S tursunboyev jahon teatri




Download 9,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet124/134
Sana27.09.2024
Hajmi9,43 Mb.
#272697
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   134
Bog'liq
Jahon tetri tarixi

SAHNA SAN’ATI
AQSH teatr hayoti ko‘pgina m am lakatlar teatr hayotidan 
farqlanib turadi. Bu m am lakatda davlat teatri yo'q. T eatr deganda 
bu yerda Brodvey teatrlari ko'zda tutiladi. «Brodvey teatri* Brodvey 
mavzeiga joylashgan teatrlam igina anglatm aydi, ayni chog'da u 
m a iu m teatr turini, ya’ni tijorat teatrlari turini ham anglatuvchi 
tushunchadir. Brodvey tijorat teatrlari doim iy truppa, repertuarga 
ega bo'lm agan, butkul m oliya-tijorat m aqsadiga qaratilgan teatr- 
lardir. Bu te a tr binolarini ijaraga olgan truppalar biror spektaklni 
yaratadi faoliyati kasodga uchragach, spektaklning ham , truppaning 
ham um ri tugaydi.
Ikkinchi jah on urushidan keyingi davrda brodvey spektakli o 'ta
serhasham tom osha tusini oldi. U rushdan aw algi yillarda har bir 
spektaklga 30—40 ming dollar sarflangani holda endilikda dram a 
spektakliga 100 ming, myuziklga 500 ming dollarga qadar sarfla- 
nadigan bo'ldi.
Elia Kazan 
(1909-2003) AQSH teatrining yirik rejissyor va 
teatr arboblaridan biri bo'lib, o 'z faoliyatini 1932-yilda «Grup» 
teatrida boshlagan. 1941-yilgacha, ya’ni teatr yopilgunga qadar shu 
yerda ishlab, K azan am erika teatri hayotida sezilarli o 'rin tutdi va 
so'ng Brodvey teatrlaridan birida M illem ing «G um ashtaning 
o'lim i» (1949) asarini qo'ygach, yirik rejissorlardan biri sifatida tan 
olinadi. «G um ashtaning o'lim i* hayotiy haqiqat va timsoliy ifoda 
omillari m ohirona uyg'unlashtirilgan spektakl edi.
Kazan Uilyam sning qator asarlarini sahnalashtirish bilan bu 
dram aturg pyesalarining eng yaxshi talqinchisi- sifatida e ’tiro f eti­
ladi. U ning talqinida Uilyam sning «Orzu tramvayi* (1947), «Qizi- 
gan to m
ustidagi 
mushuk* 
(1955), 
«Yoshlikning xushnavo 
q o ‘shig'i» (1958) asarlari katta muvaffaqiyat qozondi.
1964-yili L inkoln san ’at m arkazi to m o n id a n doim iy ish- 
lovchi «repertuarli teatr* tashkil etilarkan, K azan shu teatrnin g 
badiiy rahb ari etib belgilanadi. L inkoln sa n ’at m arkazi R ok-
264


fellerlar fondi hisobiga tashkil topgan: «M etropoliten opera*, 
«Vivian B om ont nom li d ram a teatri*, «Forum * kam er teatri, 
konsert zali kutubxonasi, m uzey, te a tr m aktabi — bularning bar- 
chasi shu sa n ’at m arkazi ixtiyoriga berilgan edi. B ular Linkoln 
sa n ’at m arkazining shu paytga q adar A m erika ega b o 'lm agan
davlat teatri o ‘rnini bo-suvchi chinakam sa n ’at qasriga aylan- 
ishini taqo zo etardi.
T eatr 26 nafar kishidan iborat truppa sifatida 1964-yiIi yanvar 
oyida M illerning Kazan talqinidagi «G unohga botib* pyesasi bilan 
o 'z pardasini ochadi. S o'ng rejissor G arold Klerm an M illerning 
«Vishi voqeasi* pyesasini q o ‘yadi, teatr repertuariga yana 0 ‘Nil 
asarlari kiritiladi. Lekin bu moliyaviy n a f ko'rish payiga tushgan 
m arkaz xo‘jayinlariga yoqm ay qoladi. Rejissorlar q at’iyat ko'rsatib, 
Byuxnerning «D antonning o'lim i*, Brextning «Galileyning hayoti* 
kabi asarlarini sahnaga qo'yadilar. Biroq tijoratchi rahbarlam ing 
moliyaviy siquvlari oqibatida aw al Kazan, so'ng boshqa rejissorlar 
markazni tark etadilar va teatr truppasi 1970-yillarning birinchi 
yarm ida tarqalib ketadi.
Linkoln san’at markazi teatri yopilgan bo ‘lsa-da, lekin doimiy 
ishlovchi teatr barpo etish uchun kurash to'xtam aydi. 50-yillardan 
e ’tiboran Brodvey tijorat teatrlariga zid tarzda yangi ijodiy jam oalar 
tashkil topa boshladiki, ular «Ho6poflBeH* teatrlari nomi bilan 
m a’lum. Im kon qadar yashashda davom etuvchi erkin ijodkorlik 
hissi bilan uyushgan bunday teatrlarsiz Amerika teatr hayotini 
to'laligicha tasaw u r etib bo'lm aydi. Bugungi Amerika teatri shon- 
shuhratini belgilovchi ko'plab aktyor va rejissorlar o 'z faoliyatlarini 
shu turdagi teatrlarda boshlab, tajriba to'plab, so'ng katta sah- 
nalarga yo'l olganlar.

Download 9,43 Mb.
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   134




Download 9,43 Mb.
Pdf ko'rish