ARTUR MILLER (1915-y.)
A rtur M iller hozirda ham AQSH dram aturgiyasida o ‘z
ijodiy
faoliyati bilan ko ‘zga k o'rin ib kelayotgan dram aturg hisoblanadi.
U ning ilk asari 1944-yili yozilgan edi. «Omadli kishi* deb atal-
gan bu- asarni o ‘sha yiliyoq rejissyor Elia Kazan Brodvey te a tr
laridan birida sahnaga q o ‘ygan. Kazan M illerning «barcha bola-
lar — m ening bolalarim * degan asarini ham 1947-yili Brodveyda
q o'yadi.
A rtur M iller inson shaxsi va jam iyat m uam m olarini o ‘z ijodi
ning bosh mavzusi qilib olgan realistik san’at nam oyandasi sifa
tida m aydonga chiqqan edi.
M illerning fikricha, dram aturg hay
otiy obrazlar yaratishi kerak. «U kim o 'z i, kasb-kori nim a, qanday
kun ko‘rm oqda, nim a hisobiga yasham oqda,
boshqa personajlar
bilan aloqadorligi qanday, boymi yoki kainbag‘alm i, uning o ‘zi
o ‘zi haqida qanday fikrda, u haqda boshqalarning fikri qanday...
bularning ham m asi aniq-ravshan bo'lishi lozim», deb ta ’kidlaydi
Miller.
M iller «Barcha bolalar — mening bolalarim*, «Gum ashtaning
o ‘limi», «Baho», «Gunohga botib», «Visha voqeasi» kabi asarlari
bilan 30-yillar ijtimoiy dramasi an'analarining
davomchisi sifatida
ko‘rindi.
Miller «Barcha bolalar — mening bolalarim* pyesasi bilan
urushni ko'rm agan kishilarga urush nimaligini ko'rsatib qo‘ydi. U
insonning insonligi faqat o 'z farzandining tashvishini chekishda
emas, shu bilan birga o'zgalarning farzandlari haqida ham
qayg‘urish, demakki, bashariyat oldidagi m as’ulligini
ado etishda
ko ‘rinadi, degan g'oyani olg'a surdi.
«G um ashtaning o'lim i* (1949) dramasida M iller jonsarak
raqobatchilar ham da oldi-sotdi olamining qurboni bo'lm ish gu-
m ashta Villi Lomen obrazi orqali ko'pdan ko'p amerikaliklarning
fojiali taqdirini um um lashtiradi. M uallif keksa gum ashta xotirasini
sahnada jonlantirish orqali voqealaming tig'iz o'sib
borishiga erish-
gan edi. U nda Villi Lomenning m arhum akasi Ben bilan o'zaro
m uloqotlar orqali ikki xil olam tasviri: «vahshiyona yashash tarzi*
bilan millionlarga ega bo'lish va insoniylik, sahiylik tufayli fojiona
o 'lim topishdan iborat um r yo'llari nam oyon bo'ladi.
M iller «Baho» (1968) pyesasida «G um ashtaning o'lim i*da
k o 'tarilg an m a ’naviy-ahloqiy m asalalar tahliliga qaytadi. U nda
k o 'p yillik ayriliqdan so 'n g uchragan
V iktor va U olto r degan
ikki aka-ukaning eski uyda otasidan qolgan jih o zlarn i sotish bi-
263
Ian b og'liq voqealar ifodalangan. Pyesada aks ettirilg an hayotiy
voqelik shu q ad a r serqatlam va m urakkabki,
yaxshilik qayerda-
yu, yom onlik qayerda, kim h aq -u kim n o h aq ekanini anglash
qiyin.
1970-yillarda M iller «01amning yaratilishi* (1972), «Amerika
soati* (1976) kabi pyesalar yaratadi.
