larim» pyesasida har bir insonning bashariyat oldida mas'ulligi
muammosini olg‘a surilishi. Milleming «Gumashtaning o ‘limi»
asarida
ezgulik g‘oyalari qanday ifoda usullari orqali mujassam etilgan?
2.
Ikkinchi jahon urushidan so'ng AQSHda tijorat teatrlari tizimi-
ning keng avj olishi. «Brodvey», «Nobrodvey» teatrlari nimani anglatadi?
Elia Kazan AQSHning eng yirik rejissorlaridan biri ekani Kazan
Uilyams va M iller asarlarining eng yaxshi talqinchisi sifatida. Kazan-
ning Brodvey teatrlaridagi rejissyorlik
faoliyati haqida nima deya
olasiz?
* * *
Inson qadr-qim m ati, uning dard-iztirobi haqida g 'am chekish
chin insonparvar dram aturg va sahna arboblarining ham isha bosh
muam m osi bo'lib kelgan va shu bois ular
yaratgan asarlar asrlar
o 'tsa ham o 'z ohorini to'km ay, bani basham ing yangi-yangi avlod-
lariga xizmat qilib keladi. Bundan ikki yarim ming yil aw al yarat
gan «Shoh Edip»ni eskirgan asar deb bo'ladim i? Aslo! Donishm and
Sofoklni inson zurriyotini uni ruhan majruh, jism an yo'qlikka olib
boruvchi dahshatli taqdir o ‘yinlari-yu
tashvishlardan xoli, erkin va
baxtli ko'rishdek ezgu niyati bu asam ing tub-tubiga singib ketgan
ediki, ana shu ezgu niyat ikki daho san’atkorim iz — Sh. Burxonov
va S. Eshonto'rayeva ijrosidagi baxti qaro
Edip va Iokasta bizning
yurtdoshlarim izni ham insoniy m as’ullik, burchdorlik hissini ch u
qur anglashga d a ’vat etdi.
D aho Shekspir asarlarini aytmaysizmi?! «Hamlet*, «Otello»lar
sahnam izda boshqa biron-bir m am lakatda o'xshashi y o 'q buyuk
sahnaviy talqinlar ekanligi bilan m anam an degan chet ellik m utax-
assislami hayratga soldi. «Tragediyani Shekspir yozsin-u, o'zbeklar
o'ynasin ekan», degan ta ’bir paydo bo'lganligi bejiz emas.
Jahon dramaturgiyasi asarlarini o'qib, tub m a ’no-m azm unini
anglab, ularda mujassam etilgan insoniy
timsollarning ezgulik
ifodalaridan g'um ring oshib, yovuzlik ifodachilaridan g'azabing to-
shib, o'zing bilmagan holda bir daraja m a’naviy o'sgandek
bo'lasan, kishi. Ikkinchi bir buyuk maktab bo'larli jihati shundaki,
bu asarlar yozilish uslubi, badiiy ifoda shakllarining rango-rang va
betakrorligi bilan bo'lg'usi san’at mutaxassislarini san ’atda o 'z yo'l-
yo'riqlarini topishga d a ’vat etib turishidadir.
Shunday qilib, xorijiy teatr va uning
saboqlari bir jihatdan
bo'lg'usi san ’at kishilarining m a’naviy komil shaxslar bo'lib yeti-
266
shuviga yordam bersa, yana boshqa jihatdan ularning kasbiy tako-
miliga n af keltiradi. Insoniyat yaratgan buyuk san’at obidalarining
m azm un-m ohiyatini anglash va ushbu san’at
obidalarini insoniyat-
ning o'ziga xizmat qildirishga qaratilgan xorijiy teatr tarixini
o'rgan ishdan ko‘zlangan bosh maqsad ham shundadir.
