS –ga oid 4 ta vazifani bajaradi: Post – o’z-o’zini testdan o’tkazish: 
protsessor, xotira, videoadapter, disk kontrolleri, diskovod, klaviaturani ishiga 

44 
tayyorlaydi. BIOS parametrlari dasturini o’rnatish (Setup BIOS) – bu dastur 
kerakli klavish bosilganda ishga tushadi. Eski kompyuterlarda bu dastur uchun 
disk kerak. Sistemali boshlang’ich yuklovchisi - diskli qurilmalarda bosh 
yuklovchi sektorni izlaydi. BIOS – drayverlar to’plami. Dos yoki Windows da 
himoya uchun faqat BIOS drayverlari ishlatiladi. Barcha zaruriy qurilmalarni 
o’rnatilgandan so’ng operatsion tizimda ulardan foydalanish imkoniyati tug’iladi. 
Masalan, multimedia texnologiyasi. Multimedia foydalanuvchiga fantastik dunyoni 
(virtual haqiqiy) yaratishda juda ajoyib imkoniyatlarni yaratib beradi, bunda 
foydalanuvchi chekkadagi sust kuzatuvchi rolini bajarmasdan, balki u yerda avj 
olayotgan xodisalarda faol ishtirok etadi; shu bilan birga muloqat foydalanuvchi 
uchun odatlangan tilda - birinchi navbatda tovushli va videoobrazlar tilida bo’lib 
o’tadi. 

Download 5,25 Mb.