45
7-MAVZU. KONTROLLERLAR, PROTSESSORLAR VA ULARNING
MA’LUMOTLARNI HIMOYA QILISH MAJBURIYATLARI
Reja:
1. Kontrollerlar tushunchasi.
2. Protsessorlar.
3. Ma’lumotlarni himoya qilish majburiyatlari
Kalit so‘zlar: Kontroller, PLC, domen kontrolleri, mikrokontroller, elektr
dvigatel kontrolleri, MP arxitekturasi, A1 OCTAGRAM kontrolleri.
1. Kontrollerlar tushunchasi.
Kontroller (inglizcha kontroller - regulyator, boshqaruv moslamasi) deb
elektronika va kompyuter texnikasidagi boshqaruv qurilmasiga aytiladi.
Dasturlashtiriladigan mantiqli kontroller (PLC-programmable logic
controller) - elektron kompyuterning maxsus turi. Ko'pincha
PLC lar texnologik
jarayonlarni avtomatlashtirish uchun ishlatiladi.
PLC ning ustuvorligi uning noqulay ekologik sharoitlarda, jiddiy texnik
xizmat ko'rsatmasdan va amalda inson aralashuvisiz uzoq muddatli avtonom
ishlashidir.
• PLC - bu real vaqt rejimida ishlash uchun mo'ljallangan qurilmalar.
• PLC lar sanoatda ishlatiladigan boshqa elektron
qurilmalardan ajralib
turadigan bir qator xususiyatlarga ega:
• mikrokontrollerdan (bitta chipli kompyuter) farqli o'laroq - elektron
qurilmalarni boshqarish uchun mo'ljallangan mikrosxema - PLClar alohida
mikrosxema emas, balki mustaqil qurilmadir.
• qaror qabul qilish va operatorni boshqarishga yo'naltirilgan
kompyuterlardan farqli o'laroq, PLC lar sensor signallarini kiritish va chiqarish
orqali mashinalar
bilan ishlashga qaratilgan;
• o'rnatilgan tizimlardan farqli o'laroq, PLClar u tomonidan boshqariladigan
uskunalardan alohida mustaqil mahsulotlar sifatida ishlab chiqariladi.
Quyidagi kontroller turlari bor:
• O'yin kontrolleri - bu konsol va kompyuter o'yinlarida ishlatiladigan
46
kiritish qurilmasi.
• Domen kontrolleri - bu kompyuter tarmog'i (domen) hududini
boshqaradigan server.
• Signal uzilishlari kontrolleri - mikrosxema yoki o'rnatilgan protsessor bloki
turli xil qurilmalardan uzilish so'rovlarini qayta ishlash qobiliyatiga javob beradi.
• Elektr dvigatel kontrolleri - qo'lda boshqariladigan ko'p bosqichli, ko'p
davrli kommutatsiya moslamasi.
• Mikrokontroller - bu elektron qurilmalarni boshqaradigan mikrosxema.
• Sanoat kontrolleri - bu sanoat va boshqa sohalarda texnologik jarayonlarni
avtomatlashtirish, kundalik hayotda iqlim
nazorati va boshqalar uchun
ishlatiladigan boshqaruv moslamasi.
• Dasturlashtiriladigan mantiqiy kontroller - mantiqiy operatsiyalar uchun
optimallashtirilgan sanoat boshqaruvchisidir.
• Tizim kontrolleri - protsessorning RAM bilan o'zaro ta'sirini tashkil etuvchi
va kompyuter platformasini tashkil etuvchi chipset komponentidir.
• Haydovchi kontrolleri - lokomotivlarda, elektr poyezdlarda, tramvaylarda
tortish va/yoki tormozlashni boshqarish.
Misol uchun quyida PW-400 Universal
IP Access Controller
parametrlari keltirilgan:
• Ikkita versiyada taqdim etiladi: quvvat manbai bilan metall korpusda (1,5
A);
• faqat boshqaruv paneli (o'rnatilgan tizimlar uchun).
• U ikki tomonlama ruxsat (ID bo'yicha kirish, so'rov tugmasi orqali
chiqish) yoki bitta ikki tomonlama eshiklarga (ID bo'yicha kirish va chiqish)
xizmat qilishi mumkin.
• PW-400 IP kirish nazorat blogi maksimal avtonom tarzda ishlay olishi
hisobga olingan holda ishlab chiqarilgan - server bilan aloqa yo'q bo'lganda,
yuklangan vazifalar, jumladan kirish qoidalarini bajarishda davom etadi.
• Tarmoq kuchlanishi – 12V, ishlash harorati – 0…550C
• Istemol toki esa 160 mA dan oshmaydi.
47
• Nisbiy namlik harorati 80% dan oshmasligi kerak.
Qolgan ma’lumotlar quyidagi jadvalda keltirilgan:
A1 OCTAGRAM kontrolleri 2010 yilda 15 yildan ortiq vaqt davomida
ishlagan FRP va L seriyali kontrollerlarning sxemalari va proshivkalaridan
foydalangan holda yaratilgan. A1 funktsiyalar to'plami mikrodasturni (MD)
belgilaydi. MD fayl bo'lib, uni elektron pochta orqali qabul qilish va tarmoq orqali
A1 ga yozish mumkin.
• A1 bilan ishlash shaxsiy kompyuterdan foydalanishga o'xshaydi:
• A1 platformasiga buyurtma berishda nazoratchiga o'rnatilgan
kerakli
proshivka ko'rsatiladi. Qo'shimcha kengaytirish modullari (IP, GPRS, o'rni) va
manzilli mikromodullar uchinchi tomon uskunalarini platformaga ulash imkonini
beradi.
• A1 xavfsizlik tizimlarini loyihalash, o'rnatish va ishlatish tartibini oson va
arzonroq qilish imkonini beradi. Imkoniyatlarni kengaytirish yoki o'zgartirish 5
daqiqadan ko'proq vaqtni oladi va kontrollerni o'chirishni talab qilmaydi.
• Protsessor kompyuterdagi asosiy jarayonlarni qayta ishlaydigan va
boshqaradigan asosiy mikrosxemadir. Ko'proq vizual tarzda,
protsessor inson
miyasiga o'xshab shaxsiy kompyuterning miyasi deb ataladi, u ham
mamlakatimizda ma'lumotlarni qayta ishlash va boshqarishning asosiy ishlarini
bajaradi.
• Microsoft ning
Pluton xavfsizlik chipi Intel, AMD va Qualcomm
protsessorlariga qo'shilib ishlab chiqarilyapti.
