43
BIOS mikrosxemada joylashgan bo’lib, diskga ko’chiriladi. Sistemali BIOS
drayverlarning asosiy qismlarini (klaviatura, diskovod, qattiq disk, parallel portlar
va h.k.) kompyuterning boshlang’ich ishi uchun saqlaydi.
Yangi qurilmalar
o’rnatilgan vaqtda, ularning ish faoliyati BIOSga kiritilmagan bo’ladi. Bunday
qurilmalar kompyuter ish vaqtida sezilmaydi, shuning uchun kerakli drayverlar
diskdan o’rnatiladi. Bu ovoz adapteri, skaner, printer singari qurilmalariga ta‘luqli.
Lekin ba‘zi uskunalar kompyuter ishi uchun zarur. Masalan: Ma‘lumotni ekranda
paydo bo’lishi uchun video adapterni ishlatish kerak. Hozirda ko’p
turdagi
videoadapterlar mavjud. Ularning hammasini sistemali BIOSga kiritib bo’lmaydi.
Bunday vaqtda kerakli drayverlar BIOS mikrosxemasiga maxsus disklar
yordamida o’rnatiladi va operatsion sistema yuklanish davomida uni yuklaydi.
Bunday ish tartibi yangi modellardagi qurilmalarda BIOS ni yangilashdan
saqlaydi. Shaxsiy BIOS qoidaga ko’ra quyidagi platalarda o’rnatiladi: Video
adapter – doim shaxsiy BIOS mikrosxemasiga ega.
SCSI -adapter - bu BIOS
barcha SCSI qo’llaydi. Diskdan qo’shimcha drayverlarni to’plovchi CD-ROM,
skaner ZIP lar uchun yozib olish kerak. Tarmoq adapteri – qurilmalarning
boshlang’ich ishi va disksiz markazlarini normal funksiyasi. IDE disklar yoki disk
yurituvchilar - sistema ishida yordamchi funksiyani bajaradi. Barcha tizim
platalarda mikrosxema ko’rinishida, BIOS yoki ROM BIOS deb ataluvchi dastur
ta‘minoti kiritilgan. Mazkur tur xotirani ko’pincha ROM (Read Only Memory,
ya‘ni faqat o’qishga mo’ljallangan xotira) yoki DXQ (doimiy xotira qurilmasi) deb
yuritiladi. Bu mikrosxemada boshlang’ich yuklash
dasturlari va drayverlar
jamlangan. Unda shuningdek POST jarayoni jamlangan, bundan tashqari
konfiguratsiya ma‘lumotlari kiritiladi. Barcha parametrlar CMOS – xotirada
yozilgan bo’lib, batareya yordamida zaryadlanadi. Bu CMOS – xotirani ba‘zida
NVRAM (Non Volatile RAM) deb atashadi. Shunday
qilib BIOS da bir nechta
mikrosxemalarda saqlanadigan dastur to’plami mavjud. Bu dasturlar kompyuter
ish vaqtida operatsion sistema yuklanmasdan oldin bajariladi. BIOS odatda
kompyuterda RS –ga oid 4 ta vazifani bajaradi: Post – o’z-o’zini testdan o’tkazish:
protsessor, xotira, videoadapter,
disk kontrolleri, diskovod, klaviaturani ishiga
44
tayyorlaydi. BIOS parametrlari dasturini o’rnatish (Setup BIOS) – bu dastur
kerakli klavish bosilganda ishga tushadi. Eski kompyuterlarda
bu dastur uchun
disk kerak. Sistemali boshlang’ich yuklovchisi - diskli qurilmalarda bosh
yuklovchi sektorni izlaydi. BIOS – drayverlar to’plami. Dos yoki Windows da
himoya uchun faqat BIOS drayverlari ishlatiladi. Barcha zaruriy qurilmalarni
o’rnatilgandan so’ng operatsion tizimda ulardan foydalanish imkoniyati tug’iladi.
Masalan, multimedia texnologiyasi. Multimedia foydalanuvchiga fantastik dunyoni
(virtual haqiqiy) yaratishda juda ajoyib
imkoniyatlarni yaratib beradi, bunda
foydalanuvchi chekkadagi sust kuzatuvchi rolini bajarmasdan, balki u yerda avj
olayotgan xodisalarda
faol ishtirok etadi; shu bilan birga muloqat foydalanuvchi
uchun odatlangan tilda - birinchi navbatda tovushli va videoobrazlar tilida bo’lib
o’tadi.
