|
Fotoeffektning qizil chegàràsi
|
| bet | 4/5 | | Sana | 17.12.2022 | | Hajmi | 141.54 Kb. | | #35657 |
Bog'liq Kvant fizika C TILI VA DASTUR TUZILISHI, amaliy immun 2-kurs (2), Biotex leksiya, Arxiv, 9 sinf, 9-синф иқтисод, Yopiq tеst savollari 1 varian, 1-amaliyot, texnik tizimlarni boshqarish (2), texnologiya 7 uzb, true-or-false-statements-ks2-reading, 7-amaliy ish, Mavzu Dasturiy ta\'minot, Dasturiy ta\'minotFotoeffektning qizil chegàràsi. Elektronning metàlldàn chiqish ishi moddàning tàbiàtigà bog‘liq. U turli metàllàr uchun turli qiymàtlàr qàbul qilàdi. Fotonning energiyasi fàqàt elektronni moddàdàn àjràtib chiqàrà olishgà, ya’ni chiqish ishini bàjàrishgà yetàrli bo‘lgàn holni qàràylik:
Odàtdà, bu shàrt fotonning energiyasi kichik bo‘lgàndà ro‘y bergàni uchun ungà fotoeffektning qizil chågàràsi deyilàdi.
Ichki fotoeffekt. Yorug‘lik tà’siridà àtom yoki molekulàdàn àjràtib olingàn elektron moddàning ichidà erkin elektron sifàtidà qolsà, bundày hodisà ichki fotoeffekt deyilishini qàyd etgàn edik. Masalan, bu hodisà yarimo‘tkàzgichdà ro‘y bersà, fotoelektronlàr erkin zàryad tàshuvchi zàrràlàr – erkin elektronlàr và teshiklàr sonining ortishigà olib kelàdi. Boshqàchà àytgàndà, foton valent zonàdàgi elektronni o‘tkàzish zonàsigà o‘tkàzàdi.
3.) Fotonning impulsi. Yorug’lik bosimi.
Foton doimiy harakatda bo‘lganligidan, u p= m· c impulsga ega bo‘ladi. Yuqoridagi munosabatni hisobga olsak, fotonning impulsi p=hv/c ga teng bo’ladi.
λ =c/v formulani hisobga olib, fotonning energiyasi va impulsini to‘lqin uzunligi orqali ifodalaymiz:
Agar, jism yuzasiga fotonlar oqimi tushayotgan bo‘lsa, u holda fotonlar
shu yuzaga impuls beradi va yorug‘lik bosimini vujudga keltiradi.
Maksvellning elektromagnit nazariyasiga binoan ham yorug‘lik biror
jism yuzasiga tushganda unga bosim bilan ta’sir qiladi. Lekin, bu bosim juda
kichik qiymatga ega ekan. Maksvellning hisoblariga ko‘ra, Yerga tushayotgan Quyosh nurining 1 m2 yuzali absolut qora qismiga ko‘rsatadigan bosim
kuchi 0,48 μN ekan. Bunday kuchni ochiq Yer sharoitida qayd qilish juda
qiyin. Ilk bor yorug‘lik bosimini 1900-yilda rus olimi P. N. Lebedev tajribada
o‘lchaydi. Buning uchun o‘ta nozik qurilma yasaydi. Bir yoki bir necha
juft qanotchalar bo‘lgan osma juda ingichka ipga osilgan. Ipga ko‘zgu
o‘rnatilgan bo‘lib, yupqa yengil qanotchalarning biri yaltiroq, ikkinchisi
qoraytirilgan. Yaltirog‘i yorug‘likni yaxshi qaytaradi, qoraytirilgani esa
yutadi. Sistema, havosi so‘rib olingan idish ichiga joylashtirilgan bo‘lib,
juda sezgir buralma tarozini tashkil qiladi. Osmaning burulishi ipga
mahkamlangan ko‘zgu va truba yordamida kuzatiladi. Osmaning burilish
burchagiga qarab, osmaga ta’sir etuvchi yorug‘likning bosim kuchi
aniqlanadi. Lebedevning natijalari Maksvellning elektromagnit nazariyasini tasdiqladi va o‘lchangan yorug‘lik bosimi nazariy hisoblangan yorug‘lik bosimiga 20 % xatolik bilan mos keldi. Keyinchalik 1923-yilda Gerlaxning tajribalar asosida o’lchagan yorug’lik bosimi nazariy hisoblagandan 2% ga farq qildi.
U holda p=I/c Bu Maksvellning elektromagning to’lqinlarning modda yuzasiga tushgandagi (absolut qora yuzaga) beradigan bosimining formulasidir. Fotoeffekt hodisasiga asoslanib ishlaydigan asboblardan eng ko‘p qo‘llaniladiganlari
|
| |
