|
Reja: Gomologik qatori, izomeriyasi, nomenklaturasi
|
| bet | 1/2 | | Sana | 20.12.2022 | | Hajmi | 1.73 Mb. | | #36273 |
Bog'liq Sikloalkanlar - 2019 bir-jinsli-chiziqli-algebraik-tenglamalar-sistemasi, KURS ISHI, 634296, Mavzu, Mavzu Elektron biznesda narx siyosati, narxni shakllantirish re, 2 5217485198408552314, ingliz tili, Документ Microsoft Word (5), O\'tkinchi jarayonlar. Nazirova Z.G, Sinxron generatorlar maydonini so‘ndirish. Reja-fayllar.org, a, Elektr yuritmalarning mexanik qismlarini elementlarini tahlili, Hikmatillo biznes reja, MAVZU
OCHIQ DARS
Reja: 1. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomenklaturasi. - 2. Olinishi.
- 3. Fizikaviy xossalari.
- 4. Kimyoviy xossalari.
- 5. Ishlatilishi.
Sikloalkanlar. Umumiy formulasi CnH2n
Uglerod atomi sp3 gibridlangan, yopiq zanjirli to`yingan uglevodorodlar sikloalkanlar yoki sikloparafinlar deyiladi. Ularni naftenlar, polimetilenlar hamda siklanlar deb ham atashimiz mumkin.
Halqadagi C – C orasidagi masofa – 0,153 nm
n
2n
3n
8n
- Umumiy zarrachalar soni (e+p+n)
22n
2 • 3n
SIKLOALKANLARGA OID UMUMIY FORMULALAR
Izomeriyasi va nomlanishi
Nomlanishiga ko`ra (sistematik) tegishli alkan nomi oldiga
“siklo” so`zi qo`shish orqali hosil qilinadi.
Sikloalkanlarda izomeriyaning quyidagi turlari uchraydi:
1. Halqadagi uglerod atomlarining soniga qarab:
3. O’rinbosarlarning
halqadagi holatiga
qarab:
4. Yon zanjirning
Tarmoqlanishiga
ko`ra izomeriya:
2. Orinbosarlardagi
uglerod atomlari
soniga qarab:
Sikloalkanlar qatoridagi izomerlar soni
Formula
|
Nomi
|
Izomerlar soni
|
Formula
|
Nomi
|
Izomerlar soni
|
C3H6
|
SikloPropan
|
1
|
C7H14
|
SikloGeptan
| |
C4H8
|
SikloButan
|
2
|
C8H16
|
SikloOktan
| |
C5H10
|
SikloPentan
|
5
|
C9H28
|
SikloNonan
| |
C6H12
|
SikloGeksan
|
12
|
C10H20
|
SikloDekan
| |
5. Halqalarda C – C bog’I atrofida aylanish bo’lmaydi. Shu boisdan halqadagi turli uglerod atomlari bilan bog’langan har xil o’rinbosarlari bo’lgan sikloalkanlar sis – va trans – izomerlar holida mavjud bo’lishi mumkin. Masalan: 1,2 – dimetilsikoobutanda metil gurupalari halqa tekisligining bir tomonida yoki turli tomonlarida joylashishi mumkin:
Sikloalkanlar asosan neft tarkibida bo`ladi.
Ular o`simliklarning gultojbarglari, barglari, meva va ildizlaridan ajralib olingan.
Birinchi bo'lib rus olimi V. V. Markovnikov o'z shogirdlari bilan neftdan siklopentan, siklogeksan va ularning hosilalarini ajratib olgan hamda ularning xossalarini o’rgangan.
T A B I A T D A U C H R A S H I
Olinishi: 1) Ajralgan digalogen alkanlarga aktiv metal Na (Freynd) yoki Zn (G. G. Gustavson) ta`sir ettirish yo`li bilan olinadi.
3) Benzol va uning gomologlarini
gidrogenlash orqali. Pt, 300oC
2) Ajralgan digalogenli alkanlarga amalgamalar ta`sirida. (Konnor va Uilson):
4) Besh va olti a’zoli sikloalkanlar ikki asosli karbon kislotalarning Ca, Ba yoki toriyli tuzlarini quruq haydash orqali olinadi. Bunda dastlab keton hosil bo’ladi, so’ng u tegishli uglevodorodgacha qaytariladi:
|
| |
