27
almashtirish jarayoni kodlash deb ataladi. Olingan raqamlar ketma – ketligi signal
kodi deb ataladi.
Ikkilik sanoq tizimida biror son ikki raqam: 0 va 1 orqali ifodalanadi.
Raqamlarni ifodalash uchun raqamli tizimlarda tok yoki kuchlanish kabi elektr
kattalikni ikki holatdagi signalini qabul qilishga
moslashgan elektron sxema
bo‘lishi talab qilinadi. Kattalikning biri – 0 ga, ikkinchisi – 1 ga mos kelishi kerak.
Raqamli qurilmalar ishlash algoritmini ifodalash uchun bul algebrasi yoki
mantiq algebrasi qo‘llaniladi. Mantiq algebrasi doirasida raqamli sxema kirish,
chiqish va ichki qismlariga mos ravishda bul o‘zgaruvchilari o‘rnatiladi va ular
faqat ikki qiymat qabul qilishi mumkin:
X=0 agar X>1; X=1 agar X > 0.
Bul algebrasi asosiy amallari bo‘lib mantiqiy qo‘shuv, ko‘paytiruv va inkor
amallari hisoblanadi.
Bipolyar tranzistorlardagi mikrosxemalar:
♦ RTL- rezistor-tranzistorli mantiq (eskirgan, TTL bilan almashtirilgan);
♦ DTL- diod-tranzistorli mantiq (eskirgan, TTL bilan almashtirilgan);
♦ TTL- tranzistor-tranzistor mantig'i - mikrosxemalar kirish qismida ko'p
emitterli tranzistorlar bilan bipolyar
tranzistorlardan yasalgan;
♦ TTLSH- Schottky diodlari bilan tranzistor-tranzistorli mantiq - Schottky
effekti bilan bipolyar tranzistorlardan foydalanadigan yaxshilangan TTL;
♦ ESL- emitent bilan bog'langan mantiq - bipolyar tranzistorlarda, ularning
ishlash rejimi to'yinganlik rejimiga kirmasligi uchun tanlangan, bu esa ish
faoliyatini sezilarli darajada oshiradi;
♦ IIL- integral-inyektsiya mantig'i.
CMOS va TTL (TTLS) texnologiyalari eng
keng tarqalgan mikrosxema
mantiqlaridir.
-
Mantiqiy elementlar
-
Tetiklar
-
Hisoblagichlar
28
-
Registrlar
-
Bufer konvertorlari
-
Kodlovchilar
-
Dekoderlar
-
Raqamli taqqoslash
-
Multipleksatorlar
-
Demultipleksatorlar
-
Qo'shimchalar
-
Yarim qo'shuvchilar
-
Kalitlar
-
ALU
-
Mikrokontrollerlar
-
(Mikro) protsessorlar (kompyuterlar uchun protsessorlar)
-
Bir chipli mikrokompyuterlar
-
Chiplar va xotira modullari
-
FPGA (Programmable Logic Integrated Circuits)
TTL raqamli integral mikrosxemalar.
TTL chiplarining eng mashhur seriyalari:
– K155- yuqori tezlik,
keng diapazon, yaxshi shovqin immuniteti, yuqori
quvvat iste'moli;
– K555- K155 seriyasini almashtirish - quvvat iste'moli 4-5 baravar kam
(K155 ga nisbatan);
– KR1533- TTL seriyali mikrosxemalarni
yanada rivojlantirish,
unumdorlikni saqlash va oshirishda 1,5-2 baravar kam quvvat sarfi (K555 bilan
solishtirganda);
– KR531- eng yuqori ko'rsatkich
29
TTL seriyali raqamli mikrosxemalarning ushbu seriyalari 80 MGts gacha
chastotalarda ishlaydigan turli xil raqamli qurilmalarni qurishni ta'minlaydi, ammo
ularning muhim kamchiliklari yuqori quvvat sarfidir.
Agar bunday yuqori tezlik kerak bo'lmasa, lekin minimal quvvat sarfi kerak
bo'lsa, CMOS seriyali mikrosxemalardan foydalaniladi.
CMOS raqamli integral sxemalar(sifatida):
– K176
– K561
– KR1564
– 564
- shuningdek, seriya KR1554, bu deyarli barcha ko'rsatkichlar bo'yicha TTL
va CMOS chiplaridan ustundir.
