|
III.BOB. Avtomatlashtirilgan tizim qurilmalarida kommutatsiya mexanizmlari
|
| bet | 6/8 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 3,58 Mb. | | #238812 |
Bog'liq 63-20 Turg\'unboyev DiyorbekIII.BOB. Avtomatlashtirilgan tizim qurilmalarida kommutatsiya mexanizmlari
3.1 ishlab chiqarish va isitish qurilmalarida kommutatsiya mexanizmlari
Bu qurilmalardan biri elektromagnit klapan solenoid hisoblanib, u klapanni ishga tushiradi, siqilgan havo yoki suyuqlikning haydovchi qurilmaga kirishini ochadi va yopadi. Elektr toki g‘altakka yo‘naltirilganda po‘lat armatura solenoidga tortiladi, bu esa klapanning ochilishiga olib keladi.
Stanok uskunalarida, shuningdek, boshqa uskunalarda keng qo‘llaniladigan elektromagnitlar, elektromagnitlarni tortilish asosida ishlaydilar, bunda ular harakatni to‘xtatmasdan ham kinematikada kommutatsiyani ta’minlab beradilar. Ularning ko‘rinishi quyidagicha ko‘rinadi
10-rasm. Elektromagnitli-solenoidli ijro mexanizmini sxemasi
Elektromagnit ilashish muftasining g‘altak o‘ralishiga elektr toki yo‘naltirilganda elektr tok, korpusda magnit oqimi hosil bo‘ladi va u tormoz diskiga kirib armatura orqali yopiladi. Bu esa yakorni korpus bilan birlashishiga olib keladi. Natijada qo‘zg‘aluvchan val o‘z momentini qo‘zg‘aluvchan valga uzatadi. Prujinaga elektr toki berish to‘xtatilganda armatura korpusdan qaytariladi. Natijada qo‘zg‘algan val o‘z harakatini to‘xtatadi. Ijro etuvchi qurilmalar kerakli chiqish qiymatini olish uchun boshqaruv ob’ektiga ta’sir etuvchi turli rostlovchi organlarni aktivlashtirishni ta’minlash uchun ishlatiladi. Suyuqlik yoki gazlarni etkazib berish uchun mo‘ljallangan turli xil rostlash organlari mavjud. Buning uchun quvurlar damperlar, klapanlar va boshqalar bilan jihozlangan bo‘lishi kerak. Ko‘tarish va tashish uskunalarida tezlik variatorlari, tormoz yoki changalzorlardan shu maqsadda foydalaniladi. Kommutatsiya mexanizmlari esa yoritish va isitish qurilmalarida qo‘llaniladi. Rostlovchi organlarga ta’sir etish uchun, o‘ziga xos mexanik ishlarni bajarish, kerak bo‘ladi, masalan, kontaktlarni yopish, tezkorlikni o‘zgartirish uchun tishli qutichani siljitish, zaslonkani aylantirish va boshqalar. IM avtomatlashtirilgan tizimlarda buning uchun kirish signali beriladi, bu kuchlanish yoki elektr toki. Natijada chiqish signali sifatida kerakli elementni harakatlantirish xizmat qiladi. Elektr magnit va motorlar elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantirish uchun ishlatiladi. Elektr magnitning asosiy afzalligi oddiy tuzilishining ijrosidir. Shu bilan birga, elektr dvigatellarga ko‘proq afzalliklarga ega, u e.f.k yuqoriligi, turli tezlik va joyidan siljish imkoniyatlaridir. Biroq, bu afzalliklar murakkab avtomatlashtirilgan tizimlar va uzoq muddatli operatsiya uchun foydalidir. Agar kichik siljishlar (bir necha mm) va zo‘riqish zaruriyati bo‘lsa, elektromagnitlarni ishlatmoq zarur, reduktorli dvijok o‘rniga
Ijrochi qurilmalar deyarli barcha sohalarda, jumladan, kundalik hayotda keng qo‘llaniladi. Muayyan turdagi qurilmaning qo‘llanilishi ularning qanday vazifani bajarishi kerakligiga bog‘liq. Ular ishonchli va oson ishlashi kerak. Bularga elektrodvigatellar, gidravlik yurgitkichlar, rele, stanoklar qurishda qo‘llaniladigan, robototexnika, avtomobil sanoati, iste’mol qurilmalari, masalan: masalan, foto ishlab chiqarish uchun, videotexnika, muzlatkich va mikro to‘lqinli pechlar va x.k. Ular gaz va neft sanoatida, uy-joy va kommunal xizmatlarda ishlatiladi. Misol uchun, yoqilg‘i liniyasi nazorat yoki suv boshqarishlarda foydalanish mumkin. Har qanday murakkab uskunalar ulardan foydalanmasdan ishlay olmaydi. Barcha zamonaviy mashina va uskunalar ana shu qurilmalarga asoslangan.
3.2 Komparatorlar ishlab chiqarishda kommutatsiya mexanizmlari
Analogli komparator doimiy o‘zgaruvchan signallarni solishtirish uchun mo‘ljallangan. Taqqoslagichning analog kirish signallari Ukir - tahlil qilingan signal va Utayanch - taqqoslashning mos yozuvlar signali va chiqish Uchiq -1 bit axborotni o‘z ichiga olgan diskret yoki mantiqiy signal:
Komparatorning chiqish signali deyarli har doim mantiq mikrosxemalarining kirishiga ta’sir qiladi va shuning uchun ularning kirishlari bilan daraja va quvvatda mos keladi. Komparator analogdan raqamli signallarga o‘tishning elementidir, shuning uchun u ba’zan bir bitli analog-raqamli konverter deb ataladi. Kiritish signallarining nol farqi bo‘yicha komparator chiqish holatining noaniqligi aniыlanishi shart emas, chunki haqiqiy komparator har doim chekli kuchaytirgich koeffitsientga ega
Komparator kommutatsiya jarayonlari komparatorning chiqish signali chekli
miqdor bilan o‘zgarishi uchun |𝑈chiq 1 − 𝑈chiq 0 | kirish signalida cheksiz o‘zgarish bilan kirish signalida shovqin bo‘lmaganda komparator cheksiz katta kuchlanish
koeffitsientiga ega bo‘lishi kerak (10.5-rasm. 2 holat). Bu tasnifni ikki yo‘l bilan imitatsiya qilish mumkin - yo shunchaki juda yuqori kuchaytirgich koeffitsient yordamida, yoki ijobiy teskari aloqa kiritish bilan amalga oshirish mumkin. Birinchi yo‘lni ko‘rib chiqamiz. Kuchaytirish qanchalik katta bo‘lmasin, 𝑈chiq da nolga yaqin, xarakteristika 10.4-a rasmdagiday shaklga ega bo‘ladi (10.4-rasm, a). Bu ikki noxush oqibatlarga olib keladi. Avvalo, 𝑈chiq juda sekin o‘zgarishi bilan chiqish signali ham sekin o‘zgaradi, bu esa keyingi logik mikrosxemalarning ishlashiga yomon ta’sir ko‘rsatadi (10.5- rasmdagi 2-holat). Bundan ham yomoni,Uchiq ning nolga yaqin bunday sekin o‘zgarishi bilan komparatorning chiqishi shovqin ta’sirida yuqori chastota bilan o‘z holatini qaytaqayta o‘zgartirishi mumkin (10.5-rasm, 3-holat. Bu mantiq elementlarda noto‘g‘ri pozitsiyalarga va kuch kalitlarida katta dinamik yo‘qotishlarga olib keladi. Bu hodisani bartaraf etish uchun, odatda, gisterezis bilan komparatorning o‘tish xarakteristikasini ta’minlovchi ijobiy teskari aloqa kiritiladi. Gisterezis mavjudligi, garchi, taqqoslagichi kommutatsiya ba’zi kechikish sababli (4-holat, 10.5-rasm), lekin sezilarli darajada kamaytiradi yoki hatto u ning 𝑈𝑐ℎ𝑖𝑞 drebezgini bartaraf etadi. Tezkor kuchaytirgich o‘rniga (TK) 10.6-rasmda ko‘rsatilgandek, operatsion kuchaytirgich sifatida foydalanish mumkin. Kuchaytirgich inventor hisoblagich sxemasiga qo‘shilgan, ammo teskari aloqa zanjir rezistor o‘rniga VD1 va VD2 diod qo‘shilgan.
|
| |
