“T-jadval sxemasi” bo‘yicha idrok va uning hususiyatlari tahlili
Kamchiligi
Afzalligi
Kuzatuvchanlik Hayolparastlik
Absolyutlik chegarasi Ong osti
Signal sezish Ko`nikma
xarakteri
Appersepsiya Qarilik olish
Teran idrok Aks tasir
Harakatni idrok qilish Stroskopik ta`sir
Vaqt idroki Fi- fenomen ta`siri
Tasviriy tip Ob`ektiv tip chegara
Shunday qilib, vaqt idrokida ikki, sub’ektiv va ob’ektiv-shartli nuqtai nazarni
ajratish mumkin. Sub’ektiv nuqtai nazar bizning sodir bo‘layotgan voqealarni
shaxsan baholashimiz, ob’ektiv-shartli esa – hodisalarning ob’ektiv oqimi va
shartli boshlang‘ich nuqtalar ketma-ketligi yoki vaqt oralig‘i bilan bog‘liqdir. Agar
birinchi nuqtai nazar bizning vaqtni his etishimizni aks ettirsa, ikkinchisi, vaqt
yo‘nalishida harakatlanishimizga ko‘mak beradi.
Tafakkurni diagnostika qilish metodlari
Tafakkur haqida tushuncha:
Tafakkur — inson aqliy faoliyatining yuksak shakli; obyektiv voqelikning ongda
aks etish jarayoni. Tafakkur atrof muhitni, ijtimoiy hodisalarni, voqelikni bilish
quroli, shuningdek, inson faoliyatini amalga oshirishning asosiy sharti sanaladi.
U sezgi, idrok, tasavvurlarga qaraganda voqelikni toʻla
va aniq aks ettiruvchi
yuksak bilish jarayonidir.
Tafakkur deb, voqelikdagi narsa va hodisalarni ular oʻrtasidagi bogʻlanishlarni
fikran, umumlashtirib, vositali yoʻl bilan aks ettirishga aytiladi. Voqelik
tafakkurda, idrok va tasavvurgina nisbatan chuqurroq va toʻlaroq aks etadi. Biz
sezgi, idrok vositasi bilan bilib olishimiz mumkin boʻlmagan narsa yoki
hodisalarni, narsa yoki hodisalarning xususiyatlarini, ularning bogʻlanish va
munosabatlarini tafakkur vositasi bilan bilib olamiz
Tafakkur — inson miyasining alohida funksiyasi.Nerv fiziologik asosi birinchi va
ikkinchi signal sistemalarining oʻzaro munosabatidan iborat. Tafakkur jarayonida
insonda fikr, mulohaza, gʻoya, kabilar vujudga keladi va ular shaxsning
ongida tushunchalar, hukmlar, xulosalar shaklida ifodalanadi. Tafakkur til va nutq
bilan chambarchas bogʻliq ravishda namoyon boʻladi. Fikrlash faoliyati nutq
shaklida namoyon boʻladi. Nutq aloqasi jarayonida
insonning hissiy mushohada
doirasi kengayib qolmay, orttirilgan tajriba boshqa kishilarga ham beriladi. Inson
oʻzining tafakkuri, nutqi hamda ongli xatti-harakati bilan boshqa mavjudotlardan
ajralib turadi. U fikr yuritish faoliyatida oʻzida aks ettirgan, idrok qilgan, tasavvur
etgan narsa va hodisalarning haqiqiyligini aniqlaydi, hosil qilingan hukmlar,
tushunchalar, xulosalar chin yoki chin emasligini belgilab oladi. Inson tafakkuri
orqali voqelikni umumlashtirib, bevosita (bilvosita)
aks ettiradi, narsa va hodisalar
oʻrtasidagi eng muhim bogʻlanishlar, munosabatlar, xususiyatlarni anglab yetadi.
Binobarin, inson muayyan qonun, qonuniyat va qoidalarga asoslangan holda
ijtimoiy voqea va hodisalarning vujudga kelishi, rivojlanishi hamda
oqibatini
oldindan koʻrish imkoniyatiga ega.
Hamda tafakkurni diagnostika qilish metyodlarni yordamida tafakkurni keng
tadbiq qilsih orqali yoritib berishimiz mumkin bunga ko`ra
tafakkurni diagnostika
qilish metodlari quyidagilarga bo`linadi.
Tafakkurni diagnostika qilish metodlari:
1. Ob’yektlarning o‘xshashligi vafarqini aniqlash, sababini tushintirish,
tushinchalarini tariflash metodikasi.
2. Tushunchalarning shakllanishi.
3. Miyada hisoblay olish metodikasi.
4. Rubik kubiklari.
5. Raven matritsasi.
6. Koss kubiklari.
7. Link kubi.
8. Klassifikatsya.
9. Ortiqchasini o‘chirish.
10. Muhim belgini ajratish.
Ravenning progressiv matritsasi - testi psixologik va uning psixopedagogik sohada
ma'lum bo'lgan va ishlatilgan testdir. 1938 yilda ingliz psixologi Jon K. Raven
tomonidan ishlab chiqilgan ushbu test "G" omilini hisoblash maqsadiga
ega edi va
uni boshqarish AQSh dengiz floti ofitserlari bilan cheklangan edi.
"G" razvedka omili har qanday bajarilish yoki muammolarni hal qilishni shart
qiladigan umumiy razvedkaga tegishli, va intellektual komponentni talab qiladigan
barcha ko'nikmalarga xosdir. Ushbu omil insonning intellektual ishlarni bajarish
qobiliyatini namoyish etadi.
Ushbu testning asosiy xususiyati analitik fikrlash, idrok va
mavhumlik qobiliyatini
rag'batlantirishdir. Bundan tashqari, bu og'zaki bo'lmagan test bo'lgani uchun,
odamning madaniyatga yoki oldingi bilimga ehtiyoj sezmasdan, o'xshashlik bilan
shakllar va mulohazalarni taqqoslashni qo'llaydi.Hozirda ushbu testning har xil
versiyalari mavjud bo'lib, ular baholanadigan kishining yoshi va qobiliyatiga qarab
o'tkaziladi. Ushbu uchta versiya: 12 yoshdan 65 yoshgacha bo'lgan odamlar uchun
umumiy o'lchov
•
3 yoshdan 8 yoshgacha bo'lgan bolalar uchun intellektual funktsional xilma-
xillikka ega bo'lgan rangdagi progressiv matritsalar
•
O'rtacha darajadan yuqori qobiliyatlarga ega
odamlarni baholash uchun
rivojlangan matritsalar
