|
Reja: Kvant fizikasining paydo bo’lishi
|
| bet | 5/5 | | Sana | 17.12.2022 | | Hajmi | 141.54 Kb. | | #35657 |
Bog'liq Kvant fizika C TILI VA DASTUR TUZILISHI, amaliy immun 2-kurs (2), Biotex leksiya, Arxiv, 9 sinf, 9-синф иқтисод, Yopiq tеst savollari 1 varian, 1-amaliyot, texnik tizimlarni boshqarish (2), texnologiya 7 uzb, true-or-false-statements-ks2-reading, 7-amaliy ish, Mavzu Dasturiy ta\'minot, Dasturiy ta\'minotfotoqarshilikdir. Fotoqarshilikning asosini yuzasi nisbatan katta bo‘lgan, yorug‘likka sezgir yarimo‘tkazgich tashkil qiladi. Xona temperaturasida yarimo‘tkazgichning qarshiligi juda katta va undan juda kichik tok o‘tadi. Unga yorug‘lik tushishi bilan erkin zaryad tashuvchilarning konsentratsiyasi ortadi, qarshiligi kamayadi. Tok kuchi ortadi.
4) Fotoeffektning texnikada qo’llanilishi.
Fotoelåment. Fotoeffekt hodisàsigà àsoslànib ishlovchi qurilmàlàr – fotoelementlàr texnikàdà judà keng qo‘llànilàdi. Ulàrdan eng ko‘p tàrqàlgàni – vàkuumli và gàz to‘ldirilgàn fotoelementlàr.
Vàkuumli fotoelementlàr. Ichki qismi kàtod vàzifàsini o‘tovchi yorug‘lik sezuvchi metàll qàtlàmi bilàn qoplàngàn shishà kolbàdàn iboràt fotoelement ko‘rsàtilgàn. Kolbàning hàvosi so‘rib olingàn. Odàtdà, yorug‘likni sezuvchi metàll sifàtidà chiqish ishi kichik bo‘lgàn ishqorli metàllàrdàn foydàlànilàdi.
Gàzli fotoelement. Shundày bo‘lsà-dà fotoelementlàrning
sezgirligi unchà yaxshi hisoblànmàydi (bir lumen yorug‘lik oqimi o‘n mikroàmpår àtrofidà tok vujudgà keltirishi mumkin). Nàtijàdà vàkuumli fotoelement zànjiridàgi tok judà kichik bo‘làdi. Tokni kuchàytirish, ya’ni fotoelementning sezgirligini oshirish uchun esà kolbàgà ozrîq gàz kiritiladi và uni gàzli fotoelement deyilàdi.
Fotoelement yordàmidà ishlovchi fotorelelàr sànovchi, àvtomatik ràvishdà turli mexanizmlàrni ishgà tushiruvchi và nàzoràt qiluvchi qurilmàlàrning àsosini tàshkil qilàdi. Fotorele – yorug‘lik tushgàndà yoki yorug‘lik tushushi to‘xtàgàndà ishlàshi mumkin.
Ichki fotoeffektga asoslangan va eng ko‘p qo‘llaniladigan asboblardan biri yorug‘lik diodlari (yarimo‘tkazgichli lazerlar)dir. Bu bir yoki bir nechta
p– n o‘tishga asoslangan diod bo‘lib, undan elektr toki o‘tganda o‘zidan yorug‘lik chiqaradi. Bu diod materialida elektronlarning miqdori hamda harakatchanligi kovaklarga nisbatan kattaroq bo‘ladi. Elektronlar n-sohadan p-sohaga o‘tganda kovaklar bilan rekombinatsiyalashib, o‘zlaridan ortiqcha energiyani nur sifatida chiqaradi.
Yarimo‘tkazgich materialining turiga bog‘liq holda nurlanish rangi turlicha bo‘ladi. O‘zbekiston FA akademigi M. Saidov tomonidan 10 ga yaqin turli
nurlanishga ega bo‘lgan yorug‘lik diodlari yaratilgan hamda nazariyasi va tayyorlash texnologiyasi ishlab chiqilgan. Avvallari fotoasboblar faqat kinotexnikada hamda fotoelektron sanagichlarda qo‘llanilgan bo‘lsa, bugungi kunda yoritgichlarda, robototexnikada, avtomatikada, fotometriyada, tungi ko‘rish asboblarida, Quyosh elektrostansiyalarida hamda yorug‘lik nurlari yordamida amalga oshiriluvchi ilmiy tadqiqotlarda keng qo‘llanilmoqda. O‘zbekistonda Quyosh energiyasidan keng foydalanish maqsadida1993-yilda “Fizika-Quyosh” ilmiy ishlab chiqarish birlashmasi tashkil etildi va keng ko‘lamda ilmiy-tadqiqot hamda amaliy izlanishlar olib
borilmoqda.
|
| |
