hisoblanadi. Ulaming aniqligi
yuqori va inkor koeffitsienti, ya’ni
inkor etilgan qonuniy foydalanuvchilar foizi kichik.
Yuzning tuzilishi va ovoz b o ‘yicha autentifikatsiyalovchi
tizimlar. Bu tizimlar arzonligi tufayli eng foydalanuvchan hisob-
lanadilar, chunki aksariyat zamonaviy kompyuterlar video va audeo
vositalariga ega. Bu sinf tizimlari telekommunikatsiya tarmoqlarida
masofadagi foydalanuvchi subyektni identifikatsiyalash uchun ishla-
tiladi.
Yuz tuzilishini skanerlash texnologiyasi boshqa biometrik
texnologiyalar yaroqsiz bo‘lgan ilovalar uchun to‘g ‘ri keladi. Bu
holda shaxsni identifikatsiyalash va verifikatsiyalash uchun ko‘z,
burun va lab xususiyatlari ishlatiladi. Yuz tuzilishini aniqlovchi
qurilmalarni ishlab chiqaruvchilar foydalanuvchini
identifikatsiya-
lashda xususiy matematik algoritmlardan foydalanadilar.
Ma’lum bo‘lishicha, ko‘pgina tashkilotlarning xodimlari yuz
tuzilishini skanerlovchi qurilmalarga ishonmaydilar. Ularning
fikricha, kamera ulami rasmga oladi, so‘ngra suratni monitor ekra-
niga chiqaradi. Kameraning sifati esa past bo‘lishi mumkin. Undaii
tashqari yuz tuzilishini skanerlash - biometrik autentifikatsiyalash
usullari ichida yagona, tekshirishga
ruxsatni talab qilmaydigan
(yashiringan kamera yordamida amalga oshirilishi mumkin) usul
hisoblanali.
Ta’kidlash lozimki, yuz tuzilishini aniqlash texnologiyasi
yanada takomillashtirilishni talab etadi. Yuz tuzilishini aniqlovchi
aksariyat algoritmlar quyosh yorugMigi jadalligining kun bo‘yicha
tebranishi natijasidagi yorugMik o ‘zgarishiga ta’sirchan bo‘ladilar.
Yuz holatining o ‘zgarishi ham aniqlash natijasiga ta’sir etadi. Yuz
holatining 45° ga o ‘zgarishi aniqlashni samarasiz bo‘lishiga olib
keladi.
Ovoz bo ‘yicha autentifikatsiyalash tizimlari. Bu tizimlar arzon
ligi tufayli foydalanuvchan hisoblanadilar. Ulami ko‘pgina shaxsiy
kompyuterlar standart komplektidagi uskuna (masalan mikrofonlar)
bilan birga o ‘matish mumkin. Ovoz bo‘yicha autentifikatsiyalash
tizimlari har bir odamga noyob bo'lgan balandligi, modulyatsiyasi
va tovush chastotasi kabi ovoz xususiyatlariga asoslanadi. Ovozni
aniqlash nutqni aniqlashdan farqlanadi.
Chunki nutqni aniqlovchi
texnologiya abonent so‘zini izohlasa, ovozni aniqlash texnologiyasi
so‘zlovchining shaxsini tasdiqlaydi. So‘zlovchi shaxsini tasdiqlash
168
ba’zi chegaralanishlarga ega. Turli odamlar o ‘xshash ovozlar bilan
gapirishi mumkin, har qanday odamning ovozi vaqt mobaynida
kayfiyati, hissiyotlik holati va yoshiga bog‘liq holda o ‘zgarishi
mumkin. Uning ustiga telefon apparatlaming turli-tumanligi va
telefon orqali bog'lanishlaming sifati so‘zlovchi shaxsini aniqlashni
qiyinlashtiradi.
Shu sababli, ovoz bo‘yicha aniqlashni, yuz tuzilishi-
ni yoki barmoq izlarini aniqlash kabi boshqa usullar bilan birgalikda
amalga oshirish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
K o ‘z yoyi to ‘r pardasining shakli bo ‘yicha autentifi-
katsiyalash tizimi. Bu tizimlami ikkita sinfga ajratish mumkin:
- ko‘z yoyi rasmidan foydalanish;
- ko‘z to‘r pardasi qon tomirlari rasmidan foydalanish.
Odam ko‘z pardasi autentifikatsiya uchun noyob obyekt hisob
lanadi. K.o‘z tubi qon tomirlarining rasmi hatto egizaklarda ham
farqlanadi. Identifikatsiyalashning bu vositalaridan xavfsizlikning
yuqori darajasi talab etilganida (masalan, harbiy va mudofaa
obyektlarining rejimli zonalarida) foydalaniladi.
Biometrik yondashish “kim bu kim” ekanligini aniqlash jara-
yonini soddalashtirishga imkon beradi. Daktiloskopik skanerlar va
ovozni aniqlovchi
qurilmalardan foydalanish, xodimlami tarmoqqa
kirishlarida murakkab parollami eslab qolishdan xalos etadi. Qator
kompaniyalar korxona masshtabidagi bir martali autentifikatsiya
SSO (Single Sign-On)ga biometrik imkoniyatlami integratsiyalaydi-
lar. Bunday biriktirish tarmoq m a’murlariga parollami bir martali
autentifikatsiyalash xizmatini biometrik texnologiyalar bilan al-
mashtirishga imkon beradi. Shaxsni biometrik autentifikatsiya-
lashning birinchilar qatorida keng tarqalgan
sohalaridan biri mobil
tizimlari bo‘ldi. Muammo faqat kompyuter o ‘g ‘irlanishidagi yo‘qo-
tishlarda emas, balki axborot tizimining buzilishi katta zararga olib
kelishi mumkin. Undan tashqari, noutbuklar dasturiy bog‘lanish
(mobil kompyuterlarda saqlanuvchi parollar yordamida) orqali
korporativ tarmoqdan foydalanishni tez-tez amalga oshiradi. Bu
muammolami kichik, arzon va katta energiya talab etmaydigan bar
moq izlari datchiklari yechishga imkon beradi. Bu qurilmalar mos
dasturiy ta’minot yordamida axborotdan foydalanishning mobil
kompyuterda saqlanayotgan to‘rtta sathi - ro‘yxatga olish, ekranni
169
saqlash rejimidan chiqish, yuklash va
fayllami deshifratsiyalash
uchun autentifikatsiyani bajarishga imkon beradi.
Foydalanuvchini biometrik autentifikatsiyalash maxfiy kalit-
dan foydalanishni modul ko‘rinishida shifrlashda jiddiy ahamiyatga
ega bo‘lishi mumkin. Bu modul axborotdan faqat haqiqiy xususiy
kalit egasining foydalanishiga imkon beradi. So‘ngra kalit egasi
o‘zining maxfiy kalitini ishlatib, xususiy tarmoqlar yoki Internet
orqali uzatilayotgan axborotni shifrlashi mumkin.
