SO ‘Z BOSHI
G'arbiy Ovro‘po teatr san’ati jahon badiiy madaniyati tarixida
alohida o ‘rin tutadi. Dastlab qadimgi yunonlar zamonida dunyoga
kelgan bu san’at keyinchalik G ‘arbning
boshqa mamlakatlarida
rivoj topib, yigirma besh asrdan buyon xalq xizmatida bo'lib keladi.
Sharqda yaratilgan noyob badiiy yodgorliklar ovro'poliklarning
madaniy takomiliga hissa bo'lib qo‘shilgani kabi, G ‘arbda dunyoga
kelgan san’at namunalari ham Sharq xalqlarining m a’naviy ha-
yotida nufuzli o ‘rin tutib keladi. Alisher Navoiydek ulug‘ siymolar
yaratgan asarlar o'zining yuksak insonparvarlik g'oyalari bilan
G 'arb xalqlariga yaqin bo'lganidek, '-hekspir
va Molyer singari bu-
yuk qalam ahillarining ijodi ham Sharq xalqlari uchun qadrlidir.
Yirik milliy teatrlar qatori o ‘z ek teatri tarixini ham g‘arblik
draihaturglarning asarlarisiz toMaligicha tasaw ur etib bo‘lmaydi, al-
batta. 0 ‘zbek teatri ilk rivojlanish bosqichidayoq G ‘arb mumtoz
dramaturgiyasiga murojaat etdi va bugungi kunda ham uning reper-
tuaridan bunday asarlar doimiy ravishda o'rin olib keladi. G ‘arb
dramaturgiyasi asarlarini o ‘zbek tiliga taijima qilishda Cho‘lpon,
Oybek, Maqsud Shayxzoda, G 'afur G 'ulom , Uyg‘un,
Asqad Mux-
tor, Turob To‘la, Hamid G 'ulom , Erkin Vohidov singari so‘z usta-
lari faol ijodiy izlanishlar olib bordilar.
0 ‘zbek teatri G'arb mumtoz kamaturgiyasi asarlariga ilk bor
1921-yili murojaat etgan. 0 ‘shan a shoir Xurshid (Shamsiddin
Sharaflddinov) taijimasida Fridrix S lilieming «Makr va muhabbat»,
«Qarqochilar» asarlari qo‘yilgan edi. K-fvinroq Molyer, K. G o‘ldfoni,
Lope de Vega asarlari qo‘yiladi. 193'1-vili shoir Cho‘lpon taijimasida
M. Uyg‘ur tomonidan V. Shekspimin; *Hamlet» tragediyasi qo‘yiladi.
Bosh rolda Abror Hidoyatov bilan bu «pektakl o‘zbek
teatri tarixida
muhim voqeaga aylandi. 1941-yili G ‘a/ur G'ulom taijimasida M. Uy-
g‘ur tomonidan
Shekspiming
«Otello»
asari
sahnalashtiriladi.
San’atsevar inson borki, Otello deganda ko'z o'ngida awalo, Abror
Hidoyatov siymosi gavdalanadi. Bu rcl
jahon sahna shekspimomasi
tarixida mo'tabar sahifa ochgan ijod namunasi bo'lib qoldi.
A.
Hidoyatovgina emas, shu qaiori Shukur Burxonov, Sora
Eshonto'rayeva, Olim Xo'jayev, N i.bi Rahimov kabi san’atkorlar
3
G ‘arb
mumtoz
asarlarida
o ‘zlarining
ko'plab
eng
sevimli
obrazlarini yaratganlar.
B oig‘usi san’atkorlar san’at o ‘quv yurti ostonasini xatlab o ‘tib
mutaxassislik fanlaridan mashg'ulot va dastlabki mashqlarini bosh-
lar ekanlar, shu damdan buyuk aktyorlar iste’dodini sinovdan
o ‘tkazgan Hamlet, Romeo, Julyetta
singari qahramonlar timsol-
larini yaratish ezgu-niyati bilan yashay boshlaydilar. Bu niyatga
ins-titut dargohida G ‘arb dramaturgiyasi va teatrini o'rganish,
ularda ifoda etilgan umuminsoniy g‘oya va ezgu intilishlarni
o'zlarida singdirish orqali erishishlari mumkin.
Xorijiy teatr tarixi Respubikamiz san’at va madaniyat o‘quv
yurtlarida ko‘p yillardan buyon mutaxassislikka oid fanlardan biri
sifatida o'qitib kelinadi. Lekin ushbu fan bo‘yicha
maxsus
qoilanm alar o'zbek tilida faqat Istiqlol yillaridagina yaratila bosh-
landi. 1997-yili « 0 ‘qituvchi» nashriyotida chop etilgan «Xorijiy
teatr tarixi» kitobi ana shunday qoilanm alarning dastlabkisi bo‘ldi.
Mazkur qoilanm a 1981 -yilda
