Соя фаолиятини типологлаштиришга ҳаракат қилсак, унинг "оқ" (расмий) иқтисодиётга алоқадорлигини асосий мезон қилиб олсак, соя иқтисодиётининг учта сектори пайдо бўлади

Соя фаолиятини типологлаштиришга ҳаракат қилсак, унинг "оқ" (расмий) иқтисодиётга алоқадорлигини асосий мезон қилиб олсак, соя иқтисодиётининг учта сектори пайдо бўлади:

• оқ-ёқа (хаёлий) соя иқтисодиёти;
• кулранг (норасмий) соя иқтисодиёти;
• қора (ноқонуний ер тўла) соя иқтисодиёти.

1. беловоротничковая (фиктивная) теневая экономика;

2. серая (неформальная) теневая экономика;

3. черная(нелегальная подпольная) теневая экономика.

Хуфёна иқтисодиёт ва унинг намоён бўлишини олдини олиш

2014-йилда ХВФ АҚШда хуфёна иқтисодиёт зонасига пул маблағларинии кўчиб ўтиши ва кўпайишини қайд этди. АҚШ иқтисодиётнинг соя сектори ҳажми банк сектори даражасидан ошиб кетади, Европада улар тенг, Хитойда соя сектори пул айланмасининг қарийб тўртдан бирига тўғри келади. 2017 ҳисоботига кўра, Европа ҳамжамияти мамлакатлари соя иқтисодиёти ҳақида $ 2,2 миллиард атрофида баҳоланди. Фоиз жиҳатидан, энг муҳим соя иқтисодиёти анъанавий замонавий нақд пулсиз тўлов технологиялари кенг тарқалган. Уни (ялпи ички маҳсулотга нисбатан уларнинг улуши 20 % дан 40% атрофида тебранади.

Бундан ташқари, қарз ва молиявий-иқтисодий инқирознинг ортиб бораётган оқибатлари билан «хуфёна иқтисодиётга" тушадиган пул миқдори ортиб бормоқда. Худди шу пайтни ўзида, янада ривожланган мамлакатлар сояси иқтисодиёти кичик нисбий ҳажми қарамай (Германияда 14%, Францияда 11% ва Швейцарияда фақат 8%),.Яқинда Ўзбекистон ҳақида маълумотлар эълон қилинди. Давлат солиқ Қўмитаси ҳисоб-китобларига кўра, соя иқтисодиётининг даражаси 48%.

Хуфёна иқтисодиёти аниқ салбий томонларга (солиқ тўлашдан бўйин товлаш, жиноятчилик билан алоқалар) ва бошқа салбий жиҳатлар билан, баъзи ижобий томонларга эга. Айнан хуфёна иқтисодиёт рецессия даврида аҳолининг муайян сегментларини иш билан таъминлаш, норасмий секторда тирикчилик учун вақтинчалик иш билан таъминлаш бўйича янада мослашувчан манба сифатида гавдаланади. Баъзи маълумотларга кўра, йиллик ЯИМнинг 14-15% (Германия, АҚШ) тартибида соя иқтисодиётининг оптимал миқдори мавжуд. Баъзи мамлакатларда улар улуши сезиларли даражада, жумладан Руминия ва Грецияда.

Эътиборингиз учун раҳмат!

Эътиборингиз учун раҳмат!